Ροή
Η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα δραστική ουσία ζιζανιοκτόνων γλυφοσάτη, φαίνεται ότι θα λάβει έγκριση κυκλοφορίας για 10 ακόμη χρόνια για χρήση στο ευρωπαϊκό έδαφος. Την ίδια ώρα όλες οι πολιτικές της ΕΕ, της διατροφικής περιλαμβανομένης από το χωράφι στο ράφι, στοχεύουν να γίνουν ολοένα και πιο πράσινες, ή για την ακρίβεια, στοχεύουν να γίνουν οι πιο πράσινες στον πλανήτη, μειώνοντας τη χρήση αγροχημικών κατά 50% έως το 2030! Που χωράει τώρα ένα ζιζανιοκτόνο που έχει λάβει καταδικαστικές αποφάσεις στις ΗΠΑ για θέματα υγείας αξίας 11 δισ. ευρώ, ενώ παράλληλα εκκρεμούν άλλες 40.000 αγωγές, είναι ένα θέμα που μόνο οι μεγάλοι τούτης της Ηπείρου γνωρίζουν.
Ο απλός καταναλωτής και πολίτης είναι εδώ και χρόνια καχύποπτος για το πλήθος των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στο χωράφι για την παραγωγή της τροφής του. Στα ζιζανιοκτόνα η ανησυχία αυτή βρήκε ίσως την καλύτερή της έκφραση: ψεκάζεις και σε λίγες ημέρες όλα κατάξερα! Από τον αρχικό εντυπωσιασμό της δεκαετίας του 70, περάσαμε στον σκεπτικισμό και τέλος στον προβληματισμό του σήμερα. Επηρεάζονται μόνο όσα αγριόχορτα βλέπουμε μπροστά μας να ξεραίνονται ή και το έδαφος που φύονται; Το φάρμακο που δεν πέφτει εκεί που εμείς θέλουμε τι επιπτώσεις έχει; Οι γειτονικές καλλιέργειες; Υποφέρουν έντομα, πουλιά και ζώα;
Ολος αυτός ο προβληματισμός, πήρε σάρκα και οστά στη δραστική ουσία γλυφοσάτη. Ανακαλύφθηκε την δεκαετία του ‘70 και πήρε πατέντα από την ονομαστή αμερικάνικη εταιρεία Monsanto. Με το εμπορικό όνομα Round up, απoκόμισε τεράστια κέρδη. Τελικά η Μonsanto πουλήθηκε το 2018 στην γερμανική εταιρεία χημικών Bayer, κι εδώ είναι το μεγάλο ενδιαφέρον, μαζί με τις υποχρεώσεις της, δηλαδή τις πάμπολες εναντίον της αγωγές. Μεγάλος αριθμός Αμερικανών πολιτών είχε στραφεί δικαστικά ενάντια στην εταιρεία και το προιόν Round up, ζητώντας αποζημιώσεις για βλάβες στην υγεία του.
Οι δικαστικοί αγώνες συνεχίζονται ακόμη και σήμερα με την Bayer να υποστηρίζει την αθωότητα του σκευάσματος και κατά συνέπεια της γλυφοσάτης. Η λήξη της πατέντας το 2000, έφερε δεκάδες νέους παραγωγούς της δραστικής στο παιχνίδι και σήμερα τα γεωπονικά καταστήματα είναι γεμάτα από πλήθος προιόντων με βάση τη γλυφοσάτη.
Σε στοιχεία του 2014, η παγκόσμια αγορά αγροχημικών έφτανε τους 4,1 εκατ. τόνους εκ των οποίων οι 800.000 τόννοι ήταν ζιζανιοκτόνα. Η γλυφοσάτη ήταν το 92% αυτών!!! Τα ζιζανιοκτόνα, αντιπροσωπεύουν σήμερα το 34% των αγροχημικών στην ΕΕ. Δύναμη πραγματική λοιπόν η γλυφοσάτη.
Η «μαγεία» της είναι η αποτελεσματικότητά της έναντι ενός πολύ ευρέως, σχεδόν καθολικού αριθμού ζιζανίων και όχι μιας συγκεκριμένης ομάδας, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα ανταγωνιστικά ζιζανιοκτόνα. Βέβαια με την πάροδο του χρόνου, έχουν αποκαλυφθεί και οι αδυναμίες της, αφού κάποια ζιζάνια έχουν δείξει μεγάλη ανθεκτικότητα στη γλυφοσάτη κι επεκτείνονται ραγδαία. Ενα τέτοιο είναι το πασίγνωστο Κυπαρισσάκι ή κόνυζα, που είναι και στη φωτό του άρθρου.
To 2015 όμως, ο γνωστός μας ΠΟΥ κατέταξε την γλυφοσάτη ως ύποπτη καρκινογένεσης. Τότε η κοινή γνώμη θεώρησε οτι οι υποψίες της είχαν σοβαρή βάση. Ετσι ενεπλάκη στο όλο θέμα η πολιτική. Ο νεοεκλεγείς τότε Γάλλος πρόεδρος δήλωσε το 2017, ότι έδωσε εντολή στους υπουργούς του να δρομολογήσουν την κατάργηση της δραστικής μέσα στα επόμενα 3 χρόνια. Και άλλες κυβερνήσεις προέβησαν σε αντίστοιχες δηλώσεις και ενέργειες, αλλά μόνο το μικρό Λουξεμβούργο ανακοίνωσε την παύση χρήσης της στο έδαφός του.
