Ύστερα από τις ατελείωτες εβδομάδες εικασιών, αποθαρρυντικών στοιχείων και αρνητικών πρωτοσέλιδων, η υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Ρέιτσελ Ριβς, αποφάσισε τελικά να μην αυξήσει τους φόρους εισοδήματος στον προϋπολογισμό. Η συγκεκριμένη χρονική συγκυρία έχει σημασία γιατί υπάρχουν πολλά ερωτήματα αναπάντητα. Έχει καλυφθεί το προβλεπόμενο δημοσιονομικό κενό των έως και 30 δισ. λιρών; Και με τι κόστος για την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και το βιοτικό επίπεδο; Και τελικά η υπουργός μπορεί να πάρει κάποια πραγματική ανάσα;
Το τι πιστεύει η Ρέιτσελ Ριβς και το Γραφείο Δημοσιονομικής Ευθύνης (OBR) είναι ένα θέμα. Το άλλο είναι η αγορά κρατικών ομολόγων, η οποία είναι ο κατεξοχήν «εκφοβιστής» των κυβερνήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Κάπου δε, στο μέσον βρίσκεται και το προεκλογικό μανιφέστο της κυβέρνησης των Εργατικών, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η Guardian.
Πως έγινε η αναδίπλωση
Μέχρι τώρα, η Ριβς είχε καταφέρει να καθησυχάσει τους επενδυτές στην αγορά βρετανικού χρέους με τη δέσμευσή της για δημοσιονομική πειθαρχία. Το μόνο σαφές σημείο στο κατά τα άλλα ασαφές περυσινό της διάγγελμα ήταν η παραδοχή ότι οι φόροι θα αυξάνονταν και οι δαπάνες ίσως περικόπτονταν. Με αυτόν τον τρόπο, η κυβέρνηση είχε καταφέρει να κρατήσει την αγορά ομολόγων στο πλευρό της, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό.
Στο Σίτι, οι επενδυτές ανέμεναν από την Ριβς να είναι ιδιαίτερα σκληρή με τις δημόσιες δαπάνες, καθώς αυτό θα έστελνε το ισχυρότερο μήνυμα δημοσιονομικής πειθαρχίας στην αγορά ομολόγων, περισσότερο ακόμη και από έναν γύρο αυξήσεων φόρων που θα παραβίαζε το προεκλογικό μανιφέστο.
Έτσι λοιπόν, η Ριβς πέρασε τις τελευταίες δύο εβδομάδες προετοιμάζοντας το έδαφος για αυτό που έμοιαζε με αναπόφευκτες αυξήσεις φόρων, οι οποίοι θα κατέστρεφαν ολοκληρωτικά την προεκλογική της υπόσχεση ότι δεν θα αποσπούσαν περισσότερα χρήματα από τους εργαζόμενους. Η προοπτική αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στους κόλπους των Εργατικών, με αποτέλεσμα να αποφασιστεί ένα ακόμη πισωγύρισμα. Αυτή ωστόσο η αναδίπλωση ώθησε τις αποδόσεις των βρετανικών κρατικών ομολόγων στα ύψη την Παρασκευή.
«Βαρύ» ιστορικό
Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που η κυβέρνηση του Στάρμερ αποτυγχάνει να περάσει τις πολιτικές της. Τον Ιούλιο δεν κατάφερε να περάσει νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους, παγώνοντας την προσπάθεια να περικόψει 5 δισ. λίρες από το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, εξέλιξη που έγινε «κόκκινη σημαία» για την αγορά κρατικών ομολόγων.
Οι περικοπές στην πρόνοια μπορεί να ακούστηκαν αρχικά σαν ελκυστική εξοικονόμηση. Οι συνολικές δαπάνες σε ονομαστικούς όρους αυξάνονται δραματικά: από περίπου 300 δισ. λίρες σε περίπου 370 δισ. μέχρι το τέλος της δεκαετίας, κυρίως εξαιτίας της αύξησης του αριθμού των συνταξιούχων και της αυξανόμενης επιβάρυνσης από επιδόματα αναπηρίας και υγείας.
Η Βρετανία είναι μια γηράσκουσα χώρα, όχι μόνο εξαιτίας των δημογραφικών αλλαγών αλλά και μιας εξασθενημένης οικονομίας και των υπό κατάρρευση δημόσιων υπηρεσιών. Ένα πέμπτο του πληθυσμού είναι σε ηλικία συνταξιοδότησης και καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και η γενιά των baby boomers γερνά, αυτές οι αλλαγές θα επιταχυνθούν. Ο λογαριασμός πρόνοιας αντανακλά αυτό το φαινόμενο.
