Οι επενδυτές ρίχνουν τρισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοοικονομικά προϊόντα που ενσωματώνουν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και εταιρικής διακυβέρνησης κριτήρια (ESG) λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη σκληρές μετρήσεις όπως τα κέρδη, τα μερίσματα και η τιμή της μετοχής. Αν και ο στόχος είναι να ενθαρρυνθούν οι εταιρείες να υιοθετήσουν πιο φιλικές προς το κλίμα και κοινωνικές πολιτικές, οι αλλαγές που επέρχονται είναι συχνά λιγότερες από ό,τι δείχνουν.
Μέχρι στιγμής, οι περισσότερες επενδύσεις ESG γίνονται στο χρηματιστήριο. Όμως η αγορά εταιρικών ομολόγων των 22 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, όπου ώριμες παγκόσμιες εταιρείες πηγαίνουν να δανειστούν χρήματα από επενδυτές, έχει έναν ιδιαίτερα ισχυρό ρόλο να παίξει. Οι εταιρείες βασίζονται στο χρέος πολύ περισσότερο από ότι στις μετοχές.
Οι εκτιμήσεις ESG εμποδίζουν ορισμένους επενδυτές να δανείζουν σε εταιρείες υψηλών εκπομπών άνθρακα. Καθώς η δεξαμενή των επενδυτών συρρικνώνεται και οι κεντρικές τράπεζες αποσύρουν τη στήριξή τους, αυτές οι εταιρείες πρέπει πλέον να προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια για να προσελκύσουν δανειστές. Η επικύρωση όρων ESG στο χρέος μπορεί να πείσει τους επενδυτές να ενταχθούν ξανά στη δεξαμενή των αγοραστών, συμβάλλοντας στη μείωση των πληρωμών τόκων.
Η σύνδεση χρέους με το ESG ξεκίνησε από τότε που εμφανίστηκε το πράσινο ομόλογο, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το Νοέμβριο του 2008. Σε αυτή την περίπτωση, τα χρήματα πρέπει να δαπανηθούν σε συγκεκριμένες δραστηριότητες που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών, όπως η κατασκευή σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ή η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου. Ακόμη και μια εταιρεία πετρελαίου μπορεί να προσελκύσει επενδυτές ESG δεσμεύοντας χρήματα από πράσινα ομόλογα που θα κατευθυνθούν σε σωστές δράσεις. Αυτός είναι ένας λόγος που η αγορά έχει αναπτυχθεί γρήγορα.
Ωστόσο, οι εταιρείες δεν μπορούν να συγκεντρώσουν και να αξιοποιήσουν χρήματα μέσω των πράσινων ομολόγων παρά μόνο εάν αυτά κατευθυνθούν σε ένα συγκεκριμένο πράσινο έργο. Γι' αυτό δημιουργήθηκαν τα ομόλογα με ρήτρα βιωσιμότητας (SLB). Σε αυτή την περίπτωση, οι εταιρείες μπορούν να συγκεντρώσουν χρήματα για οποιονδήποτε σκοπό.
Όμως η συγκεκριμένη αγορά δεν είναι ούτε ώριμη ούτε έτοιμη για να προσφέρει αυτά που υπόσχεται. Τους τελευταίους έξι μήνες, το Bloomberg News πήρε συνεντεύξεις με περισσότερα από 30 άτομα που εμπλέκονται στην αγορά SLB, εκπροσωπώντας τράπεζες, εταιρείες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Όπως συμφώνησαν όλοι, ο κλάδος πρέπει να εξελιχθεί προτού μπορέσει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του.
Η αγορά SLB «χαλαρώνει», λέει η Krista Tukiainen, επικεφαλής του τμήματος πληροφοριών αγοράς στην Climate Bonds Initiative, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που προωθεί την καλύτερη χρήση του χρέους για βιώσιμους σκοπούς. «Ας μην κοροϊδευόμαστε ότι αυτά κινούν τα νήματα για το κλίμα. Μπορεί να το κάνουν, αλλά αυτό δεν είναι τώρα».
Μέχρι στιγμής, οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές δεν εμπλέκονται στο θέμα. Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) λέει ότι είναι θέμα κάθε εθνικής ρυθμιστικής αρχής να διασφαλίζει ότι οι επενδυτές λαμβάνουν ολοκληρωμένες, πλήρεις και συνεπείς πληροφορίες σε ένα ενημερωτικό δελτίο ομολόγων, αλλά δεν εξετάζουν το επίπεδο φιλοδοξίας των ομολόγων που συνδέονται με τη βιωσιμότητα.
