Μπορεί ο τομέας των υποδομών – κατασκευών να βρίσκεται το τελευταίο χρονικό διάστημα σε έξαρση καθώς υλοποιείται αλλά και προωθείται μεγάλο πακέτο έργων, δημόσια αλλά και ιδιωτικά, ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεις, πολλών δισ. ευρώ, ωστόσο, οι ισχυροί όμιλοι του κλάδου φροντίζουν από τώρα για το «αύριο», ή μάλλον για την περίοδο μετά από 3-5 έτη από σήμερα όταν και λογικά ο κύκλος της κατασκευής θα «γυρίσει» από το ιστορικό υψηλό προς χαμηλότερα επίπεδα. Έτσι, παρά το γεγονός ότι οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, AKTOR, ΑΒΑΞ ΜΕΤΚΑ (όμιλος Metlen) έχουν αθροιστικά ανεκτέλεστο υπόλοιπο που υπερβαίνει τα 16 δισ. ευρώ, όπως και προ ημερών ανέφερε η στήλη BackStory, εντούτοις, στρέφονται με πιο έντονο τρόπο προς τη διεκδίκηση και εξασφάλιση συμβάσεων που μπορούν να εξασφαλίσουν μακροχρόνιες και όσο το δυνατόν σταθερές ταμειακές ροές.
Την ίδια ώρα, και μένοντας στο «τώρα» αλλά και στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, αποτελεί μεγάλη πρόκληση, κορυφαίο «στοίχημα», η προώθηση και ολοκλήρωση, ει δυνατόν εντός προβλεπόμενων χρονοδιαγραμμάτων, του μεγάλου πλήθος υποδομών που σχεδόν παράλληλα προχωρούν ήδη, ή αναμένεται να εκκινήσουν (οι εργασίες) μέσα στο προσεχές διάστημα.
Κοντά σε αυτά τα έργα «κουμπώνουν», για κάποιους ομίλους, και οι επενδύσεις σε Ενέργεια, ΑΠΕ που επίσης σε κάποιες περιπτώσεις προσφέρουν καλή λειτουργική κερδοφορία, ιδίως αν υπάρχει μικρός δανεισμός και καλές «ταρίφες» από το παρελθόν, ακίνητα με εγγυημένα έσοδα, μαρίνες, facility management και άλλες συμπληρωματικές, πλην όμως σημαντικές, δραστηριότητες. Οι διοικήσεις των ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων δείχνουν αισιόδοξες, θεωρώντας ότι τουλάχιστον έως το 2030 υπάρχει πολλή δουλειά. Ωστόσο, όμως, δεν κοιτάζουν μόνον πως θα αναλάβουν νέα έργα ανεξαρτήτου «κόστους» αλλά εστιάζουν αφενός στο να υπάρχουν υγιή και διατηρήσιμα περιθώρια κέρδους, αφετέρου να ενισχυθούν χρηματοοικονομικά με το… «βλέμμα στο μέλλον».
Το ανεκτέλεστο ρεκόρ άνω των 16 δισ. ευρώ
Ήδη, όπως αναφέραμε, οι 4 ισχυρότεροι εργοληπτικοί όμιλοι έχουν συγκεντρώσει ανεκτέλεστο ρεκόρ (υπογεγραμμένες ή προς υπογραφή συμβάσεις που είναι «κλειδωμένες» και απλώς εκκρεμούν), ξεπερνώντας, αθροιστικά τα 16 δισ. ευρώ, βάσει των ανακοινώσεών τους για τα οικονομικά αποτελέσματα 2024 ή όσων αναφέρονταν σε οικονομικές καταστάσεις. Όπως έχουμε αναφέρει, ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει «σπάσει τα κοντέρ» με ανεκτέλεστο 6,9 δισ. ευρώ , ενώ αναμένεται και η υπογραφή της σύμβασης του ΒΟΑΚ (εντός των επόμενων ημερών, εκτός απροόπτου), μια παραχώρηση άνω των 2 δισ. με σημαντικότατο τεχνικό αντικείμενο αλλά και σιδηροδρομικού έργου στη Ρουμανία (400 εκατ., μερίδιο 69%, κοινοπραξία με Alstom). Η AKTOR ακολουθεί με ανεκτέλεστο 4,8 δισ. ευρώ περίπου, η ΑΒΑΞ έχει «χτίσει» ανεκτέλεστο 3,2 δισ. ευρώ σχεδόν, ενώ η ΜΕΤΚΑ κλείνει το καρέ των ισχυρών με ανεκτέλεστο κάπου στα 1,5 δισ. ευρώ.