Ωστόσο, στοιχεία έδειξαν ότι οι περικοπές σε επιδόματα υγείας θα αύξαναν τη φτώχεια, όχι την απασχόληση, καθώς η αφαίρεση χρημάτων από τις τσέπες ευάλωτων ανθρώπων θα μείωνε τις δαπάνες στην οικονομία. Όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται ότι οι οικονομικές προοπτικές της Βρετανίας έχουν υπονομευθεί από τη διάβρωση στο κοινωνικό δίκτυ ασφαλείας της χώρας.
Το σκεπτικό της αλλαγής για την φορολογική αύξηση
Το σχέδιο αυτό για αύξηση των συντελεστών φόρου εισοδήματος κατά 2 πένες με αντιστάθμιση τη μείωση των εισφορών υγειονομικής περίθαλψης κατά 2 πένες για τους εργαζομένους στάλθηκε στο OBR ως επιλογή στις αρχές του μηνός, προκειμένου να κοστολογηθεί, ώστε να συμβάλει στην κάλυψη του δημοσιονομικού κενού των 30 δισ. λιρών, το οποίο οφειλόταν κυρίως σε αναθεώρηση της παραγωγικότητας προς τα κάτω.
Το εν λόγω σχέδιο θα συγκέντρωνε αρκετά δισεκατομμύρια λίρες, κυρίως από εισοδήματα που δεν προέρχονται από μισθούς, όπως ενοίκια και αποταμιεύσεις.
Ωστόσο, νεότερες αξιολογήσεις από το OBR αναθεώρησαν ανοδικά την προβλεπόμενη ισχύ των μισθών και των φορολογικών εσόδων τα επόμενα χρόνια, αντισταθμίζοντας αρκετά δισεκατομμύρια από το δημοσιονομικό κενό και φέρνοντάς το πιο κοντά στα 20 δισ. λίρες. Ως συνέπεια, το σχέδιο αύξησης των συντελεστών φόρου εισοδήματος δεν προωθήθηκε στο τελευταίο πακέτο μέτρων που στάλθηκε στο OBR για ανάλυση.
Πάντως, οι τελικές αποφάσεις για τον προϋπολογισμό δεν έχουν ακόμη ληφθεί και η διαδικασία συνεχίζεται. Όλοι θα ελπίζουν ότι από εδώ μέχρι τη μεγάλη ομιλία της Ριβς στις 26 Νοεμβρίου η πορεία θα είναι πιο ομαλή.
Πως θα καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό;
Εάν όμως ο ΦΠΑ στην ενέργεια μειώνεται και ο φόρος εισοδήματος δεν αυξάνεται, πού θα πέσει ο «πόνος»; Η συζήτηση έχει τώρα στραφεί σε μια σημαντική επέλαση στα συνταξιοδοτικά ταμεία, βάζοντας στο στόχαστρο τις φοροαπαλλαγές στις αποταμιεύσεις των εργαζομένων για σύνταξη.
Είναι επίσης πιθανό ότι ακίνητα μεγάλης αξίας θα πληρώσουν περισσότερους τοπικούς φόρους, ενδεχομένως αποφέροντας έως και 5 δισ. λίρες. Ενδεχομένως, η Ριβς πειράξει ξανά τα όρια στα οποία αρχίζουν οι υψηλότεροι φορολογικοί συντελεστές. Αυτό θα μπορούσε να αποφέρει μεταξύ 6 και 10 δισ. λιρών, αλλά ο αντίκτυπος στους καταναλωτές θα είναι βαρύς, ειδικά όταν πρεσβεύεις ότι η αποστολή σου είναι η ανάπτυξη με κάθε κόστος.
Ωστόσο, με τη δημοσιονομική τρύπα απλά να μικραίνει και ως εκ τούτου να παραμένει, οι εργαζόμενοι δεν θα μπορέσουν να αποφύγουν σημαντικά υψηλότερους φόρους, είτε με τη μορφή φόρων εισοδήματος είτε άλλων. Αυτό το μόνο που θα μπορούσε να κάνει είναι να περιορίσει την οικονομία, μειώνοντας με τη σειρά της τα μελλοντικά φορολογικά έσοδα και επιδεινώνοντας το δημοσιονομικό δίλημμα του Ηνωμένου Βασιλείου.
Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που αντιστρατεύεται την ανάπτυξη και οι απότομες μετατοπίσεις της Ριβς τον κάνουν χειρότερο, σημειώνει το Bloomberg. Και οι αγορές απεχθάνονται την πολιτική αβεβαιότητα, πόσο μάλλον τις ενδεχόμενες υφέσεις.
