Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει καθοριστικά και την εργασία, κυρίως μέσα από τα αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα που πλήττουν πολλές περιοχές του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας. Μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, η οποία υποβάλλει σε σκληρές δοκιμασίες περισσότερους από 2,4 δισεκατομμύρια εργαζόμενους διεθνώς, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας (WMO) συνέταξαν από κοινού μια έκθεση και κατευθυντήριες οδηγίες, αναδεικνύοντας τις νέες προκλήσεις που δημιουργεί για τους εργαζόμενους η υπερθέρμανση του πλανήτη.
Καθώς η κλιματική αλλαγή προκαλεί την εκδήλωση πιο συχνών και πιο έντονων κυμάτων καύσωνα, πολλές κατηγορίες εργαζομένων που εκτίθενται στις εξωτερικές συνθήκες νιώθουν ήδη τον αντίκτυπο αυτής της νέας κανονικότητας. Κυρίως επηρεάζονται όσοι εκτελούν εξωτερικές εργασίες, (οικοδόμοι, τεχνικοί, εργαζόμενοι στην καθαριότητα, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ψαράδες), ενώ επιβαρύνεται η υγεία και των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού (παιδιά, ηλικιωμένοι, άτομα που διαμένουν σε δομές, όπως γηροκομεία, Κέντρα υποδοχής προσφύγων και μεταναστών κτλ). Όπως εξηγεί ο Dr Jeremy Farrar, Υποδιευθυντής στον ΠΟΥ, στον τομέα Προαγωγής υγείας και Πρόληψης Νοσημάτων, το θερμικό στρες από τα συχνά κύματα καύσωνα επηρεάζει 2,4 δισεκατομμύρια εργαζόμενους και ο αντίκτυπος του μεγαλώνει στα κράτη με χαμηλό και μεσαίο κατά κεφαλήν εισόδημα. Με τις νέες οδηγίες ο ΠΟΥ συμβάλλει στην μείωση των ανισοτήτων και την δημιουργία πιο βιώσιμων εργασιακών συνθηκών σε ένα θερμαινόμενο κόσμο. Με τίτλο «Κλιματική αλλαγή και θερμικό στρες στο εργασιακό περιβάλλον» η νέα έκθεση με τις τεχνικές οδηγίες αναλύει τα δεδομένα 5 δεκαετιών με συνεχόμενες αυξήσεις θερμοκρασίας, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετεωρολογίας (WMO) να υπογραμμίζει ότι το 2024 ήταν η πιο ζεστή χρονιά που καταγράφηκε ποτέ, από τότε που ξεκίνησαν οι καταγραφές θερμοκρασίας. Ένα χρόνο μετά, η καταγραφή ημερήσιων θερμοκρασιών άνω των 40°C, ακόμα και άνω των 50°C συμβαίνουν ολοένα και πιο συχνά και το γεγονός αυτός αποτελεί ένα προειδοποιητικό σινιάλο πως πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας των εργαζομένων από το θερμικό στρες, στο οποίο εκτίθενται.
Εξαπλώνεται γεωγραφικά το επαγγελματικό θερμικό στρες
Το επαγγελματικό θερμικό στρες καθίσταται μια νέα κοινωνική πρόκληση, όχι πλέον μόνο για τις χώρες κοντά στον Ισημερινό, όπως φαίνεται από το πρόσφατο και πρωτοφανές κύμα καύσωνα που έπληξε τις Ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Μ. Βρετανία, Ελλάδα). Η προστασία των εργαζομένων δεν αποτελεί μονάχα υγειονομική υποχρέωση των αρμοδίων Αρχών αλλά και οικονομική αναγκαιότητα για κάθε κράτος προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς το θερμικό στρες σχετίζεται με σημαντική μείωση της παραγωγικότητας και την ραγδαία εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων υγείας που απειλούν να εκτοξεύσουν τις δαπάνες υγείας, σε συνδυασμό πάντα και με το εξελισσόμενο δημογραφικό, όπως υπογραμμίζει ο αναπληρωτής Γραμματέας του WMO, Ko Barrett.
Τα 4 «καυτά» ευρήματα της έκθεσης
Η ανασκόπηση των δεδομένων 5 δεκαετιών έδειξε ότι:
- Η συχνότητα και η ένταση των κυμάτων καύσωνα έχει αυξηθεί ανησυχητικά. Δεν πρόκειται πλέον για σποραδικά γεγονότα και τείνουν να γίνουν μια νέα «καθημερινότητα».
