Η πορεία διαμόρφωσης των τιμών στο ράφι αποτελεί το μεγάλο στοίχημα των επόμενων ημερών, καθώς από σήμερα 1η Ιουλίου η αγορά καλείται να λειτουργήσει χωρίς το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους των επιχειρήσεων για τα τρόφιμα και άλλα βασικά αγαθά διαβίωσης. Από σήμερα και μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, οι επιχειρήσεις μπορούν να διαμορφώνουν τις τιμές των προϊόντων τους ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς.
Η επιβολή πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους των επιχειρήσεων είναι ένα μέτρο που είχε επιβληθεί πριν από τέσσερα χρόνια και αφορούσε σε όλα τα είδη που κρίνονται απαραίτητα για τη διατροφή και την αξιοπρεπή διαβίωση των καταναλωτών σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Υπενθυμίζεται δε ότι, βάσει του εν λόγω μέτρου, οδηγός για το περιθώριο κέρδους των επιχειρήσεων ήταν, κατ’ ανώτατη τιμή, το περιθώριο κέρδους του Σεπτεμβρίου του 2021.
Το μέτρο του πλαφόν είχε εφαρμοστεί αρχικά ως έκτακτο μέτρο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ από τότε ακολούθησαν πολλές παρατάσεις της ισχύος του, με την αγορά να εμφανίζεται εκ διαμέτρου αντίθετη, κάνοντας λόγο για ένα μέτρο άκρως παρεμβατικό που πλήττει την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης και εν γένει τον τελικό καταναλωτή.
«Δεν θα επιτραπούν αδικαιολόγητες ανατιμήσεις»
Κι ενώ η κατάργηση του μέτρου του πλαφόν στο περιθώριο κέρδους μετρά ήδη μερικές ώρες, ο φόβος για νέο κύμα ανατιμήσεων σε βασικά είδη διαβίωσης εύλογα επανέρχεται.
«Η κατάργηση της διάταξης για το πλαφόν στο κέρδος είναι επί θύραις. Ήταν μια διάταξη πάρα πολύ σκληρή, στην οποία μπαίνει τέλος στις 30 Ιουνίου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η κατάργησή του θα επιτρέψει αδικαιολόγητες ανατιμήσεις σε καμία περίπτωση», ήταν το μήνυμα που απέστειλε προς πάσα κατεύθυνση και… πάσα επιχείρηση τον περασμένο Μάιο ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ).
Παράλληλα, το υπουργείο Ανάπτυξης έχει διαμηνύσει σε όλους τους τόνους ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί παραμένουν ενεργοί, προκειμένου να διασφαλίζεται η νομιμότητα και να αποτρέπονται φαινόμενα αθέμιτης κερδοφορίας.
Ήδη, στο πλαίσιο των τελευταίων ελέγχων πριν από την άρση του μέτρου, η Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) απέστειλε αιτήματα σε επιχειρήσεις λιανεμπορίου και προμηθευτές για την παροχή αναλυτικών στοιχείων τιμολόγησης του μηνός Μαΐου 2025. Η συλλογή αυτών των δεδομένων αφορά στην επαλήθευση τήρησης του πλαφόν μέχρι και την τελευταία ημέρα ισχύος του.
Ποια μέτρα θα βρίσκονται σε ισχύ έως τις 31 Οκτωβρίου
Υπενθυμίζεται μάλιστα εδώ ότι τα μέτρα που αφορούν στην απαγόρευση προσφορών για τρεις μήνες μετά από ανατίμηση, την υποχρεωτική ανακοίνωση αυξήσεων τιμοκαταλόγων από τα σούπερ μάρκετ, την ανακοίνωση των τιμών οπωροκηπευτικών, όπως επίσης και το «καλάθι του νοικοκυριού», έχουν πάρει παράταση μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025.
H πρωτοβουλία για το «καλάθι του νοικοκυριού» θεσπίστηκε τον Νοέμβριο του 2022 με στόχο τη μέγιστη δυνατή συγκράτηση των ανατιμήσεων σε βασικά είδη διατροφής στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ενώ τα υπόλοιπα μέτρα ανακοινώθηκαν στα τέλη του 2023 και στις αρχές του 2024.
Ειδικότερα, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ με ετήσιο τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ υποχρεούνται να κοινοποιούν στο υπουργείο Ανάπτυξης τους τιμοκαταλόγους των προμηθευτών τους και τις μεταβολές αυτών, προκειμένου να εντοπίζονται αμέσως τα προϊόντα στα οποία προωθούνται αυξήσεις.
