Ροή
Σε διαδικασία δραστικού μετασχηματισμού βρίσκεται ο εγχώριος ενεργειακός κλάδος, με σκοπό οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να εξελιχθούν σε απόλυτο πρωταγωνιστή στην κάλυψη των αναγκών νοικοκυριών και επιχειρήσεων και, με αυτό τον τρόπο, να γίνουν «όχημα» στην απανθρακοποίηση της ελληνικής οικονομίας.
Έτσι, παρόλο που η ενεργειακή κρίση έφερε στην επιφάνεια το ερώτημα κατά πόσο αυτή η διαδικασία χρειάζεται να επιταχυνθεί ή όχι, θεωρείται προδιαγεγραμμένο ότι η «επόμενη ημέρα» του ενεργειακού συστήματος θα βασισθεί σε δύο εγχώρια ανανεώσιμα «καύσιμα» (το άφθονο αιολικό και ηλιακό δυναμικό). Μάλιστα, λόγω του εξηλεκτρισμού νέων οικονομικών δραστηριοτήτων (όπως οι μεταφορές και η θέρμανση κτιρίων), οι ανανεώσιμες πηγές θα αναλάβουν ακόμη πιο κομβικό ρόλο από αυτόν που κατείχε για 10ετίες ο λιγνίτης.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει μπει ήδη στις ράγες η «επέλαση» των ΑΠΕ, με τις «πράσινες» επενδύσεις να εκτιμάται πως θα αγγίξουν τα 10 δισ. ευρώ έως το τέλος της τρέχουσας 10ετίας. Με αυτά τα κεφάλαια, προβλέπεται να εγκατασταθούν έως το 2030 νέοι σταθμοί συνολικής ισχύος 12.000 MW, οι οποίοι θα προστεθούν στις μονάδες με συνολική ισχύ 8.270 MW περίπου, που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία. Ως συνέπεια, με ορίζοντα το 2030, περίπου το 70% της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια θα καλύπτεται από «πράσινη» ηλεκτροπαραγωγή.
Για τη στήριξη αυτών των επενδύσεων, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει στα σκαριά ένα δεύτερο «κύμα» απλοποίησης της διαδικασίας αδειοδότησης, ώστε τα καινούρια έργα να «ωριμάζουν» σε 2 χρόνια, από τα 4-5 έτη που χρειάζονται σήμερα τα νέα φωτοβολταϊκά πάρκα και 8-10 έτη τα αιολικά. Επίσης, πρόσφατα πήρε το «πράσινο φως» από την Κομισιόν το νέο σχήμα στήριξης, ύψους 2,27 δισ. ευρώ, ανοίγοντας τον δρόμο για τη λειτουργική ενίσχυση ενός «πράσινου» χαρτοφυλακίου συνολικής ισχύος 4.200 MW έως το 2030.
Η διείσδυση των ΑΠΕ προορίζεται όμως και για τη μείωση του ενεργειακού κόστους των επιχειρήσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση, σημαντικό πυλώνα θα αποτελέσει η διάδοση των εφαρμογών ενεργειακού συμψηφισμού (net metering), για την οποία προβλέπεται να «τρέξει» και μία δράση επενδυτικής ενίσχυσης, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Επίσης, για την ηλεκτροδότηση των εγχώριων βιομηχανιών σε ανταγωνιστικές τιμές, στα σκαριά βρίσκεται και ένα σχήμα προώθησης των «πράσινων» PPAs, μέσω των οποίων θα καλύπτουν μέρος των των αναγκών τους με απευθείας συμβάσεις αγοραπωλησίας ρεύματος με παραγωγούς ΑΠΕ.
Στήριξη στην «πράσινη στροφή» του ενεργειακού μίγματος θα παράσχουν οι νέες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες με καύσιμο φυσικό αέριο, οι οποίες είναι απαραίτητες στο άμεσο μέλλον, για να διασφαλισθεί η επάρκεια τροφοδοσίας και να αντισταθμιστεί η μεταβλητότητα των ΑΠΕ. Από αυτή τη νέα «γενιά» θερμοηλεκτρικών σταθμών, πρώτη θα προστεθεί στο σύστημα η καινούρια μονάδα της Mytilineos, ισχύος 826 MW, η κανονική λειτουργία της οποίας θα ξεκινήσει μέσα στο πρώτο τετράμηνο του 2022.
