Ροή
Στην αναβάθμιση της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από ΒΒ σε ΒΒ (high) προχώρησε η DBRS, ενώ παράλληλα, αναθεώρησε σε σταθερό από θετικό το outlook της ελληνικής οικονομίας.
Σύμφωνα με τον καναδικό οίκο αξιολόγησης, η αναβάθμιση της αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας αντικατοπτρίζει το γεγονός πως η χώρα παραμένει προσηλωμένη στη συνέχιση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και συνεχίζει την πορεία της προς τον δρόμο της δημοσιονομικής προσαρμογής. Όπως αναφέρει η DBRS, η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 8,3% το 2021 και πλέον βρίσκεται πολύ κοντά στα προ πανδημίας επίπεδα.
Η πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα οδήγησαν σε μια σοβαρή οικονομική συρρίκνωση το 2020. Το πραγματικό ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε κατά 9% λόγω της απότομης μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών υπηρεσιών. Το 2021, ο ηπιότερος αντίκτυπος των περιορισμών, η ανάπτυξη του εμβολιαστικού προγράμματος και οι καλύτερες από το αναμενόμενο επιδόσεις του τουριστικού κλάδου οδήγησαν σε μια ισχυρή ανάκαμψη. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 8,3%, υποστηριζόμενο από την ισχυρή ανάπτυξη των επενδύσεων και των εξαγωγών και την εκτόξευση της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Μετά την κατάρρευση της ταξιδιωτικής και τουριστικής βιομηχανίας το 2020, ο κλάδος κάλυψε ένα μέρος από το χαμένο έδαφος το 2021, με τις
ταξιδιωτικές εισπράξεις να αγγίζουν περίπου το 60% των επιπέδων του 2019. Επιπλέον, η αγορά εργασίας συνέχισε να ανακάμπτει, με το ποσοστό ανεργίας να υποχωρεί σε επίπεδα χαμηλότερα από το 13% για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2010.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις φετινές χειμερινές της προβλέψεις εκτίμησε πως η φετινή ανάπτυξη θα φτάσει το 4,9%, λόγω των επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης και περαιτέρω βελτίωση στις εξαγωγές υπηρεσιών καθώς συνεχίζεται η ανάκαμψη των τουριστικών ροών. Οι κύριοι κίνδυνοι για τις προοπτικές συνδέονται με τις αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις που αναμένεται να επηρεάσουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις που επιδεινώνονται επίσης από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Παρά τον περιορισμένο άμεσο αντίκτυπο από τη ρωσική αγορά, η οποία αντιπροσώπευε μόνο το 2% των συνολικών αφίξεων το 2019, η ανάκαμψη του τουριστικού κλάδου θα μπορούσε να αναβληθεί περαιτέρω λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων και του υψηλού ενεργειακού κόστους, που θολώνουν κάπως τις προοπτικές για το 2022.
Αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης, η DBRS αναφέρει πως τα κεφάλαια από αυτό αναμένεται να έχουν έναν σημαντικό αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία. Κατά τον οίκο, η επιτυχής εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης («Ελλάδα 2.0») συνιστά ένα upside risk για την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2022, οι δαπάνες από το RRF, συμπεριλαμβανομένων των επιχορηγήσεων και των δανείων, αναμένεται να φθάσουν σε επίπεδα άνω των 5 δισ. ευρώ κάθε χρόνο μέχρι το τέλος του προγράμματος, ενώ σε συνδυασμό με τα κεφάλαια από τον προϋπολογισμό της ΕΕ 2021-2017, η Ελλάδα θα λάβει περίπου 70 δισ. ευρώ την επόμενη επταετία.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, οι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης, εάν συνδυαστούν με μεταρρυθμίσεις, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 7% έως το 2026, κυρίως λόγω της αύξησης των επενδύσεων και της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών παραγωγής. Η εφαρμογή του Ελλάδα 2.0 θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε 180.000-200.000 νέες μόνιμες θέσεις εργασίας. Κατά την άποψη της DBRS, η διάθεση των ευρωπαϊκών πόρων, σε συνδυασμό με την αναμενόμενη συνεχή εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, πιθανότατα θα βελτιώσει τις προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας.
Παράλληλα, η Ελλάδα εφάρμοσε ένα από τα μεγαλύτερα πακέτα στήριξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Τα πακέτα περιλάμβαναν προγράμματα διατήρησης θέσεων εργασίας και οικονομική στήριξη σε αυτοαπασχολούμενους, αυξημένες δαπάνες για τη στήριξη του συστήματος υγείας, στήριξη ρευστότητας προς τις επιχειρήσεις μέσω εγγυήσεων δανείων και αναβαλλόμενες πληρωμές φόρων και κοινωνικών εισφορών, με αποτέλεσμα το δημοσιονομικό έλλειμμα να φτάσει στο 10% του ΑΕΠ το 2020 από πλεόνασμα το 2019.
