Ροή
Από τα βασικά ζητήματα-προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα προηγούμενα χρόνια οι διαγωνισμοί για δημόσια έργα ήταν και αυτά που σχετίζονταν με τις ασυνήθιστες χαμηλές προσφορές, τις υψηλές εκπτώσεις, για την κατασκευή μεγάλων υποδομών αλλά και σε επίπεδο μελετών, δηλαδή της σωστής προετοιμασίας.
Φαινόμενα που είτε, εάν επρόκειτο για μελέτες, οδηγούσαν σε προβληματική ωρίμανση των διαδικασιών της διαγωνιστικής διαδικασίας, σε ελλιπή προετοιμασία και σαθρά στοιχεία κ.λπ., είτε, όσον αφορά στην κατασκευή των έργων, οδηγούσαν συχνά σε συμπληρωματικές συβάσεις, σε εκπτώσεις αναδόχων, σε ξεχειλωμένα χρονοδιαγράμματα και σε πλήθος ακόμα παρενέργειες.
Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών βέβαια μέσω βασικών μεταρρυθμίσεων που έφερε με την τροποποίηση του Ν. 4412/16 για τις δημόσιες συμβάσεις, επιχείρησε να δώσει «απαντήσεις» στα ζητήματα των προβληματικών μελετών, των υψηλών εκπτώσεων και σε άλλες παθογένειες.
Για παράδειγμα, εστίασε στην ενίσχυση του συστήματος μελέτη – κατασκευή, ώστε να μπορεί να εκκινεί η διαδικασία δημοπράτησης των έργων αμεσότερα απ’ ό,τι ισχύει σήμερα, παράλληλα με την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Μεγάλα σφάλματα προμετρήσεων, ανεφάρμοστες τεχνικές λύσεις, αστοχίες λόγω κακής διερεύνησης των επί τόπου συνθηκών (πτωχές γεωτεχνικά έρευνες), είναι τα πιο συχνά προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζονται κατά την κατασκευή έργων και οδηγούν σε μεγάλες καθυστερήσεις και ακριβότερα έργα αφού οι συμπληρωματικές συμβάσεις έχουν γίνει κανόνας, αντί για εξαίρεση. Και πολλές φορές, γραφεία μελετών έπαιρναν μια δουλειά μόνο λόγω της χαμηλότερης οικονομικής προσφοράς, με μεγάλη έκπτωση, με αποτέλεσμα ο αρμόδιος φορέας και οι υπηρεσίες του υπ. Υποδομών να έχουν στα χέρια τους προβληματικές μελέτες.
Επίσης, μεταξύ άλλων μεταρρυθμίσεων προώθησε αλλαγές προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών στα έργα, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη δυσκολία ολοκλήρωσής τους. Το γεγονός αυτό μάλιστα είχε επισημανθεί και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στο εξής θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση μεγαλύτερη των 10 ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο της έκπτωσης, του συνόλου των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν. Στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών φιλοδοξούν να αποφύγουν προσεχώς φαινόμενα που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια, με την αποδεδειγμένη αδυναμία ολοκλήρωσης των έργων, λόγω υπερβολικών εκπτώσεων από αναδόχους που ως συνέπεια έχει την απώλεια της αξιοπιστίας του κράτους απέναντι στη κοινωνία για την εμπρόθεσμη και έντεχνη εκτέλεσή τους.
Στο υπουργείο Υποδομών θέλουν να σταματήσουν τη «φάμπρικα» με τον τεμαχισμό συμβάσεων, τις πολυετείς καθυστερήσεις ή τους «τραβηγμένους» προϋπολογισμούς, τις σαθρές μελέτες, τις υψηλές εκπτώσεις.
Και αυτά δεν σχετίζονται μόνο με μελέτη και κατασκευή οδικών έργων, αλλά και για έργα που σχετίζονται π.χ. με τον σιδηρόδρομο, κάποια κτηριακά, με ΤΡΑΜ αλλά και πάσης φύσεως υποδομές. Για αυτό μάλιστα, πέρα από το νομοθετικό πλαίσιο που έχει προωθηθεί (προφανώς δεν είναι μόνο τα παραπάνω παραδείγματα αλλαγών που αναφέρθηκαν), το υπ. Υποδομών και οι εποπτευόμενοι φορείς του που προωθούν διαγωνισμούς έχουν βάλει με μεγαλύτερη συχνότητα στο πεδίο των δημόσιων συμβάσεων τις Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα όπως όμως, και το μοντέλο του ανταγωνιστικού διαλόγου. Μάλιστα, το μοντέλο του ανταγωνιστικού διαλόγου προωθείται σε πλήθος διαφορετικών τομέων υποδομών, σε οδικά, κτηριακά, σιδηρόδρομο κ.α.
Ίσως το πλέον χαρακτηριστικό πακέτο έργων, μια και συνολικά ανέρχεται σε 3,5 δις ευρώ, που θα γίνει με ανταγωνιστικό διάλογο να είναι οι 6 διαγωνισμοί της ΕΡΓΟΣΕ. Τα σιδηροδρομικά έργα θα δημοπρατηθούν από την ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου, με την οποία το υπ. Υποδομών και ο φορέας ευελπιστούν να διασφαλιστεί η τεχνικά άρτια κατασκευή με την πλέον συμφέρουσα τεχνικο-οικονομική λύση, δεδομένης της τεχνικής πολυπλοκότητας και των αυξημένων απαιτήσεων τους, καθώς και σημαντική συντόμευση στη συνολική διάρκεια υλοποίησής τους. Στοχεύουν δηλαδή σε επίσπευση της διαδικασίας ωρίμανσης των έργων, σε διασφάλιση της αρτιότερης τεχνικής λύσης, ως αποτέλεσμα διαβούλευσης μεταξύ των διαγωνιζομένων, στη δυνατότητα εφαρμογής καινοτόμων λύσεων, σε διασφάλιση τήρησης των χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης. Με τον ανάδοχος να γίνεται Κύριος της Μελέτης του έργου με την υποχρέωση να παραδώσει το έργο ολοκληρωμένο και λειτουργικό.
Πάντως, κατά καιρούς το εν λόγω μοντέλο έχει προκαλέσει κάποιες «γκρίνιες» στις τάξεις των κατασκευαστικών ομίλων που έκαναν λόγο για «πολλά στάδια, με ενημερώσεις, συζητήσεις, κατάθεση στοιχείων και αποτίμησης, για τεχνικές προτάσεις και προμελέτες, για οριστικοποίηση του σχεδίου της σύμβασης και για όχι… πολύ σαφή και σφιχτά χρονοδιαγράμματα». Ωστόσο, έχει καταστεί σαφής η πρόθεση του υπουργείου Υποδομών να προωθεί μεγάλα έργα με τη διαδικασία του «ανταγωνιστικού διαλόγου» ενώ πλέον αναδεικνύονται τα οφέλη του εν λόγω μοντέλου.