Η άδεια χρήσης της δραστικής στην ΕΕ έληξε το 2022. Ετσι λοιπόν στο τέλος του 2021 έπρεπε είτε να ανανεωθεί η έγκριση είτε να απαγορευτεί. Με ποικίλα επιχειρήματα, μεταξύ των οποίων και το ισχυρό οτι δεν υπάρχουν άλλες δραστικές να την υποκαταστήσουν με την ίδια επιτυχία και οικονομική αποτελεσματικότητα, αποφασίστηκε να δοθεί μια παράταση ενός χρόνου. Στο ενδιάμεσο, η Επιτροπή θα έπρεπε να κάνει μια ολοκληρωμένη εισήγηση περί επικινδυνότητας ή μη της γλυφοσάτης με βάση τα νέα δεδομένα. Ανέθεσε σε ειδικούς επιστήμονες το θέμα. Αυτοί, μελετώντας 14.000 (!) σχετικές ήδη δημοσιευμένες μελέτες, καθώς και 300 ακόμη που προέκυψαν κατά την δημόσια διαβούλευση, εξέδωσαν πόρισμα τον Ιούλιο του 2022 που ανέφεραν ότι με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν μπορεί να στοιχιοθετηθεί η καρκινογόνος επίδραση της γλυφοσάτης. Αντίθετα εντόπισαν προβλήματα αναφορικά με την βιοποικιλότητα και την όραση. Ετσι με βάση την έκθεση αυτή, η Επιτροπή πρότεινε την επανέγκριση κυκλοφορίας για 10 ακόμη χρόνια.
Η μόνιμη Επιστημονική Επιτροπή, αποτελούμενη από επιστήμονες, αρμόδια για τις σχετικές εγκρίσεις σε μυστική ψηφοφορία στις 15 Οκτ. δεν μπόρεσε να καταλήξει σε απόφαση και μάλιστα με βάση την ενισχυμένη πλειοψηφία που απαιτούν τα θέματα αυτά. Δηλαδή εκτός από τον πλειοψηφικό αριθμό κρατών, απαιτείται να συγκεντρώνεται και η αντιπροσώπευση του 65% των Ευρωπαίων πολιτών. Διέρρευσε όμως ποιοι ήταν υπέρ ποιοι κατά και κυρίως ποιοι απείχαν. Εδώ, το κλειδί είναι ποιοί απείχαν, όχι ποιο ψήφισαν. Διότι για να συγκεντρωθεί το 65% του πληθυσμού που απαιτείται για ενισχυμένη πλειοψηφία, θα πρέπει να συμφωνήσουν και κάποιες από τις μεγάλες χώρες, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία.
Ο συνασπισμός που κυβερνά την Γερμανία, έχει Υπουργό Γεωργίας από το Κόμμα των Πρασίνων, άρα ήταν προφανής η στάση του. Υπό την πίεση όμως των άλλων εταίρων, δήλωσε οτι η χώρα του θα απέχει από την ψηφοφορία. H Ιταλία εμφανίστηκε θετική στη φάση αυτή, υπέρ της έγκρισης της γλυφοσάτης, με κάποιους περιορισμούς.
Το θέμα παραπέμφθηκε στο κολλέγιο των επιτρόπων, μια πολιτική επιτροπή αυτή τη φορά. Μόλις στις 16 Νοεμβρίου, σε σχετική συνεδρίαση, ούτε το κολλέγιο δεν μπόρεσε να πάρει απόφαση και το θέμα προωθείται στη Επιτροπή να αποφασίσει. Το ενδιαφέρον είναι οτι και οι τρεις πολυπηθείς χώρες Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία απείχαν από την ψηφοφορία. Η έκπληξη εδώ είναι η μεταστροφή της Γαλλίας, της μεγαλύτερης αγροτικής δύναμης της ΕΕ από αρνητική σε ουσιαστικά θετική, αφού με την αποχή της συνέβαλε να παραπεμφθεί το θέμα στην Επιτροπή και να δώσει πράσινο φως για τη νέα 10ετη έγκριση.
Τα Γαλλικά αγροτικά συνδικάτα, υπό το φόβο απώλειας ενός ομολογουμένως αποτελεσματικού εργαλείου καταπολέμησης των ζιζανίων, όπως το περιγράψαμε παραπάνω, πίεζε διαρκώς τον Πρόεδρο Μακρόν και την Γαλλική Κυβέρνηση να υποστηρίξει την επανέγκριση της δραστικής. Ο Πρόεδρος Μακρόν προφανώς εξαργυρώνοντας βραχυχρόνια πολιτικά οφέλη απέκλισε από την χώρα του να ηγηθεί της νέας Πράσινης Συμφωνίας στα τρόφιμα, στηρίζοντας με την αποχή την γλυφοσάτη.