Η ισχυρή απόδοση στα έσοδα που στηρίχθηκε σε ένα καλύτερο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα στην αναπτυξιακή δυναμική το 2021 και στις χαμηλότερες δαπάνες, οδήγησε σε βελτίωση του δημοσιονομικού ελλείμματος του 2021 σε σχέση με το 9,6% του ΑΕΠ που υπολογίζονταν στον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2022. Η δημοσιονομική θέση αναμένεται να βελτιωθεί περαιτέρω φέτος καθώς η οικονομία συνεχίζει την πορεία ανάκαμψης και τα μέτρα για την πανδημία έχουν κυρίως αποσυρθεί, με το δημοσιονομικό έλλειμμα να αναμένεται να μειωθεί στο 4% και το πρωτογενές έλλειμμα στο 1,4% του ΑΕΠ, προτού περάσει σε πρωτογενές πλεόνασμα το 2023.
Σύμφωνα με τη DBRS, οι κύριοι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές σχετίζονται με πιθανή ανάγκη για πρόσθετα μέτρα που σχετίζονται με την πανδημία του κορονοϊού ή την ενεργοποίηση κρατικών εγγυήσεων που χορηγήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επίσης, ως απάντηση στο αυξημένο ενεργειακό κόστος, η κυβέρνηση έχει ενεργοποιήσει μέτρα στήριξης για τον μετριασμό των επιπτώσεων στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Το πλάνο αυτό των μέτρων θα έχει δημοσιονομικά ουδέτερο αντίκτυπο καθώς το κόστος θα καλυφθεί από τα αυξημένα έσοδα από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS).
Ωστόσο, ορισμένα πρόσθετα μέτρα είναι πιθανά στο άμεσο μέλλον. Η ισχυρή δημοσιονομική θέση της Ελλάδας πριν από την πανδημία, όμως, υποστηρίζει τη θέση της DBRS, ότι η χώρα θα παραμείνει προσηλωμένη στη δημοσιονομική προσαρμογή και θα συμμορφωθεί πλήρως με τις κατευθυντήριες γραμμές των ευρωπαϊκών θεσμών μόλις επανέλθει η ανάγκη να στηριχθούν συγκεκριμένοι στόχοι.
Η διαχείριση χρέους μειώνει περαιτέρω το κόστος εξυπηρέτησης - Υψηλό το «μαξιλάρι» ρευστότητας
Ο δείκτης δημοσίου χρέους υποχώρησε έπεσε στο 197,1% το 2021 από 206,3% το 2020, παραμένοντας ο υψηλότερος στην Ευρωζώνη. Παρά το πολύ υψηλό επίπεδο, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μετριάζουν τους κινδύνους, σύμφωνα με τη DBRS. Η Ελλάδα επωφελείται από την ευνοϊκή δομή του χρέους της καθώς ο επίσημος τομέας κατέχει πάνω από το 75% του δημόσιου χρέους με το μεγαλύτερο μέρος του να καλύπτεται από πολύ χαμηλά επιτόκια.
Επιπλέον, το χρέος έχει πολύ μεγάλη ωρίμανση (διάρκεια 21 ετών), με βάση τα στοιχεία Ιουνίου 2021, με ένα μεγαλύτερο τμήμα από το 98% του χρέους σε σταθερά επιτόκια, γεγονός που μετριάζει τους κινδύνους που προκύπτουν από την αυξημένη αστάθεια της αγοράς. Επωφελούμενες από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων PEPP της ΕΚΤ, οι ελληνικές αρχές έχουν ακολουθήσει μια ενεργητική στρατηγική διαχείρισης προπληρώνοντας το τμήμα του ακριβότερου χρέους.
Η ΕΚΤ έχει ανακοινώσει μια ευέλικτη προσέγγιση σε ότι αφορά την αγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων εάν αυτό κριθεί απαραίτητο για την αντιμετώπιση αρνητικών κραδασμών. Το μέσο πραγματικό επιτόκιο για το μεσομακροπρόθεσμο χρέους στο 1,4% είναι σημαντικά χαμηλότερο από αυτό άλλων χωρών στη Νότια Ευρώπη. Η Ελλάδα σχεδιάζει τους επόμενους μήνες να αποπληρώσει πλήρως τα ανεξόφλητα δάνεια του ΔΝΤ και επίσης εξετάζει το ενδεχόμενο αποπληρωμής των δανείων GLF που λήγουν το 2023 μέχρι το τέλος του έτους.
