Για τον χώρο των πληρωμών και το εγχείρημα του ψηφιακού ευρώ, μίλησε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, στο 9th Payments360 Conference, που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής.
«Ο χώρος των πληρωμών είναι ένας δυναμικός χώρος: εμείς τον ζούμε καθημερινά με δράση αλλά και εγρήγορση», τόνισε, επισημαίνοντας πως σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών στο τοπίο των πληρωμών, είναι πολύ σημαντικό να οδηγούμαστε όλοι με βάση τη συνεργασία των κεντρικών τραπεζών με την αγορά, των εθνικών φορέων με τους ευρωπαϊκούς και των παρόχων υπηρεσιών με τους χρήστες.
«Η υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ έχει επομένως και κοινωνική και πολιτική διάσταση. Γι’ αυτό άλλωστε το εγχείρημα του ψηφιακού ευρώ συνοδεύεται και από την απαραίτητη νομοθεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρόκειται, όπως ίσως γνωρίζετε, για Ευρωπαϊκό Κανονισμό που βρίσκεται σε πολιτική διαβούλευση στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο και ελπίζουμε σύντομα να υιοθετηθεί, ώστε στη συνέχεια να προχωρήσουν τα βήματα τεχνικής υλοποίησης από το Ευρωσύστημα, πάντα βεβαίως σε συνεργασία και με τους φορείς της αγοράς», είπε ο κ. Στουρνάρας.
Αναλυτικά η ομιλία του
«Με μεγάλη χαρά απευθύνομαι σήμερα σε ένα ακροατήριο που συγκεντρώνει εκπροσώπους από μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων που συνδέονται με το χώρο των πληρωμών: Ένα χώρο πολύ ζωντανό και συγχρόνως ύψιστης σημασίας για τις κεντρικές τράπεζες. Ένα χώρο που αποτελεί το πρόσωπο του νομίσματός μας στον κόσμο – και στις καθημερινές συναλλαγές του κάθε πολίτη και στις μεγάλες κινήσεις κεφαλαίων.
Καθένας από εσάς που υπηρετεί με διαφορετικούς τρόπους το χώρο των πληρωμών επιτελεί ένα ρόλο κρίσιμο και για την οικονομία και τη νομισματική πολιτική. Αλλά επίσης, όπως βλέπουμε όλο και περισσότερο, ο ρόλος αυτός έχει σημασία για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και αποκτά επίσης και ευρύτερη γεωπολιτική διάσταση. Γι’ αυτό και το Ευρωσύστημα έχει θέσει το χώρο των πληρωμών και των υποδομών τους στο επίκεντρο της πολιτικής και των δράσεών του.
Οι κεντρικές υποδομές πληρωμών που δημιουργήθηκαν εξαρχής στη ζώνη του ευρώ αποτέλεσαν θεμέλιο απαραίτητο για την εκτέλεση των πράξεων νομισματικής πολιτικής. Οι υποδομές αυτές διαχρονικά επεκτάθηκαν σε νέους τομείς. Η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός τους είναι συνεχείς, ενώ παράλληλα προστίθενται νέες υπηρεσίες και καινοτομίες που έχουν στόχο τη βελτίωση στην εξυπηρέτηση της αγοράς και τη συμβολή στην εναρμόνιση και ενοποίηση των κεφαλαιαγορών της Ευρώπης. Σήμερα οι υπηρεσίες TARGET καλύπτουν πλέον και το διακανονισμό τίτλων αλλά και τον κεντρικό μηχανισμό διαβίβασης άμεσων πληρωμών (γνωστό ως υπηρεσία TIPS).
Η λειτουργία της ενιαίας πλατφόρμας Τarget2-Securities συμπληρώνει πλέον 10 χρόνια επιτυχούς λειτουργίας με συγκεκριμένα οφέλη στην επιτάχυνση και διευκόλυνση των συναλλαγών σε τίτλους, συμπεριλαμβανομένων και των συναλλαγών σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου μέσω της Τράπεζας της Ελλάδος. H κρίσιμη αυτή υποδομή, με την οποία είναι συνδεδεμένα τα περισσότερα αποθετήρια τίτλων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει συμβάλει στην εναρμόνιση της λειτουργίας των κεφαλαιαγορών στην Ευρώπη και σήμερα έχει πλήρη τεχνική ετοιμότητα για περαιτέρω αλλαγές που επέρχονται στις αγορές, όπως η συντόμευση του κύκλου διακανονισμού σε μία ημέρα για τις συναλλαγές τίτλων (γνωστή ως «Τ+1») – σημαντική μεταρρύθμιση που προβλέπεται να εφαρμοστεί το 2027.
