Ροή
«Στην Ελλάδα, το πρόβλημα της φοροδιαφυγής είναι μεγάλο και διαχρονικό. Συνδέεται με τα χαμηλά επίπεδα φορολογικής συμμόρφωσης και αποτελεσματικότητας της φορολογικής διοίκησης. Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στο πεδίο του ΦΠΑ, αν και η ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών μετά το 2015 το περιόρισε και ενίσχυσε τα φορολογικά έσοδα. Δεν κατάφερε όμως να το εξαλείψει» υπογραμμίζει η Τράπεζα της Ελλάδος στην έκθεσή της για να τονίζει ότι ένα στα τρία ευρώ των εσόδων του ΦΠΑ χάνεται καθώς δεν καταλήγει στα κρατικά ταμεία.
Σύμφωνα με την ΤτΕ η μεγάλη απώλεια εσόδων ΦΠΑ, που είναι γνωστή ως «κενό» ΦΠΑ οφείλεται στην πολυνομία και την πολυπλοκότητα της φορολογικής νομοθεσίας, με συχνές αλλαγές και πολλαπλούς συντελεστές που δημιουργούν διοικητικές δυσκολίες και δίνουν κίνητρα στους φορολογουμένους για πλημμελή συμμόρφωση ενώ την ίδια ώρα οι πολύ υψηλοί φορολογικοί συντελεστές ενισχύουν τα κίνητρα μετακίνησης στην αδήλωτη οικονομία.
Οι προτάσεις της ΤτΕ
Για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, η ΤτΕ προτείνει γενίκευση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τη φορολογική διοίκηση και καθιέρωση συστήματος αυτόματης επιστροφής του φόρου. Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής απαιτούνται η απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας και του φορολογικού συστήματος ώστε να μειωθεί το διοικητικό κόστος και το κόστος συμμόρφωσης, την ψηφιοποίηση διαδικασιών και πληρωμών, καθώς και τη στενότερη συνεργασία των φορολογικών αρχών των κρατών-μελών της ΕΕ για τον εντοπισμό φαινομένων απάτης στις διασυνοριακές συναλλαγές
Ειδικότερα για τον περιορισμό τη απώλειας των εσόδων από το ΦΠΑ σημειώνονται τα εξής:
1. Η γενίκευση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση της διασύνδεσης των ταμειακών μηχανών με τη φορολογική διοίκηση, διευρύνει τη φορολογική βάση και συντελεί στη μείωση του κενού ΦΠΑ.
2. Η υιοθέτηση της διαδικασίας της αυτόματης επιστροφής φόρου, η διασφάλιση της διαφάνειας κατά το φορολογικό έλεγχο και η ταχύτητα διεκπεραίωσής του αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις για τη βελτίωση της συμμόρφωσης.
3. Ο περιορισμός της διαφοροποίησης των φορολογικών συντελεστών μεταξύ γεωγραφικών περιοχών και μεταξύ κατηγοριών αγαθών και υπηρεσιών (πλην των ειδών πρώτης ανάγκης) αφενός μειώνει το κόστος συμμόρφωσης και αφετέρου περιορίζει τις στρεβλώσεις στην κατανάλωση συγκεκριμένων αγαθών και υπηρεσιών και ενισχύει τον υγιή ανταγωνισμό.
4. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της φορολογικής διοίκησης με εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, τα μεγάλα δεδομένα και η τεχνολογία blockchain, απλοποιεί και επιταχύνει τη διαδικασία υποβολής της φορολογικής δήλωσης και μειώνει σε μεγάλο βαθμό το κόστος συμμόρφωσης. Ειδικότερα, η εφαρμογή εξελιγμένων φορολογικών λογισμικών, συστημάτων αναφορών σε πραγματικό χρόνο και data analytics αυξάνει τις δυνατότητες της φορολογικής διοίκησης. Ένα περισσότερο λειτουργικό φορολογικό σύστημα μειώνει το χρόνο που απαιτείται για την εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων, δηλαδή τις ώρες που απαιτούνται για την προετοιμασία και υποβολή των φορολογικών δηλώσεων και την πληρωμή του φόρου, καθώς και τον αριθμό των πληρωμών μέσα σε ένα έτος, και συμβάλλει στη φορολογική συμμόρφωση των πολιτών. Ταυτόχρονα, βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των ελέγχων με παράλληλη βελτίωση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού της φορολογικής διοίκησης. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η προσφάτως επιβληθείσα υποχρέωση τήρησης ηλεκτρονικών φορολογικών βιβλίων και τιμολογίων μέσω της εφαρμογής MyDATA της ΑΑΔΕ. Η συγκεκριμένη ψηφιοποιημένη υπηρεσία παρέχει στη φορολογική διοίκηση τη δυνατότητα αυτόματου ελέγχου και διασταύρωσης τιμολογίων, αφού επιτρέπει την καταγραφή του ΦΠΑ σε ημερήσια βάση και σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, μειώνει το κόστος συμμόρφωσης των φορολογουμένων, αφού τους απαλλάσσει από γραφειοκρατικές διαδικασίες όπως η υποβολή συγκεντρωτικών καταστάσεων. Η διαδικασία συμπλήρωσης εγγράφων, υπολογισμού φόρου και επιστροφής, καθώς και η συμμόρφωση κατά το φορολογικό έλεγχο είναι οι δύο σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις του φορολογουμένου με τη φορολογική αρχή, οι οποίες καθορίζουν το βαθμό αποτελεσματικότητας και διαφάνειας του φορολογικού συστήματος. Η πολυπλοκότητα της διαδικασίας, ο μεγάλος χρόνος αναμονής για την επιστροφή φόρου, η έλλειψη διαφάνειας κατά τον έλεγχο και η μεγάλη καθυστέρηση για την εξαγωγή του αποτελέσματος του ελέγχου είναι παράγοντες που επιδρούν αρνητικά.
5. Η ενίσχυση της διοικητικής συνεργασίας στον τομέα του ΦΠΑ μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών-μελών της ΕΕ βοηθά στον εντοπισμό των επιχειρήσεων που διαπράττουν απάτη στο πλαίσιο των διασυνοριακών συναλλαγών. Η στενότερη συνεργασία στη συλλογή και ανταλλαγή δεδομένων πληρωμών συνεισφέρει στην αντιμετώπιση της απάτης στις διασυνοριακές συναλλαγές λιανικής και στην εισαγωγή αγαθών μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου.
