Τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι σχέσεις Ινδίας–ΗΠΑ είχαν σημειώσει σταθερή πρόοδο σε τομείς όπως το εμπόριο, η τεχνολογία και η στρατηγική σύγκλιση στον Ινδο-Ειρηνικό. Ωστόσο, αυτή η διμερής εταιρική σχέση έχει υποστεί ένα πρωτοφανές πλήγμα τους τελευταίους μήνες.
Από τις 27 Αυγούστου, οι ινδικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ υπόκεινται σε δασμούς 50%, συμπεριλαμβανομένης επιπλέον ποινής 25% λόγω των αγορών πετρελαίου από τη Ρωσία. Ο σύμβουλος του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για θέματα Εμπορίου, Πίτερ Ναβάρο, υποστήριξε ότι το «λόμπι πετρελαίου» της Ινδίας χρηματοδοτεί τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία. Το Νέα Δελχί ανταπαντά πως η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού πετρελαίου και επισημαίνει ότι διάφορες χώρες της Δύσης -συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε. - συνεχίζουν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο, χωρίς όμως να υφίστανται κυρώσεις.
Η νέα στρατηγική σκέψη της Ινδίας
Οι μεταβολές αυτές έχουν προκαλέσει αναταραχή στη γεωπολιτική σκηνή και ανάγκασαν την Ινδία να επαναξιολογήσει την εξωτερική της πολιτική έναντι των μεγάλων δυνάμεων όπως η Κίνα και η Ρωσία. Η αποστασιοποίηση της Ουάσιγκτον φαίνεται να φέρνει το Νέο Δελχί πιο κοντά και στις δύο. Όμως, μια βαθύτερη ματιά στις εξελίξεις δείχνει μια πιο περίπλοκη εικόνα.
Η Ινδία παραμένει δεσμευμένη στην αρχή της «στρατηγικής αυτονομίας», αποφεύγοντας επίσημες συμμαχίες και αναζητώντας πολυδιάστατες συνεργασίες -με τη Δύση, αλλά και πέραν αυτής- για την ενίσχυση των αμυντικών, τεχνολογικών και στρατηγικών της συμφερόντων.
Αν και αρχικά η Ινδία θεωρούνταν από τους βασικούς υποψηφίους για εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν. Προγραμματισμένη επίσκεψη εμπορικής αντιπροσωπείας των ΗΠΑ ακυρώθηκε, χωρίς να οριστεί νέα ημερομηνία. Το αγροτικό ζήτημα -ιδίως τα γαλακτοκομικά- παραμένει αγκάθι, καθώς ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι δηλώνει ότι δεν θα θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα των Ινδών αγροτών.
Το 2024, οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ινδίας με συνολικό διμερές εμπόριο ύψους 212,3 δισ. δολαρίων. Ωστόσο, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο υπέρ της Ινδίας προκαλεί δυσαρέσκεια στην Ουάσιγκτον, με τον Τραμπ να χαρακτηρίζει την Ινδία «βασιλιά των δασμών».
Οι δασμοί αναμένεται να επηρεάσουν το 0,5% του ετήσιου ΑΕΠ της Ινδίας αν διαρκέσουν πάνω από έναν χρόνο, ρίχνοντας την ανάπτυξη κάτω από 6%. Εξαιρούνται βασικές εξαγωγές όπως τα φάρμακα και τα ηλεκτρονικά. Όμως, κλάδοι όπως τα κλωστοϋφαντουργικά, ανταλλακτικά αυτοκινήτων, δέρματα και κοσμήματα θα πληγούν ιδιαίτερα - ειδικά οι ΜΜΕ (μικρομεσαίες επιχειρήσεις). Επιπλέον, ανταγωνιστές όπως το Πακιστάν (19%) και το Μπανγκλαντές (20%) έχουν σαφώς χαμηλότερους δασμούς.
Η Ινδία παρακολουθεί επίσης με ανησυχία τη σύσφιξη των σχέσεων ΗΠΑ–Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένων νέων ενεργειακών συμφωνιών και συνάντησης του Πακιστανού Αρχηγού Στρατού στον Λευκό Οίκο - μετά από στρατιωτική σύγκρουση Ινδίας–Πακιστάν. Ο Τραμπ επιμένει ότι διαμεσολάβησε στην εκεχειρία, κάτι που η Ινδία αρνείται να αναγνωρίσει.