Θα ήθελα όμως να σταθώ περισσότερο σε καινοτομικές δράσεις που ξεκίνησαν πρόσφατα στο Ευρωσύστημα και συγκεκριμένα στη διερεύνηση για την ένταξη νέων τεχνολογιών, όπως οι τεχνολογίες Distributed Ledger («DLT»), στις υπηρεσίες TARGET. Oι δράσεις αυτές έρχονται σε μια εποχή διεθνούς ενδιαφέροντος αλλά και πολιτικών εξαγγελιών ορισμένων κυβερνήσεων σχετικά με την ανάπτυξη «νομισμάτων» με τεχνολογία blockchain με βάση ιδιωτικά σχήματα. Αποτελούν μια ανταπόκριση των κεντρικών τραπεζών στο διεθνές αυτό ενδιαφέρον, όπως αντανακλάται σε νέες ανάγκες της αγοράς. Η σκέψη μας είναι ότι το χρήμα κεντρικής τράπεζας δεν θα πρέπει να απουσιάζει από τις εν λόγω εξελίξεις και μάλιστα μπορεί να παίξει ουσιαστικό ρόλο σε αυτές.
Η ένταξη τεχνολογιών DLT συνιστά όχι απλά μια προσθήκη στις υφιστάμενες υπηρεσίες πληρωμών της κεντρικής τράπεζας αλλά αποτελεί έναν νέο πυλώνα, που σηματοδοτεί ένα θεμελιωδώς διαφορετικό τρόπο συνολικής λειτουργίας. Οι νέες αυτές τεχνολογίες επιτρέπουν στους συμμετέχοντες της αγοράς, εφόσον το επιθυμούν, να διαχειρίζονται διαφορετικές εφαρμογές όπως η διαπραγμάτευση, ο διακανονισμός, η ταμειακή διαχείριση ή η θεματοφυλακή συγχρονισμένα σε μία ενιαία πλατφόρμα, διαθέσιμη 24 ώρες την ημέρα, κάθε ημέρα του χρόνου. Δημιουργούν νέα επιχειρησιακά μοντέλα που ενέχουν περαιτέρω αυτοματισμό των συναλλαγών – για παράδειγμα, με τη χρήση tokenized money –, όχι μόνο στις τράπεζες και στις πλατφόρμες πληρωμών, αλλά και ευρύτερα στη βιομηχανία και το εμπόριο.
Είναι σημαντικό εδώ να τονίσουμε ότι σκοπός μας, μέσα από τέτοιες δράσεις, είναι να δώσουμε τη δυνατότητα στο χρήμα κεντρικής τράπεζας να διακανονίζει συναλλαγές με τις νέες αυτές τεχνολογίες και να μην αφήσει μόνο το ιδιωτικό χρήμα να εμπλακεί σε αυτές. Και αυτό είναι σημαντικό για δύο λόγους:
- Πρώτον, διότι η χρήση ιδιωτικού χρήματος, όπως πχ των stablecoins που προτείνουν πολλοί, ενέχει πιστωτικούς κινδύνους, ενώ συγχρόνως επιφέρει και κατακερματισμό του χρηματοπιστωτικού συστήματος, περιορίζοντας τις συναλλαγές μέσα σε διαφορετικά επιμέρους ιδρύματα.
- Δεύτερον, διότι το ίδιο το χρήμα κεντρικής τράπεζας, λόγω της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης που το περιβάλλει, μπορεί να λειτουργήσει και ως καταλύτης για την ευρύτερη υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών από τους συναλλασσόμενους, εφόσον αυτοί το επιθυμούν.
Το έως τώρα εγχείρημα του Ευρωσυστήματος, στην πειραματική του φάση, έγινε με ενεργό συμμετοχή της αγοράς και αναγνωρίστηκε από όλους ως ιδιαίτερα επιτυχημένο: Συμμετείχαν 60 ιδρύματα με πραγματικές συναλλαγές και δοκιμές, καλύπτοντας μεγάλο φάσμα πρακτικών περιπτώσεων ενδιαφέροντος της αγοράς, μεταξύ των οποίων και η έκδοση ψηφιακών ομολόγων. Μέσα σε ένα εξάμηνο διακανονίστηκαν αξίες ύψους 1,6 δις ευρώ, ποσό πολύ υψηλότερο από άλλες παρόμοιες καινοτομικές πρωτοβουλίες ανά τον κόσμο.
