Ροή
Πολύτιμη για τις ελληνικές τράπεζες αποδείχτηκε στην πανδημική κρίση η εμπειρία τους στη διαχείριση των κόκκινων δανείων, καθώς όχι μόνο περιόρισε – με τη συνδρομή βεβαίως των μέτρων στήριξης που ίσχυσαν για όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες – τα νέα Covid δάνεια, αλλά επέτρεψε και αύξηση των εσόδων τους, αντίθετα στο γενικότερο ρεύμα.
Όπως αποδεικνύεται από την πανευρωπαϊκή έρευνα της Oliver Wyman για την ανταπόκριση των συστημικών τραπεζών της ΕΕ στην πανδημική κρίση (European Banking Report 2021), οι ελληνικές τράπεζες ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένες και βγήκαν με θετικό πρόσημο από την πρωτόγνωρη κρίση. Μία κρίση που επέφερε σε μία και μόνη χρονιά (2020) υποχώρηση του ΑΕΠ χειρότερη από αυτήν κατά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, εντονότερη, μάλιστα, σε οικονομίες με μεγαλύτερη έκθεση στον τουρισμό και στην ψυχαγωγία (χαρακτηριστικά στο Ηνωμένο Βασίλειο η ύφεση λόγω της πανδημίας ήταν η χειρότερη των τελευταίων 300 ετών!).
Για την Ελλάδα, η ύφεση το 2020 ανήλθε σε 8,2%. Εν μέσω αυτής, ωστόσο, οι ελληνικές τράπεζες μπόρεσαν να αυξήσουν τα έσοδά τους κατά 7,6%, ακολουθώντας στην αύξηση των εσόδων (+ 8,6%) τις ελβετικές τράπεζες, οι οποίες επωφελήθηκαν περαιτέρω από την αύξηση του πλούτου σε περίοδο συρρίκνωσης των δαπανών. Η αύξηση των εσόδων για τις ελληνικές τράπεζες κατέστη εφικτή λόγω της προεργασίας που είχαν κάνει με τη μείωση των κόκκινων δανείων και της εμπειρίας που είχαν αποκτήσει στις αναδιαρθρώσεις, ρυθμίσεις και εισπράξεις οφειλών. Την τεχνογνωσία αυτή, μάλιστα, εξήγαγαν στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης σε τράπεζες χωρών όπως η Ολλανδία, η Αγγλία και η Γαλλία που δεν είχαν την εμπειρία των κόκκινων δανείων… Μπόρεσαν, έτσι, οι ελληνικές τράπεζες να εκμεταλλευτούν το διάστημα της κρίσης ώστε να στρέψουν τη δράση τους στην ανάπτυξη και να επικεντρωθούν στον μετασχηματισμό τους προς όφελος της αύξησης των εσόδων τους.
Σημειώνεται ότι τα lockdown στις οικονομίες άλλαξαν άρδην τις συνήθειες κατανάλωσης και δανεισμού των πολιτών. Με μικρότερες επιλογές να ξοδέψει κανείς χρήματα, άνω του 70% των καταναλωτών περιόρισαν τις μη αναγκαίες δαπάνες και 10% περιόρισαν επιπλέον και τις αναγκαίες δαπάνες τους. Με την κατανάλωση να υποχωρεί συνολικά, οι περισσότεροι καταναλωτές πλήρωσαν τρέχοντα δάνεια και ενίσχυσαν την αποταμίευσή τους. Αυτό βεβαίως, ενώ ήταν θετικό από πλευράς υπερχρέωσης νοικοκυριών, είχε αρνητική επίπτωση για τα έσοδα των τραπεζών.
Η μείωση των εσόδων ήταν γενικά μεγαλύτερη σε τράπεζες χωρών οι οποίες εφάρμοσαν πιο αυστηρά μέτρα για την εξάπλωση της πανδημίας του Covid-19. Ιδιαίτερα χτυπήθηκαν επίσης τα έσοδα τραπεζών χωρών με μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό (π.χ. Ισπανία, Πορτογαλία), καθώς τα τουριστικά έσοδα μειώθηκαν κατά 60%.
Στο πλαίσιο αυτό, στην Ισπανία και την Πορτογαλία τα έσοδα των τραπεζών υποχώρησαν κατά 7,6%. Τη μεγαλύτερη πτώση εσόδων είχαν οι τράπεζες στην Ιρλανδία (-10,7%, στο Ην. Βασίλειο -8,9%, με την Ιταλία να ακολουθεί μετά τις Ισπανία και Πορτογαλία με – 6,8%). Αύξηση εσόδων μετά τις τράπεζες της Ελβετίας και της Ελλάδας είχαν μόνο οι τράπεζες της Νορβηγίας (+ 2,6%).
Απελευθέρωση προβλέψεων
Η πανδημική κρίση έδωσε τελικά στις ευρωπαϊκές τράπεζες την άνεση να απελευθερώσουν προβλέψεις, σε ποσοστό 12% κατά μέσο όρο η καθεμία, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών, μετά τη θεαματικά καλύτερη του αναμενόμενου παραγωγή νέων κόκκινων δανείων.
Όπως διαπιστώνεται στην έρευνα της Oliver Wyman, οι προβλέψεις που σχημάτισαν οι τράπεζες για να καλύψουν τις επισφάλειες του Covid-19, ήταν τελικά κατά 60% λιγότερες από αυτές που αναμένονταν. Όπως αναφέρει το European Banking Report 2021 της Oliver Wyman, έναντι πιστωτικών ζημιών της τάξεως των 190 δις. ευρώ που αναμένονταν για τις τράπεζες που παρακολουθούνται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (European Banking Authority), τελικά αυτές διαμορφώθηκαν το 2020 στα 110 δις. ευρώ, 2,2 φορές υψηλότερες από αυτές του 2019, αλλά 60% χαμηλότερα των αναμενόμενων. Και από τα τέλη του 2020 μέχρι σήμερα, το 30% των τραπεζών απελευθερώνει κεφάλαια που δέσμευε για προβλέψεις έναντι επισφαλειών, με μέση αναλογία 12% ανά τράπεζα, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί.
Η «ευφορία» από την θετική έκπληξη στο μέτωπο των νέων κόκκινων δανείων, πάντως, δεν δημιουργεί εφησυχασμό στις τράπεζες, καθώς υπάρχουν πέντε κίνδυνοι που συνιστούν επιφυλακή.
Για το τελικό μέγεθος των επισφαλειών, κύρια και πρωταρχικά, σταδιακά αρχίζει και θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι την πλήρη απόσυρση των μέτρων στήριξης, νομισματικών και δημοσιονομικών, καθώς επίσης των εκτενών μέτρων συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη διασφάλιση της αποπληρωμής δανείων που είχαν τεθεί σε μορατόριουμ πληρωμών, την ενίσχυση πληρωμών δόσεων ενοικίων, τις πληρωμές αδειών προσωπικού κ.λπ.
Επιπλέον ρίσκα για τις τράπεζες που θα κρίνουν και το τελικό μέγεθος των νέων NPLs είναι να φανεί το ποιος θα είναι ο αντίκτυπος της κρίσης σε συγκεκριμένους κλάδους στους οποίους μπορεί να υπάρχει μεγαλύτερη τραπεζική έκθεση (π.χ. ταξιδιωτικός τομέας, logistics κ.α.). Επίσης ο αριθμός των εταιρειών zombie, οι «φούσκες» σε κατηγορίες assets (π.χ. ακίνητα, χρηματιστήρια) και τα χαμηλά επιτόκια.
