Ροή
Οι ευρω-τουρκικές σχέσεις ήταν πάντοτε πολύ δύσκολες έως ασύμβατες. Η ταχύτατη μετάλλαξη του καθεστώτος Ερντογάν σε αυταρχική ιδιότυπη δικτατορία – μονοκρατορία με κοινοβουλευτικό μανδύα, απομακρύνει σε μη ορατό μέλλον την όποια ενταξιακή πορεία της Τουρκίας.
Ωστόσο, σε επίπεδο ρητορικής τουλάχιστον, ο Ταγίπ Ερντογάν διακηρύσσει πως στρατηγικός στόχος της εξωτερικής του πολιτικής εξακολουθεί να παραμένει η ένταξη στην Ε.Ε. Στην πραγματικότητα όμως, αυτό που πραγματικά επιθυμεί είναι μια απλή προνομιακή οικονομική σχέση, δεδομένου ότι το εμπορικό ισοζύγιο της Τουρκίας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές, αλλά και τις εξαγωγές της προς την Ένωση, όπως βέβαια και από το γεγονός ότι εξακολουθεί να λαμβάνει σημαντική οικονομική βοήθεια για τη διαχείριση των εκατομμυρίων που συνωστίζονται σε προσφυγικούς καταυλισμούς στη χώρα του.
Αυτές οι εξελίξεις δυστυχώς οδήγησαν στο να χάσει η Ελλάδα το βασικό της διαπραγματευτικό όπλο, ένα «φίλτρο» των επιθετικών τουρκικών συμπεριφορών, που εδράζονταν στη μέχρι πρότινος λίγο πολύ πραγματική επιθυμία της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ε.Ε.
Υπάρχει, ωστόσο, ένας ακόμη λόγος για τον οποίο ο Πρόεδρος της Τουρκίας δεν επιθυμεί πραγματικά την ένταξη της χώρας του στην Ένωση. Και αυτός δεν είναι άλλος από την ίδια τη φύση του καθεστώτος του. Γνωρίζει καλά, πως η μεθοδολογία που ακολουθεί, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έχει δομήσει το μετα-Κεμαλικό τουρκικό κράτος, αντιβαίνει απόλυτα τις ευρωπαϊκές αρχές και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Η Τουρκία φαίνεται να έχει αποδεχθεί αυτή την κατάσταση. Την θέση της ευρωπαϊκής ανολοκλήρωτης πορείας της φαίνεται να παίρνει ένα νέο μεγαλομανές όραμα καταγραφής της στις μεγάλες δυνάμεις και όχι απλώς στις μεσαίες περιφερειακές, γεγονός που την καθιστά εξαιρετικά επιθετική και επικίνδυνη. Η επιθυμία της αυτή εδράζεται ως ένα βαθμό και στο ότι κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ερντογάν τετραπλασιάστηκε το ΑΕΠ της, με αποτέλεσμα να συμμετέχει ισότιμα στο «γυαλιστερό» club των 20 δυνατότερων οικονομιών του πλανήτη. Σε διπλωματικό επίπεδο έχει καταφέρει δε, να μπορεί να «μπαινοβγαίνει» με ευκολία τόσο στο ΝΑΤΟ λόγω ιστορικής παρουσίας, αλλά και στο αντίπαλο δέος του, το Σύμφωνο της Σαγκάης, φλερτάροντας ανοιχτά με τις χώρες μέλη του, όπως η Ρωσία και η Κίνα. Επιπλέον, οι φιλοδοξίες της επεκτείνονται στο να συμπεριληφθεί και στα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Επιπλέον, επιθυμία του Τούρκου Προέδρου είναι να εξακολουθήσει η Τουρκία να έχει ενεργό ρόλο, στη νέα αρχιτεκτονική που φαίνεται να αναδύεται στο ενεργειακό τοπίο της Ευρώπης. Ενώ μέχρι σήμερα όλα τα περάσματα υδρογονανθράκων διερχόταν από την Τουρκία, μια πιθανή παράκαμψή της εφόσον αξιοποιηθούν τα κοιτάσματα νοτίως της Κύπρου, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από αυτόν. Άλλωστε, η Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη στη Μεγαλόνησο, χρησιμοποιεί αυτήν την ιδιότητά της ως ηθικό προκάλυμμα, καταπατώντας το διεθνές δίκαιο. Οι δε σχεδιασμοί της Κυπριακής Δημοκρατίας για την δημιουργία υπερταμείου για τις μέλλουσες γενεές από τα πλεονάσματα της εξόρυξης υδρογονανθράκων στα πρότυπα της Νορβηγίας, δεν φαίνεται να πείθουν την άλλη πλευρά και ως εκ τούτου μικρή χρησιμότητα έχουν.
Όλα αυτά οδηγούν την Τουρκία στο να συμπεριφέρεται ως μια αναθεωρητική δύναμη ακόμη και στις σχετικά παγιωμένες έως τώρα ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εκεί εντάσσεται και η αμφισβήτηση του καθεστώτος των βραχονησίδων και των ζωνών του Αιγαίου, με την επίσημη τουρκική διπλωματία να κάνει λόγο πλέον όχι για αμφισβητούμενες περιοχές, αλλά να μιλά ευθέως για τουρκικές. Και σε αυτήν τη ρητορική δεν βοηθά καθόλου το γεγονός πως η αντιπολίτευση του Ερντογάν είναι πολύ πιο επιθετική από τα όσα πρεσβεύει ο ίδιος και το κόμμα του. Αυτό το εκρηκτικό μίγμα στην εσωτερική τουρκική πολιτική αντιπαράθεση, αλλά και το γεγονός ότι το όνομα της οικογένειάς του εμπλέκεται σε σκάνδαλα πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, τον ωθεί σε ακόμη επιθετικότερες κινήσεις.
Από την πλευρά της Ελλάδας, σχεδιασμός, σύνεση και ψυχραιμία είναι κομβικής σημασίας σε αυτό το παιχνίδι για γερά νεύρα, που η Τουρκία στήνει. Επιβάλλεται να ρίξουμε τους τόνους στον εσωτερικό πολιτικό διάλογο, να πάψουμε να ρίχνουμε λάδι στη φωτιά με άκαιρες δηλώσεις υποτιθέμενης «εθνικής μνήμης και παλικαριάς» και να επικεντρωθούμε σε από κοινού πολιτικές – διπλωματικές δράσεις με τους συμμάχους και εταίρους μας. Γιατί είναι βέβαιο ότι η γειτονική χώρα διεξάγει έναν ιδιότυπο ψυχολογικό πόλεμο και θα συνεχίσει να πιέζει σε όλα τα επίπεδα, όπως συμβαίνει το τελευταίο διάστημα με την περίπτωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, αλλά και τις συνεχείς προκλήσεις σε θάλασσα και αέρα, έτσι ώστε να μας οδηγήσει σε σπασμωδικές αντιδράσεις και άσκοπους λεονταρισμούς. Η παγίδα είναι ορατή και πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί, κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να λάβει σοβαρά η ελληνική κοινή γνώμη. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση του Ποταμιού για το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας, ενός οργάνου καίριου για τη δημιουργία αρραγούς εσωτερικού μετώπου, μέσα από την κατάκτηση της κουλτούρας της συνεννόησης, ένα εργαλείο το οποίο σκοπό θα έχει τη συνεννόηση, τον συντονισμό και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό στα εθνικά μας ζητήματα, μόνο θετική μπορεί να είναι.