Οι σημαντικές προκλήσεις
Επί της ουσίας, έχουμε να κάνουμε με «πακέτο» συμβάσεων προς εκτέλεση που είναι σε θέση να συντηρήσει το κατασκευαστικό αντικείμενο των ομίλων για τα επόμενα χρόνια, θεωρητικά έως τα τέλη της δεκαετίας ή κάπου προς τα εκεί. Ωστόσο, προφανώς ενώπιον των ισχυρών του χώρου υψώνονται κάποιες…. Σημαντικές προκλήσεις. Αφενός, οι εργολήπτες οφείλουν να επιταχύνουν ρυθμούς και να υλοποιήσουν πλήθος έργων δημόσιων, ΣΔΙΤ ή Παραχωρήσεων (οδικά, σιδηροδρομικά, αρδευτικά και ύδρευσης, μονάδες αποβλήτων, κτηριακά, projects με λιμάνια και αεροδρόμια κ.α.), όπως και μεγάλο «πακέτο» ιδιωτικών υποδομών (προφανώς το Ελληνικό δεσπόζει, αλλά και κτηριακά, ξενοδοχεία, αναπλάσεις κ.α.). Τα τελευταία χρόνια οι τζίροι και τα ανεκτέλεστα των ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, AKTOR (η παλιά Intrakat με την εξαγορά της ΑΚΤΩΡ), ΑΒΑΞ και ΜΕΤΚΑ έχουν πολλαπλασιαστεί και προφανώς είναι ένα ερώτημα «πόση δουλειά μπορεί να βγει» ανά έτος αλλά και υπό ποιες συνθήκες. Δηλαδή, επιπρόσθετα, με ποια περιθώρια κέρδους, ώστε να μην έχουμε φαινόμενα παρελθόντος με «χτυπημένες» και ζημιογόνες προσφορές, αλλά να διατηρηθεί η τάση ανάκαμψης στα margins.
Άρα, αφενός πρέπει να κάνουν τζίρους δισεκατομμυρίων ανά έτος τα προσεχή 4-5 χρόνια, αφετέρου να καταφέρουν να κλειδώσουν κέρδη, σε μια συγκυρία που υπάρχουν προβλήματα.
Όπως για παράδειγμα, βάσει τουλάχιστον όσων λένε οι ίδιοι οι κατασκευαστές, κάποιες καθυστερήσεις σε πληρωμές από το δημόσιο, η έλλειψη εργατικών χεριών αλλά και στελεχών (μηχανικοί κ.α.) που θα επανδρώσουν τα εκατοντάδες ή χιλιάδες μέτωπα – εργοτάξια ανά την Ελλάδα, το πλαφονάρισμα των εγγυητικών στις τράπεζες κ.α.. Πάντως, οι επικεφαλής των ομίλων, βάσει όσων πρόσφατα ανέφεραν, είναι αισιόδοξοι ότι τα έργα θα ολοκληρωθούν σχεδόν στα χρονοδιαγράμματά τους, οι μηχανισμοί παραγωγής θα ανταποκριθούν, τα εργοτάξια θα λειτουργήσουν. Να σημειωθεί ότι μεγάλα έργα δεν προχωρούν μόνο στην Αθήνα ή στο Ελληνικό, αλλά σε όλη τη χώρα, από την Κρήτη (θα μπει προσεχώς και το μεγάλο κομμάτι του ΒΟΑΚ, το Καστέλι κ.α.), την Πελοπόννησο (π.χ. ΣΔΙΤ Καλαμάτα – Μεθώνη, Πάτρα – Πύργος), την Κεντρική Ελλάδα (Ε 65, θα γίνει το Μπράλος – Άμφισσα), την Εύβοια (Παράκαμψη Χαλκίδας) και την Ήπειρο (Ιωάννινα Κακκαβιά), έως τη Θεσσαλονίκη (Μετρό, Fly Over κ.α.), τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη, όπως και σε άλλα νησιά. Και δεν είναι μόνο τα οδικά, αλλά και ΜΕΑ, φράγματα, σιδηροδρομικά έργα, κτήρια κ.α.. Κατά συνέπεια, οι προκλήσεις είναι πολλές και μεγάλες, τόσο για να γίνουν τα έργα στον χρόνο τους, ιδίως όσα συνδέονται με το Ταμείο Ανάκαμψης, όσο και για να… αφήσουν κέρδη και ροές.