Επίσης, σε φάση κατασκευής βρίσκεται η καινούρια μονάδα 877 MW στην Κομοτηνή της κοινοπραξίας της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ με τη ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, με στόχο να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το αργότερο το 2024. Την ίδια χρονιά αναμένεται να ολοκληρωθεί και ο σταθμός 840 MW του Ομίλου Κοπελούζου στην Αλεξανδρούπολη.
Ο μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος γίνεται στο «κάδρο» της δρομολογούμενης απολιγνιτοποίησης, με την απόσυρση όλων των λιγνιτικών μονάδων το αργότερο έως το 2028. Μάλιστα, το χρονικό αυτό ορόσημο θα αποκτήσει νομική ισχύ με τον Κλιματικό Νόμο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση. Για τυχόν επιτάχυνση της απολιγνιτοποίησης, ο Κλιματικός Νόμος παραπέμπει σε επανεξέταση το 2023, υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης της επάρκειας ισχύος και της ασφάλειας εφοδιασμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις παραπάνω πτυχές του ενεργειακού μετασχηματισμού έγιναν εφικτές χάρις στη νέα δομή της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με την εφαρμογή του Target Model και στη χώρα μας, από τον Νοέμβριο του 2020. Το Target Model ανοίγει παράλληλα τον δρόμο για συμμετοχή κάθε κατηγορίας καταναλωτών στην ενεργειακή μετάβαση, εγκαινιάζοντας για παράδειγμα το μοντέλο των prosumers και για τα ελληνικά νοικοκυριά.
Απτό παράδειγμα αποτελεί η Χάλκη, το πρώτο νησί που «πρασινίζει» μέσω της πρωτοβουλίας GR-eco islands, δείχνοντας τα οφέλη που φέρνει η εποχή όπου οι καταναλωτές γίνονται παραγωγοί του μεγαλύτερου μέρους (ή και του συνόλου) της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζονται. Κι αυτό γιατί, αξιοποιώντας τον θεσμό των Ενεργειακών Κοινοτήτων και τον εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό (virtual net metering), η ζήτηση σε ρεύμα όλων των κατοίκων του νησιού καλύπτεται πλέον από την παραγωγή ενός φωτοβολταϊκού συστήματος ισχύος 1 MW, μηδενίζοντας σχεδόν τις ανταγωνιστικές χρεώσεις στους λογαριασμούς τους.
Προϋπόθεση για διάδοση τέτοιων λύσεων, που έχουν στον «πυρήνα» τους την αποκεντρωμένη παραγωγή μέσω ΑΠΕ, είναι ότι το δίκτυο διανομής θα γίνει «έξυπνο» και ευέλικτο. Έτσι, οι επενδύσεις του ΔΕΔΔΗΕ, οι οποίες θα φτάσουν τα 3 δισ. ευρώ έως το 2028, θα αποτελέσουν αρωγό της ενεργειακής μετάβασης. Από την άλλη πλευρά, το πρόγραμμα ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ, ύψους 5 δισ. ευρώ έως το 2030, έχουν στην εμπροσθοφυλακή του τη διασύνδεση με το ηπειρωτικό δίκτυο σχεδόν του συνόλου των νησιών του Αιγαίου. Μειώνοντας τις χρεώσεις ΥΚΩ που καταβάλλουν οι καταναλωτές σε όλη την επικράτεια, οι νησιωτικές διασυνδέσεις θα εξασφαλίσουν καθαρό όφελος που ξεπερνά τα 4,5 δισ. ευρώ, κατά την περίοδο 2022 – 2030.
Από την άλλη πλευρά, στοίχημα για την «πράσινη» μετάβαση αποτελεί η εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία αποτελεί τον δεύτερο «πυλώνα» για την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών ρύπων έως το 2030. Όσον αφορά τον οικιστικό τομέα, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης θα πραγματοποιηθεί με την αναβάθμιση 600.000 κατοικιών έως το 2030, μέσα από διαδοχικά προγράμματα «Εξοικονομώ». Η αρχή θα γίνει με το ενεργειακό «λίφτινγκ» πάνω από 50.000 κατοικιών, μέσα από το πρόγραμμα ύψους 632 εκατ. ευρώ που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο.