Η συνέχεια θα δείξει εάν και πόσο θα στοιχίσει στη Γαλλία και την παραγωγικής αγροτική βάση η απόφαση αυτή.
Δεδομένου οτι οι χώρες μέλη έχουν το δικαίωμα έγκρισης καθ’ολοκληρία ή εν μέρη της χρήσης αλλά ακόμη και την απαγόρευσή της, πρέπει να αναμένουμε με ενδιαφέρον τη στάση της μεγαλύτερης αγροτικής χώρας της ΕΕ επί του θέματος. Οπως αναφέρουμε παρακάτω, απαγόρευση της χρήσης με βάση τα σημερινά δεδομένα συνεπάγεται στην ουσία αλλαγή και μάλιστα βίαιη του σημερινού παραγωγικού μοντέλου της γεωργίας. Θα το τολμήσει η Γαλλία?
Άλλωστε και η μικρή Ελλάδα, με κάποια ανάλογα κριτήρια είπε το ναι στην έγκριση. Στο διάγραμμα που ακολουθεί, δείχνει την υψηλότερη από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης κατανάλωση γλυφοσάτης στην Ελλάδα.
«Εχουμε αρκετούς μπελάδες τώρα στο κεφάλι μας ας μην ανοίξουμε άλλους», θα σκέφτηκαν στο υπουργείο γεωργίας. Όπως ακριβώς δηλαδή σκέφτηκαν και στο αντίστοιχο Γαλλικό...
Επιπλέον εδώ, θα είχαν πληροφορηθεί μια έρευνα γνώμης, που εντόπισε οτι οι μισοί Ελληνες αγρότες δεν γνωρίζουν τίποτα για την αντοχή των ζιζανίων, παρόλο που δηλώνουν οτι θα ήθελαν ποιό ήπιο τρόπο αντιμετώπισης. Το τραγικό είναι οτι και η κατανάλωση έχει αντίστοιχα ποσοστά άγνοιας επί του θέματος.
Η πύρρειος πάντως νίκη της γλυφοσάτης, θα πρέπει ίσως να θεωρηθεί ως η αρχή του τέλους της. Η επιφυλακτικότητα του κοινού απέναντί της, εκφράζεται με τη γνωστή επισήμανση «gluphosate free» σε πολλά προιόντα διατροφής. Αλλά και οι αντιδράσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι τώρα πολύ μεγάλες. Ηδη έχει δοθεί το ερέθισμα σε άλλες εταιρείες να δημιουργήσουν νέες δραστικές, τουλάχιστον το ίδιο αποτελεσματικές και ανάλογα οικονομικές. Μέχρι τώρα κάτι τέτοιο ήταν μια «καθαρή αυτοκτονία», αφού η κυριαρχία της γλυφοσάτης, σε όλα, όπως αποδείχθηκε, τα επίπεδα δεν άφηνε χώρο για την επιτυχή ανάπτυξη ανταγωνιστικών προιόντων. Μελέτες στην Γερμανία και Σουηδία έδειξαν οτι πιθανή απαγόρευση της γλυφοσάτης θα μείωνε το αγροτικό εισόδημα κατά 3 έως 15 ευρώ το στρέμμα.
Σήμερα, το ενδιαφέρον των επιστημόνων και της αγοράς έχει εστιαστεί τόσο στους χημικούς-βιολογικούς τρόπους καταπολέμησης των ζιζανίων όσο και τους μηχανικούς, οι οποίοι με τη βοήθεια της γεωργίας ακριβείας αναμένεται να δώσουν πολλές και ενδιαφέρουσες λύσεις.
Εναλλακτικές πρακτικές και χρήσεις ποιο φιλικών προιόντων ζιζανιοκτονίας, απαιτούν στην ουσία την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της σημερινής γεωργίας. Μελέτη του 2019 έχει εντοπίσει 19 λόγους που προκαλούν αβεβαιότητα στους αγρότες σε μια νέα μετάβαση προς την ολοκληρωμένη διαχείριση! Δεν είναι και λίγοι...
Ελληνες ακαδημαικοί, 11 τον αριθμό, από πολλές γεωπονικές σχολές της χώρας, σε επιστημονικό άρθρο του που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιανουάριο, κάνουν μια σημαντική καταγραφή της κατάστασης στα ζιζανιοκτόνα, την οποία μάλιστα συνδέουν άμεσα με τη νέα Πράσινη Συμφωνία και την Πολιτική Από το χωράφι στο ράφι, αυτό ακριβώς δηλαδή που απέφυγε να κάνει η Γαλλία. Χωρίς να παίρνουν σαφή θέση υπέρ ή κατά, αναλύεται η κατάσταση και τελικά προτείνεται η θέσπιση ενός συστήματος ολιστικής αντιμετώπισης (integrated management) των ζιζανίων που θα συμβάλει παράλληλα και στην αύξηση της παραγωγικότητας της γης.
Θα είχαν υπόψη τους φαίνεται το – τρομακτικό -διάγραμμα που δείχνει την υψηλή κατανάλωση στην Ελλάδα και θεώρησαν καθήκον τους να προτείνουν μια λύση.