Ταυτόχρονα, δεν επιτρέπεται στους προμηθευτές που αυξάνουν τις τιμές των προϊόντων να υλοποιούν προωθητικές ενέργειες για τα προϊόντα που έχουν ανατίμηση για τρεις μήνες. Το μέτρο αφορά σε όλα τα προϊόντα που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ και τέλος, υποχρεώνονται οι προμηθευτές να πωλούν τα προϊόντα στο λιανεμπόριο σε καθαρές τιμές (net prices): Το μέτρο αφορά σε νωπά φρούτα και λαχανικά.
Το πλαφόν έφυγε, η νέα Εθνική Αρχή έρχεται…
Στο μεταξύ, στις αρχές του 2026 αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία η νέα Ανεξάρτητη Αρχή για την εποπτεία της αγοράς και την προστασία του καταναλωτή, που θα βασιστεί σε επιτυχημένα ευρωπαϊκά πρότυπα, όπως της Σουηδίας – η ίδρυση της οποίας ανακοινώθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, τον περασμένο Μάιο.
Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του υπουργείου Ανάπτυξης, οι στόχοι και οι αρμοδιότητες της νέας Αρχής είναι:
- Ο έλεγχος και η εποπτεία της αγοράς σε θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος.
- Η προάσπιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών.
- Η υποστήριξη της οργάνωσης των καταναλωτών σε ενώσεις και η ακρόασή τους σε θέματα που τους αφορούν, καθώς και η διαμόρφωση υγιούς καταναλωτικής συνείδησης και προτύπων ορθής καταναλωτικής συμπεριφοράς.
Η νέα Αρχή θα προκύψει από τη συνένωση του Συνηγόρου του Καταναλωτή, Υπηρεσιακών Μονάδων της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου που αφορούν την προστασία του καταναλωτή και της ΔΙΜΕΑ. Οι αρμοδιότητές της θα είναι συμφιλιωτικές, ελεγκτικές, κυρωτικές, εισηγητικές και ενισχυτικές του καταναλωτικού κινήματος και της καταναλωτικής συνείδησης. Η δε νομική της μορφή θα είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή, υποκείμενη σε κοινοβουλευτικό έλεγχο στο πρότυπο της ΑΑΔΕ.
Τα όργανα διοίκησης θα περιλαμβάνουν έναν Διοικητή και τρεις Υποδιοικητές, με πενταετή θητεία και πλήρη, αποκλειστική απασχόληση. Ο Διοικητής θα είναι υπεύθυνος για τη στρατηγική, τη διοίκηση και τη συνολική λειτουργία της Αρχής.
Οι τρεις Υποδιοικητές θα έχουν αρμοδιότητες σε:
- Εποπτεία και Έλεγχο Αγοράς και Προστασία Καταναλωτή.
- Συνήγορο του Καταναλωτή.
- Οικονομικές και Διοικητικές Υπηρεσίες της Αρχής.
Για τη στελέχωση προβλέπεται μεταφορά οργανικών θέσεων, σύσταση θέσεων ειδικών συμβούλων και συνεργατών, καθώς και δυνατότητα εσωτερικής και εξωτερικής κινητικότητας (κατά παρέκκλιση των ισχυουσών διατάξεων). Ειδικά για τις διαδικασίες κατά παρέκκλιση (ΑΣΕΠ) σημειώνεται ότι πρόκειται για διαδικασίες επιλογής προϊσταμένων οργανικών μονάδων που λειτουργούν σε επίπεδο γενικής διεύθυνσης ή αυτοτελούς διεύθυνσης, και επιτρέπεται να συμμετέχουν υποψήφιοι που δεν υπηρετούν στην Αρχή ή σε άλλον φορέα της γενικής κυβέρνησης.
Η χρηματοδότηση της Αρχής θα προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό, ευρωπαϊκά προγράμματα (π.χ. Consumer Programme), παράβολα για την υποβολή καταγγελιών, και ποσοστό εσόδων από διοικητικά πρόστιμα.
Για τη διαφάνεια και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς προβλέπονται: ετήσιος απολογισμός στη Βουλή, διαφάνεια διοικητικών αποφάσεων μέσω της πλατφόρμας «Διαύγεια», ανεξάρτητος εσωτερικός ελεγκτής, και ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών με σύγχρονα ψηφιακά μέσα.