- Για κάθε άνοδο της θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό πάνω από τους 20°C, η παραγωγικότητα των εργαζομένων μειώνεται κατά 2–3%.
- Παράλληλα με την προοδευτική πτώση της παραγωγικότητας για κάθε άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1o C πάνω από τους 20o C, αυξάνονται οι κίνδυνοι εμφράγματος, αφυδάτωσης, νεφρικής δυσλειτουργίας και νευρολογικών διαταραχών. Αυτές οι δυσλειτουργίες εκδηλώνονται οι περισσότερες ως χρόνιες καταστάσεις και σχετίζονται με δυσθεώρητες δαπάνες υγείας, υπονομεύοντας τη δημόσια υγεία, επίπεδα ευζωίας και εντέλει το ΑΕΠ κάθε κράτους και την οικονομική του σταθερότητα σε έναν αβέβαιο και μεταβαλλόμενο κόσμο.
- Σχεδόν το 50% του πληθυσμού του πλανήτη υποφέρει από τις αρνητικές επιπτώσεις που προκαλούν στη υγεία και την εργασία οι υψηλές θερμοκρασίες λόγω της κλιματικής κρίσης. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (International Labour Organization-ILO) εκτιμά ότι περισσότεροι από 2.4 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι εκτίθενται ετησίως σε υπερβολικές θερμοκρασίες, με συνέπεια να καταγράφονται ετησίως περισσότερα από 22.85 εκατομμύρια εργατικά ατυχήματα. Σε αυτό το υγειονομικό φορτίο πρέπει να προστεθεί και ο αντίκτυπος από την εμφάνιση οξέων και χρονίων προβλημάτων υγείας.
Προτεινόμενες δράσεις
Στην κορυφή της λίστας με τις προτεινόμενες δράσεις βρίσκεται η αναγκαιότητα χάραξης θερμικών πολιτικών υγείας, που λαμβάνουν υπόψη τις κλιματολογικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, τις εργασίες που βρίσκονται «στο μάτι του κυκλώνα» και τον βαθμό έκθεσης και ευαλωτότητας των εργαζομένων.
Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί για τους ευάλωτους πληθυσμούς, όπως είναι οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας και τα άτομα με υποκείμενα νοσήματα, που είναι πιο επιρρεπή σε επιπλοκές στην υγεία τους, λόγω της έντονης ζέστης.
Επίσης σημαντική είναι η ευαισθητοποίηση και σε βάθος ενημέρωση των επαγγελματιών που φτάνουν πρώτοι σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Υγειονομικοί, τραυματιοφορείς, οδηγοί, αστυνομικοί ,διασώστες θα πρέπει να αναγνωρίζουν άμεσα τα συμπτώματα από την θερμική επιβάρυνση του οργανισμού, τα οποία συνήθως υποτιμούνται και να δρουν αναλόγως.
Οι προτεινόμενες λύσεις εκτός από αποτελεσματικές, πρέπει να είναι πρακτικά εφαρμόσιμες, χαμηλού κόστους και βιώσιμες προκειμένου να μπορούν να υλοποιηθούν σε μεγάλη κλίμακα. Στην αντίθετη περίπτωση ενισχύουν τις κοινωνικές ανισότητες.
Τα κράτη επίσης καλούνται να υιοθετήσουν τις νέες τεχνολογίες και να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων παραγωγής, και ειδοποίησης για ακραία καιρικά φαινόμενα διατηρώντας σε υψηλά επίπεδα την παραγωγικότητα. Στο ίδιο πλαίσιο συστήνεται η ενθάρρυνση της περαιτέρω διερεύνησης και αξιολόγησης των μέτρων προστασίας των εργαζομένων από το θερμικό στρες. Όλα αυτά τα μέτρα βρίσκονται σε απόλυτη ευθυγράμμιση με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των εργαζομένων, την καταπολέμηση της φτώχειας και την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. «Η έκθεση των ΠΟΥ και WMO αποτελεί κρίσιμο ορόσημο στην συλλογική απόκριση των κοινωνιών μπροστά σε έναν νέο δημόσιο κίνδυνο, την υπερθέρμανση του πλανήτη», καταλήγει ο Joaquim Pintado Nunes, Διευθυντής Εργασιακής Ασφάλειας και Υγείας στο Επαγγελματικό Περιβάλλον του διεθνούς εργασιακού φορέα ILO.