Η προσέγγιση Ινδίας–Κίνας
Η παρουσία Μόντι στη Σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ) στην Κίνα - πρώτη επίσκεψη του στην Κίνα μετά από 7 χρόνια - και κινήσεις όπως η επανέναρξη απευθείας πτήσεων και χαλάρωση εξαγωγικών ελέγχων από την Κίνα, δείχνουν σημάδια εξομάλυνσης. Από το 2020 και τις αιματηρές συγκρούσεις στα σύνορα, οι σχέσεις ήταν στο ναδίρ.
Ωστόσο, παραμένουν βαθιές εντάσεις. Η Ινδία ανησυχεί για συνεργασία Πεκίνου–Ισλαμαμπάντ, χρήση κινεζικού εξοπλισμού από το Πακιστάν και για κινεζικά φράγματα στο Θιβέτ που απειλούν την παροχή νερού προς την Ινδία. Η συνοριακή γραμμή των 3.488 χλμ. παραμένει πηγή καχυποψίας, ενισχυόμενη από καταγγελίες για παραβίαση και εδαφών από πλευράς Κίνας.
Οι δύο χώρες ενισχύουν παράλληλα τις υποδομές τους στα σύνορα, προετοιμαζόμενες για μακροχρόνια στρατιωτική αντιπαράθεση. Παράλληλα, η Ινδία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εξαρτήματα από την Κίνα, ενώ οι κινεζικοί περιορισμοί στις σπάνιες γαίες αποκάλυψαν κρίσιμα τρωτά σημεία στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Επιπλέον, η Κίνα δύσκολα μπορεί να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως εμπορικός εταίρος της Ινδίας, καθώς υπάρχουν μη δασμολογικά εμπόδια και ανησυχίες για πρακτικές ντάμπινγκ.
Γιατί είναι δύσκολος ένας άξονας Κίνας–Ινδίας–Ρωσίας
Η κοινή παρουσία Πούτιν–Σι–Μόντι στη Σύνοδο του ΟΣΣ και οι πρόσφατες επισκέψεις Ινδών αξιωματούχων στη Ρωσία αναζωπύρωσαν εικασίες για ενδεχόμενο «τρίγωνο» ενάντια στις ΗΠΑ. Η Ινδία συνεχίζει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, παρά τις κυρώσεις.
Ωστόσο, μια τέτοια σύμπραξη μοιάζει απίθανη. Η Ρωσία εξαρτάται πλέον υπερβολικά από την Κίνα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ η Ινδία παραμένει σε στρατηγική αντιπαλότητα με την Κίνα. Παρά τη μακρόχρονη φιλία με τη Ρωσία (60% του οπλισμού της Ινδίας προέρχεται από την Ρωσία, το Νέα Δελχί προσπαθεί να διαφοροποιήσει τις στρατιωτικές του σχέσεις και γι΄αυτό στρέφεται προς τη Γαλλία, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Από την άλλη, το Πεκίνο δεν ήταν ποτέ ενθουσιασμένο με τη συμμετοχή της Ινδίας στον ΟΣΣ, σύμφωνα με αναλυτές.
Ουσιαστικά, οι διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών αντικατοπτρίζουν μια βαθύτερη, δομική απόκλιση στους στρατηγικούς στόχους τους: η Κίνα επιδιώκει έναν πολυπολικό κόσμο, ενώ η Ινδία συμφωνεί μεν, αλλά με τη βασική προϋπόθεση ότι η Ασία επίσης πρέπει να παραμείνει πολυπολική.
Η γεφύρωση αυτής της βαθιάς διαφοράς κοσμοθεωρίας απαιτεί χρόνια υπομονετικής διπλωματικής προσπάθειας - διαδικασία που μπορεί ανά πάσα στιγμή να καθυστερήσει ή να εκτροχιαστεί, εάν υπάρξουν νέες συγκρούσεις στα σύνορα ή εμπορικές εντάσεις.