Η στροφή σε μακροχρόνια σταθερά έσοδα και προβλέψιμες ροές
Επειδή η κερδοφορία και η εξασφάλισή της για πολλά χρόνια είναι το «ζουμί» για τις εταιρείες και τους μετόχους τους, όλοι οι ισχυροί όμιλοι, πέρα από το να δίνουν ορθολογικές προσφορές που δίνουν για τα έργα (δημόσια και ιδιωτικά), ώστε να βελτιώσουν τα περιθώρια κέρδους στον κατασκευαστικό τομέα, έχουν εντείνει τη στροφή σε συμβάσεις με σταθερά έσοδα και προβλέψιμες ροές, στο μέτρο του δυνατού, ροές για περίοδο 25 ή 30 ετών. Τέτοια έργα είναι αυτά που σχετίζονται με συμβάσεις Παραχώρησης ή ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα), που έχουν ορίζοντα συνήθως 25 έως 30 – 35 ετών, έσοδα και ροές π.χ. από διόδια ή πληρωμές διαθεσιμότητας (ΣΔΙΤ). Με τους ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, AKTOR, ΑΒΑΞ και ΜΕΤΚΑ σε ένα βαθμό να είναι σε θέση να υπολογίσουν τα οφέλη και τις ροές για το ορατό μέλλον. Το «πακέτο» επίσης περιλαμβάνει μεγάλα έργα (παραχωρήσεις όπως οι Αττική Οδός, Εγνατία, ΒΟΑΚ κ.α.), αεροδρόμια και λιμάνια, φράγματα/αντιπλημμυρικά/ύδρευση, κτιριακά ΣΔΙΤ, μονάδες αποβλήτων μέσω ΣΔΙΤ κ.α.
Η διοίκηση της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ ανέφερε στους αναλυτές ότι οι παραχωρήσεις ενισχύουν σημαντικά τη συμβολή τους στα οικονομικά μεγέθη του Ομίλου, ο τομέας των κατασκευών εμφανίζει σταθερά υγιείς αποδόσεις, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχει «χώρος» τόσο για τη χρηματοδότηση νέων έργων όσο και για την ανταμοιβή των μετόχων). Όπως είχαμε αναφέρει, αναμένει 800-900 εκατ. ευρώ EBITDA έως το 2028 από projects που μπορούν να προσφέρουν ταμειακές ροές. Τα έργα διαχείρισης απορριμμάτων και υδάτινων πόρων ενισχύουν τη συμβολή τους στα μεγέθη του Ομίλου, εξασφαλίζοντας έσοδα μέσω πληρωμών διαθεσιμότητας ύψους 1,9 δισ. ευρώ καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής τους. Σημειώνεται ότι για το σύνολο του 2024, η κυκλοφορία αυξήθηκε, ετησίως, κατά 5,5% στην Αττική Οδό, κατά 8,7% στη Νέα και Κεντρική Οδό (λόγω και της παράδοσης νέων τμημάτων από τα μέσα του έτους), και κατά 3,3% στην Ολυμπία Οδό. Οι παραχωρήσεις - με εξαιρετικά ορατές και επαναλαμβανόμενες ταμειακές ροές - αντιπροσωπεύουν πλέον το 50% επί της λειτουργικής κερδοφορίας. Προς τα τέλη του έτους αναμένεται και η ολοκλήρωση διαδικασιών για την Εγνατία Οδό.
Προφανώς, το αναμενόμενο deal της AKTOR με την ΕΛΛΑΚΤΩΡ για την απόκτηση από την πρώτη της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις ξεχώρισε στον τομέα των υποδομών. Όπως αναφέραμε, η εταιρεία, σύμφωνα με τη διοίκησή της, διασφαλίζει χρηματοροές 500 εκατ., οι οποίες μαζί με το υφιστάμενο χαρτοφυλάκιο των παραχωρήσεων και ΣΔΙΤ, διαμορφώνονται συνολικά σε 1,2 δισ. ευρώ. Πρόκειται για σταθερά έσοδα σε βάθος 10ετίας τα οποία, όπως είπε, θα θωρακίσουν τον Aktor «από τις επιπτώσεις πιθανών καθοδικών κύκλων της παραδοσιακής κατασκευαστικής αγοράς», όπως είπε ο κ. Εξάρχου. Σύμφωνα με τον ίδιο με την εξαγορά της Άκτωρ Παραχωρήσεις ο στόχος για EBITDA (κέρδη προ φόρων τόκων και αποσβέσεων) 40 εκατ. ετησίως από τις παραχωρήσεις και τα ΣΔΙΤ το 2030 «έρχεται» το 2025 για τον Aktor, ενώ η απόδοση του κεφαλαίου που διατίθεται σε μετρητά (123 εκατ.), όπως επίσης ανέφερε, εκτιμάται σε 10% με 14%. Πάντως, ο κ. Εξάρχου προανήγγειλε και νέες κινήσεις, κάνοντας λόγο για 2 περιπτώσεις εξαγορών (γνωστά τα σενάρια για ΒΟΑΚ).