Επιπλέον, τα σημαντικά ταμειακά διαθέσιμα ύψους περίπου 41 δισ. ευρώ στα τέλη Φεβρουαρίου 2022 συνεχίζουν να χρησιμεύουν ως απόθεμα ρευστότητας και να ενισχύουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά. Ωστόσο, κατά την άποψη της DBRS, η δημοσιονομική πειθαρχία και η διαρκής ανάπτυξη θα είναι καθοριστικά στοιχεία για τη βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας.
Τράπεζες
Οι ελληνικές τράπεζες σημείωσαν περαιτέρω πρόοδο στη μείωση των δεικτών μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs). Ο δείκτης μειώθηκε από το 30,1% στο τέλος του 2020 σε 15% στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2021. Αυτή η μείωση οφείλεται κυρίως στις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις δανείων στο πλαίσιο του «Ηρακλή». Η κυβέρνηση παράτεινε το πρόγραμμα για επιπλέον δεκαοκτώ μήνες έως τον Οκτώβριο του 2022. Η παράταση του προγράμματος και η εφαρμογή του νέου Πτωχευτικού πιθανότατα θα στηρίξουν τις περαιτέρω προσπάθειες εξυγίανσης των τραπεζών. Οι συστημικές τράπεζες βρίσκονται επί του παρόντος σε καλό δρόμο για να επιτύχουν τους στόχους τους για μονοψήφιους δείκτες NPLs έως το τέλος του 2022. Ωστόσο, η πανδημία πιθανότατα θα οδηγήσει σε νέες ροές NPEs.
Επιπλέον, οι τράπεζες αναλαμβάνουν να περάσουν μέσω του δανεισμού στις ελληνικές επιχειρήσεις το μεγαλύτερο μέρος των δανειακών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους έως και 12,7 δισ. ευρώ, στοιχείο που θα μεταφραστεί επίσης σε πρόσθετες ευκαιρίες δανεισμού για τις ίδιες τις τράπεζες. Αυτό θα τις βοηθήσει να παρέχουν πιστώσεις σε ελληνικές επιχειρήσεις, υποστηρίζοντας έτσι την οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη.
Οι Εξαγωγές Υπηρεσιών αναμένεται να είναι υποστηρικτικές φέτος
Από την άλλη, η επιδείνωση του ταξιδιωτικού ισοζυγίου οδήγησε σε έλλειμμα 6,6% στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το 2020. Η μερική ανάκαμψη των διεθνών ταξιδιωτικών ροών και οι ισχυρές επιδόσεις στις εξαγωγές αγαθών βελτίωσαν τη θέση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2021, με το έλλειμμα να διαμορφώνεται στο 5,8%. Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις κάλυψαν μέρος από το χαμένο έδαφος το 2020, φτάνοντας περίπου το 60% των επιπέδων του 2019.
Φέτος η εξωτερική θέση αναμένεται να βελτιωθεί λόγω των ισχυρών επιδόσεων στις εξαγωγές αγαθών, της περαιτέρω ανάκαμψης των διεθνών τουριστικών ροών και των εσόδων από την ναυτιλία, ωστόσο, η ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης και οι υψηλότερες τιμές των εισροών θα οδηγήσουν επίσης σε υψηλότερες εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, εξαιρουμένης της ναυτιλίας, έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 60% σε πραγματικούς όρους από το 2009 έως το 2020. Η μεταφορά πόρων από την ΕΕ αναμένεται επίσης να έχει θετικό αντίκτυπο.
Συνεχιζόμενη δέσμευση για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις
Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα απολαμβάνει ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον και καλή συνεργασία με τους ευρωπαΐους εταίρους και τους θεσμούς της ΕΕ. Σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί στη μείωση της γραφειοκρατίας στον δημόσιο τομέα, στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και στην απεμπλοκή (ξεμπλοκάρισμα) πολλών επενδυτικών σχεδίων. Οι προσπάθειες για τη βελτίωση της ψηφιακής απόδοσης της Ελλάδας, η οποία εξακολουθεί να παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ, όπως μετράται από τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχουν επίσης επιταχυνθεί, με σημαντική πρόοδο στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης.
Οι κυβερνητικές προτεραιότητες τους επόμενους μήνες εστιάζουν στην επιτυχή εφαρμογή του οικονομικού προγράμματος Ελλάδα 2.0, με τη δρομολόγησης αρκετών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Η DBRS θεωρεί ότι η βελτίωση του πολιτικού περιβάλλοντος και η δέσμευση της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τις μακροχρόνιες προκλήσεις της Ελλάδας δικαιολογεί μια θετική ποιοτική προσαρμογή στο δομικό στοιχείο του «Πολιτικού Περιβάλλοντος».
