Σε πολλές προηγμένες οικονομίες, η πτώση των γεννήσεων και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής αναδιαμορφώνουν ταχύτερα από ό,τι περίμεναν οι πολιτικοί τις αγορές, τα δημόσια οικονομικά και τις προϋποθέσεις ανάπτυξης. Αυτό που παλαιότερα εξελισσόταν σε γενιές, πλέον συμβαίνει μέσα σε λίγες δεκαετίες, αφήνοντας λιγότερο χρόνο για προσαρμογή.
Οι συνέπειες είναι δομικές: λιγότεροι εργαζόμενοι σημαίνει λιγότερη παραγωγή και επιβάρυνση για τους εργοδότες, ενώ οι περισσότεροι συνταξιούχοι σημαίνει αύξηση των δαπανών για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη. Οι φορολογικές βάσεις στενεύουν την ίδια ώρα που οι δημόσιες δαπάνες αυξάνονται. Τα αποτελέσματα αλληλεπιδρούν, ενισχύοντας την αργή ανάπτυξη, με την παραγωγικότητα να μην επαρκεί για να αντισταθμίσει το δημογραφικό βάρος.
Η ταχύτητα της γήρανσης είναι κρίσιμη. Χώρες που γηράσκουν αργά μπορούν να προσαρμοστούν μέσω μετανάστευσης, αυξημένης συμμετοχής στην εργασία ή σταδιακής μεταρρύθμισης πολιτικής. Χώρες που γηράσκουν γρήγορα αντιμετωπίζουν έντονες ελλείψεις εργατικού δυναμικού, μεγαλύτερη δημοσιονομική πίεση και απότομες αλλαγές στην καταναλωτική ζήτηση.
Ακολουθούν οκτώ τρόποι με τους οποίους η δημογραφική αλλαγή επηρεάζει ήδη την οικονομία, με παραδείγματα ανά χώρα:
1. Ιαπωνία: Μια οικονομία περιορισμένη από τη γήρανση
Ο πληθυσμός της Ιαπωνίας συρρικνώνεται και γηράσκει, γεγονός που περιορίζει την προσφορά εργασίας και αποδυναμώνει την κατανάλωση. Οι προσπάθειες αύξησης των γεννήσεων και της συμμετοχής στην εργασία δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με το μέγεθος της αλλαγής, σύμφωνα με ανάλυση του NPR. Η γήρανση έχει γίνει καθοριστικός παράγοντας για την οικονομία της χώρας.
2. Πλούσιες χώρες: σφιχτοί κρατικοί προϋπολογισμοί
Σε πολλές πλούσιες χώρες, η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας αυξάνει τις δαπάνες του κράτους, ενώ η αύξηση των εσόδων επιβραδύνεται, δημιουργώντας μόνιμη δημοσιονομική πίεση (Brookings Institution). Οι υψηλότεροι δείκτες εξάρτησης ηλικιωμένων αναγκάζουν τις κυβερνήσεις να κάνουν δύσκολες επιλογές μεταξύ συντάξεων, υγειονομικής περίθαλψης και δημόσιων επενδύσεων.
3. Χώρες με ταχύτερη γήρανση: περιορισμένος χρόνος προσαρμογής
Ο ρυθμός γήρανσης μετράει όσο και το επίπεδο της γήρανσης. Ορισμένες χώρες γηράσκουν πολύ γρηγορότερα από τα ιστορικά πρότυπα (σύμφωνα με δεδομένα του Voronoi), με αποτέλεσμα οι αγορές εργασίας και τα δημόσια οικονομικά να έχουν περιορισμένο χρόνο για προσαρμογή.
4. Όλες οι γηράσκουσες κοινωνίες: αλλαγές σε ανάπτυξη, αποταμίευση και επενδύσεις
Η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει την οικονομική συμπεριφορά πέρα από την προσφορά εργασίας (European Central Bank). Οι κοινωνίες αυτές τείνουν να αποταμιεύουν περισσότερο, να επενδύουν λιγότερο και να εμφανίζουν πιο αργή δυνητική ανάπτυξη.
5. Ιαπωνία και άλλες γηράσκουσες κοινωνίες: αδύναμη ζήτηση
Οι μεγαλύτεροι ηλικιακά πληθυσμοί αλλάζουν τα καταναλωτικά πρότυπα, ενισχύοντας την αργή ανάπτυξη (NPR). Η γήρανση μειώνει τη ζήτηση σε βασικούς τομείς και δυσχεραίνει τη διατήρηση της οικονομικής δυναμικής.
6. Πλούσιες χώρες: αυξανόμενοι δείκτες εξάρτησης και πίεση στη βιωσιμότητα
Καθώς οι συνταξιούχοι αυξάνονται σε σχέση με τους εργαζόμενους, η δημοσιονομική πίεση εντείνεται (Brookings). Οι δαπάνες που σχετίζονται με την ηλικία αυξάνονται, ενώ η φορολογική βάση στενεύει.
7. Χώρες με ταχύτερη γήρανση: αναταράξεις στην αγορά εργασίας
Οι χώρες που γηράσκουν πιο γρήγορα αντιμετωπίζουν νωρίτερα και εντονότερες ελλείψεις εργατικού δυναμικού (Voronoi). Η ταχύτητα γήρανσης περιορίζει την ομαλή προσαρμογή των οικονομιών.
8. Όλες οι γηράσκουσες κοινωνίες: χαμηλότερο μακροπρόθεσμο οικονομικό όριο
Η δημογραφική γήρανση μειώνει τη δυνητική ανάπτυξη αντί να προκαλεί προσωρινές επιβραδύνσεις (European Central Bank). Η παραγωγικότητα, η συσσώρευση κεφαλαίου και τα δημόσια έσοδα επηρεάζονται ταυτόχρονα.