Πλέον τώρα ακολουθεί η υλοποίηση της πρώτης εφαρμογής των νέων τεχνολογιών στις υπηρεσίες TARGET που αναμένεται να λειτουργήσει σε περιβάλλον παραγωγής αρκετά σύντομα. Θα ήθελα εν προκειμένω να τονίσω την ενεργό συμμετοχή και της Τράπεζας της Ελλάδος στις εν λόγω δράσεις και στις ενέργειές της για την ενίσχυση του ρόλου και της ελληνικής τραπεζικής κοινότητας στις εξελίξεις αυτές.
Η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών των κεντρικών τραπεζών αφορά βεβαίως εξίσου και τη λιανική αγορά πληρωμών. Σε αυτό το πεδίο κινούμαστε με γνώμονα την επιδίωξη μεγαλύτερου οφέλους για τους χρήστες, με συγκεκριμένο θετικό αποτέλεσμα και στον κάθε απλό πολίτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου θετικού αποτελέσματος είναι οι δυνατότητες άμεσων πληρωμών εγχώρια και διασυνοριακά που έγιναν εφικτές με την υπηρεσία TIPS. Το TIPS έφερε επανάσταση στο χώρο των πληρωμών. Χάρις σε αυτό, οι ιδιώτες απολαμβάνουν οφέλη που προηγουμένως είχαν μόνο τα πιστωτικά ιδρύματα. Για παράδειγμα, οι Έλληνες πολίτες να μπορούν να πραγματοποιούν σήμερα άμεσες πληρωμές σε όλη την ευρωζώνη και διατραπεζικά αλλά και στις συναλλαγές τους με το Δημόσιο μέσω της Τράπεζας της Ελλάδος.
Η επιτυχημένη λειτουργία τέτοιων υποδομών και υπηρεσιών έχει προσελκύσει ενδιαφέρον για ποικίλες συνεργασίες από άλλες χώρες, πέραν της ευρωζώνης. Για την υπηρεσία TIPS, ειδικότερα, έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον διασύνδεσης από συστήματα πληρωμών εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ευρύτερη διασύνδεση του TIPS με συστήματα πληρωμών στην Ευρώπη και σε άλλες ηπείρους βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας. Ενισχύει το διεθνή ρόλο του ευρώ και παρέχει συγχρόνως οφέλη στις συναλλαγές των πολιτών μας με πολλές χώρες.
Στην πράξη έχουν ήδη συνδεθεί με επιτυχία τα συστήματα άμεσων πληρωμών της Σουηδίας και της Δανίας, ενώ άλλα συστήματα ευρωπαϊκών χωρών βρίσκονται στη διαδικασία λειτουργικής προετοιμασίας ή διαβουλεύσεων. Είναι παράλληλα σε εξέλιξη και διαβουλεύσεις για διασύνδεση με συστήματα των χωρών της ομάδας G7 αλλά και με το ιδιαίτερα επιτυχημένο σύστημα άμεσων πληρωμών της Ινδίας.
Αντίστοιχες επαφές με σκοπό διασυνδέσεις ή συνεργασίες γίνονται και με συστήματα πληρωμών που εξυπηρετούν συναλλαγές χωρών στη Μέση Ανατολή και την αφρικανική ήπειρο. Επίσης το Ευρωσύστημα συμμετέχει και στο εγχείρημα Nexus που αποτελεί καινοτόμα πρωτοβουλία με επίκεντρο χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Σε αυτά τα ζητήματα, λειτουργούμε με γνώμονα την εξωστρέφεια και τη διακρατική συνεργασία, μεριμνώντας όμως εξίσου για την ασφάλεια και την ομαλότητα των ροών πληρωμών με βάση τα πλέον αυστηρά πρότυπα και κανόνες. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, υποστηρίζουμε σταθερά και τις δράσεις της διεθνούς κοινότητας, μέσω της ομάδας G20, για την άρση των εμποδίων στις διασυνοριακές πληρωμές παγκοσμίως.
Η στρατηγική πληρωμών που έχουμε υιοθετήσει ως κεντρικές τράπεζες ακολουθείται πρωτίστως με βάση τις αρχές της νομισματικής μας πολιτικής και παραμένει αναπόσπαστο μέρος της. Αποστολή μας, σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις λιανικές πληρωμές, είναι η διασφάλιση ενός ομαλού περιβάλλοντος πληρωμών, με πρόσβαση όλων των πολιτών και επιχειρήσεων σε σύγχρονα και αποτελεσματικά μέσα πληρωμών, με επαρκή επίβλεψη από την κεντρική τράπεζα και υψηλό επίπεδο ασφάλειας.