Την ενίσχυση του τομέα των παραχωρήσεων επιδιώκει και η διοίκηση της ΑΒΑΞ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του προέδρου του Ομίλου, Χρήστου Ιωάννου και του εντεταλμένου συμβούλου, Αντώνη Μιτζάλη, στο πλαίσιο ενημέρωσης των αναλυτών και του Τύπου, στόχος είναι οι δραστηριότητες εκτός της κατασκευής (παραχωρήσεις, ΣΔΙΤ, real estate) σε πέντε χρόνια να αποφέρουν το 40% του συνολικού EBITDA. Τα εκτιμώμενα έσοδα από τις υφιστάμενες παραχωρήσεις και ΣΔΙΤ (σε όλη τη διάρκειά τους) της ΑΒΑΞ είναι της τάξεως του 1 δισ. ευρώ. Επίσης, αναμένει 60 εκατ. ευρώ τα επόμενα έτη από την Αττική Οδό (η απώλεια θα αντισταθμιστεί άλλα άλλες συμβάσεις, π.χ. FlyOver), μέσω επιστροφής κεφαλαίων, υπολειπόμενου μερίσματος. Σε εταιρική παρουσίαση της ΑΒΑΞ αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι το 2028 εκτιμώνται EBITDA ύψους 150 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 90 εκατ. θα προέρχονται από κατασκευές (60%), 36 εκατ. από παραχωρήσεις, ενώ από 8 εκατ. θα εισφέρουν μαρίνες και real estate (αλλά και λοιποί κλάδοι).
Η Metlen στοχεύει σε μερίδιο 20 με 25% στα ΣΔΙΤ. Από τον τομέα Παραχωρήσεων η εισηγμένη αναμένει κατά μέσο όρο απόδοση (IRR) 15%. Έχει αναλάβει έργα όπως το Flyover της Θεσσαλονίκης, οι βιοκλιματικές σχολικές μονάδες στη Θεσσαλονίκη και το αρδευτικό πρόγραμμα της Θεσσαλίας. Περίπου 150 εκατ. λειτουργικής κερδοφορίας, επί συνολικών EBITDA της τάξεως των 2 δισ. ευρώ (χωρίς εξαγορές και συγχωνεύσεις, αλλά με οργανική ανάπτυξη), θα αναλογούν στον τομέα Υποδομών και Παραχωρήσεων (ΜΕΤΚΑ και Μ Παραχωρήσεις) του ομίλου Metlen σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα , όπως προκύπτει, μεταξύ άλλων, και από την πρόσφατη παρουσίαση της εισηγμένης (Capital Markets Day 2025) στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου. Η διπλή δομή - που συνδυάζει την εκτέλεση τεχνικών έργων με την ανάπτυξη παραχωρήσεων μακράς διάρκειας - δημιουργεί ένα αυτοτροφοδοτούμενο μοντέλο που συνδέει την κατασκευή έργων με επαναλαμβανόμενα έσοδα.
Το πεδίο διεκδίκησης
Μεταξύ των έργων ΣΔΙΤ που διεκδικούν σχεδόν όλοι εκ των 4 ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων, περιλαμβάνονται δύο οδικά (η διαγωνιστική διαδικασία βρίσκεται στο στάδιο του ανταγωνιστικού διαλόγου) συνολικής αξίας περίπου 700 εκατ. ευρώ (Μαυροβούνι – Έδεσσα και κάθετος άξονας Δράµα – Αµφίπολη) δύο κτιριακά, το έργο της μετεγκατάστασης των φυλακών Κορυδαλλού στον Ασπρόπυργο, ΣΔΙΤ αξίας 765 εκατ. και το ΣΔΙΤ αξίας 520 εκατ. για τη δημιουργία του κυβερνητικού πάρκου στις εγκαταστάσεις της Πυρκάλ στην περιοχή του δήμου Δάφνης – Υμηττού. Προφανώς, υπάρχουν και άλλα έργα τέτοιου προφίλ (φοιτητικές εστίες Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Δικαστικά Μέγαρα, ΣΔΙΤ φράγματα Ταυρωνίτη και Ενιπέα κ.α.), ενώ ερωτηματικό είναι τι θα συμβεί με τις Πρότυπες Προτάσεις όπου ήδη π.χ. έχουν κατατεθεί σχέδια από τους ομίλους για τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού ή τον αυτοκινητόδρομο Ελευσίνα – Οινόφυτα, μέσω παραχωρήσεων.
Παράλληλα, κάποιοι μεγάλοι όμιλοι, όπως η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και η AKTOR, «βλέπουν» ευκαιρίες και σε γειτονικές αγορές, όπως είναι κυρίως η Ρουμανία και δευτερευόντως η Βουλγαρία, εκτιμώντας ότι σε αυτές τις χώρες θα «πέσουν» δισεκατομμύρια τόσο από ευρωπαϊκά «πακέτα», όσο, σε επόμενο στάδιο, και για έργα Παραχώρησης ή ΣΔΙΤ. Στη Ρουμανία εστιάζει και η ΑΒΑΞ αλλά όχι σε παραχωρήσεις, κατά βάση σε ενεργειακά projects.