Ακόμα κι αν δεν είναι συνδεδεμένα με δύσκολους στόχους, τα ομόλογα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των εταιρειών σε καλό δρόμο για την επίτευξη των κλιματικών τους στόχων, λέει η Susan Barron, επικεφαλής παγκόσμιων βιώσιμων κεφαλαιαγορών της Barclays Plc. «Δεν πρόκειται για την παροχή κινήτρων στις εταιρείες», λέει. «Πρόκειται για την ανάληψη ευθύνης».
Η περίπτωση της Chanel
Ο γίγαντας της μόδας Chanel, γνωστός για τα εμβληματικά του αρώματα και τα τουίντ κοστούμια έχει στρέψει τη στρατηγική του στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Έτσι, όταν η εταιρεία χρειάστηκε να δανειστεί χρήματα πριν από δύο χρόνια, στράφηκε στα SLB. Οι επενδυτές που αγόρασαν ομόλογα 600 εκατομμυρίων ευρώ της Chanel (589 εκατομμύρια δολάρια) έλαβαν επίσης μια υπόσχεση: Εάν η εταιρεία δεν εκπλήρωνε ορισμένους στόχους για το κλίμα, θα τους πλήρωνε εκατομμύρια ευρώ περισσότερα. Με άλλα λόγια, θα πλήρωναν μια ποινή επειδή δεν ήταν πράσινοι. Ο Philippe Blondiaux, οικονομικός διευθυντής της Chanel, δήλωσε τότε ότι η συμφωνία «ήταν ένας πολύ καλός τρόπος για να ευθυγραμμίσουμε τη χρηματοδοτική μας στρατηγική με τη στρατηγική της εταιρείας μας που επικεντρώνεται στους στόχους βιωσιμότητας».
Αλλά η Chanel και άλλες εταιρείες που πωλούν τέτοια ομόλογα δεν διακινδυνεύουν πολλά. Μπορούν να θέτουν τους δικούς τους στόχους, δημιουργώντας ένα προφανές κίνητρο για να τους διευκολύνει να επιτύχουν. Οι περισσότεροι επενδυτές, αντί να επιμένουν να θέτουν οι εταιρείες πιο απαιτητικούς στόχους, φαίνεται να είναι ικανοποιημένοι εφόσον αυτό που αγοράζουν χαρακτηρίζεται ως πράσινο. Άλλωστε, η ζήτηση για τα ομόλογα υπερβαίνει την προσφορά μέχρι και πέντε φορές.
Το Bloomberg News ανέλυσε περισσότερα από 100 SLB αξίας σχεδόν 70 δισεκατομμυρίων ευρώ που πωλήθηκαν από παγκόσμιες εταιρείες σε επενδυτές στην Ευρώπη - την πιο ώριμη αγορά για βιώσιμα χρηματοοικονομικά προϊόντα - και διαπίστωσε ότι η πλειονότητα συνδέεται με κλιματικούς στόχους που είναι αδύναμοι, άσχετοι ή ακόμα και έχει ήδη επιτευχθεί. Το αποτέλεσμα, λένε οι ερευνητές, είναι ότι οι εταιρείες παίρνουν κάτι για το τίποτα: Η φθηνότερη χρηματοδότηση και μια ενισχυμένη πράσινη φήμη έρχονται χωρίς καμία πραγματική προσπάθεια για την επίτευξη των κλιματικών στόχων και καμία πιθανότητα οικονομική. Μια πιο προσεκτική ματιά στη συμφωνία της Chanel έδειξε ότι, στην πραγματικότητα, η εταιρεία είχε εκπληρώσει έναν βασικό στόχο πριν καν πουλήσει το ομόλογο σε επενδυτές. Το ομόλογο απαιτούσε από τη Chanel να μειώσει τις λεγόμενες έμμεσες εκπομπές της ή τις εκπομπές Scope 3—βασικά τις εκπομπές που παράγονται από τους προμηθευτές και τους πελάτες της—10% έως το 2030. Αλλά οι γνωστοποιήσεις της ίδιας της εταιρείας δείχνουν ότι, μέχρι την έκδοση του ομολόγου, αυτές οι εκπομπές είχαν έχει ήδη πέσει 21% κάτω από τη βασική γραμμή που ορίζεται στο συμβόλαιο ομολόγου. Έτσι, η Chanel πλήρωνε στους δανειστές της χαμηλότερο επιτόκιο για την επίτευξη ενός στόχου που είχε ήδη πετύχει.
Γιατί λοιπόν συμφώνησαν οι επενδυτές; Ένας εκπρόσωπος της Chanel λέει ότι η εταιρεία εξακολουθούσε να «ολοκληρώνει τα δεδομένα του 2019» όταν οι επενδυτές αγόρασαν το ομόλογο. Με άλλα λόγια, δεν γνώριζαν ότι ο στόχος είχε ήδη επιτευχθεί.
Με πληροφορίες από το Bloomberg