Η αποστολή μας αυτή ήταν επιτυχημένη τις προηγούμενες δεκαετίες σε ό,τι αφορά τα τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ, που αποτελούν μέχρι σήμερα τη μόνη διαθέσιμη μορφή χρήματος κεντρικής τράπεζας για λιανικές πληρωμές – και μέχρι πρόσφατα το κυρίαρχο μέσο λιανικών συναλλαγών στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Σήμερα καλούμαστε να επιτελέσουμε την ίδια αποστολή σε ένα περιβάλλον όπου πλέον μειώνεται ο ρόλος των μετρητών, ωστόσο συγχρόνως οι πολίτες εξακολουθούν να έχουν αμείωτη ανάγκη για την αξιοπιστία του χρήματος κεντρικής τράπεζας. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο ξεκίνησε ο σχεδιασμός για τη δημιουργία ενός ψηφιακού ευρώ.
Το εγχείρημα του ψηφιακού ευρώ αναπτύσσεται σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο τεχνολογικό περιβάλλον, με την παρουσία πληθώρας παικτών και παραγόντων της αγοράς, με διάφορους ρόλους στο χώρο των πληρωμών. Το ψηφιακό ευρώ στοχεύει να γίνει ένα μέσο πληρωμής που, όπως και τα μετρητά σήμερα, θα συνυπάρχει και με άλλα μέσα που ήδη υφίστανται ή θα δημιουργηθούν.
Αλλά συγχρόνως το εγχείρημα αυτό καλείται να λειτουργήσει με εμπιστοσύνη και ασφάλεια ως ένα μέσο πληρωμών σε χρήμα κεντρικής τράπεζας σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από παραμέτρους αβεβαιότητας και αστάθειας. Οι παράμετροι αυτές επηρεάζουν με διάφορους τρόπους τις εμπορικές πολιτικές των οργανισμών που διαχειρίζονται τα ιδιωτικά μέσα πληρωμών με άμεσες επιπτώσεις στο επίπεδο εξυπηρέτησης και τις επιβαρύνσεις της ευρωπαϊκής αγοράς. Οι παράμετροι αβεβαιότητας γίνονται πιο κρίσιμες στο βαθμό που τέτοιοι οργανισμοί βρίσκονται εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εκτός ουσιαστικού ελέγχου των νομισματικών αρχών της ζώνης του ευρώ.
Γι’ αυτό έχει σημασία μια στρατηγική πληρωμών που αποσκοπεί στη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας, της σταθερότητας και της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας και τη θωράκισή της από αναταράξεις, μεταξύ άλλων και γεωπολιτικής προέλευσης. Παράλληλα, αποσκοπεί στην πρόσβαση του κάθε απλού πολίτη σε βασικές υπηρεσίες και μέσα πληρωμών που να του παρέχουν αξιοπιστία και ασφάλεια. Μια τέτοια στρατηγική περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και το ψηφιακό ευρώ.
Η υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ έχει επομένως και κοινωνική και πολιτική διάσταση. Γι’ αυτό άλλωστε το εγχείρημα του ψηφιακού ευρώ συνοδεύεται και από την απαραίτητη νομοθεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρόκειται, όπως ίσως γνωρίζετε, για Ευρωπαϊκό Κανονισμό που βρίσκεται σε πολιτική διαβούλευση στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο και ελπίζουμε σύντομα να υιοθετηθεί, ώστε στη συνέχεια να προχωρήσουν τα βήματα τεχνικής υλοποίησης από το Ευρωσύστημα, πάντα βεβαίως σε συνεργασία και με τους φορείς της αγοράς.
Κλείνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι, σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών στο τοπίο των πληρωμών είναι πολύ σημαντικό να οδηγούμαστε όλοι με βάση τη συνεργασία:
• των κεντρικών τραπεζών με την αγορά,
• των εθνικών φορέων με τους ευρωπαϊκούς,
• των παρόχων υπηρεσιών με τους χρήστες.
Μέσα από τέτοιες συνεργασίες θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τις τεχνολογικές εξελίξεις προς όφελος του ευρύτερου οικοσυστήματος των πληρωμών.
Και, ενεργώντας με αίσθημα συλλογικής ευθύνης, να επιδιώκουμε τη διάδραση και την πληρέστερη δυνατή ενημέρωση και του κάθε απλού πολίτη.
Η Τράπεζα της Ελλάδος στέκεται αρωγός σε κάθε φορέα της αγοράς που λειτουργεί με βάση αυτές τις επιδιώξεις και αναλαμβάνει και η ίδια, όπως είναι γνωστό, σχετικές πρωτοβουλίες σε συνεχή βάση.
Ο χώρος των πληρωμών είναι ένας δυναμικός χώρος: εμείς τον ζούμε καθημερινά με δράση αλλά και εγρήγορση».
