Το 2026 προδιαγράφεται ως κομβική χρονιά για τον χωρικό σχεδιασμό στην Ελλάδα, καθώς μια σειρά από ειδικά χωροταξικά σχέδια περνούν από μια μακρά περίοδο της θεσμικής εκκρεμότητας στη φάση της εφαρμογής. Οι αλλαγές αυτές αφορούν άμεσα τη χρήση γης, τον τρόπο χωροθέτησης επενδύσεων και τη συνολική αρχιτεκτονική της αναπτυξιακής πολιτικής, μετά από χρόνια αβεβαιότητας και αποσπασματικών παρεμβάσεων.
Το θεσμικό κενό που άφησαν οι ακυρώσεις
Για περισσότερο από μία δεκαετία, ο ειδικός χωροταξικός σχεδιασμός χαρακτηρίστηκε από ασυνέχεια. Κρίσιμα πλαίσια, με χαρακτηριστικότερο το ειδικό χωροταξικό για τον τουρισμό, ακυρώθηκαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας, χωρίς να υπάρξει άμεση αντικατάστασή τους από νέα, επικαιροποιημένα σχέδια. Το κενό αυτό δημιούργησε σοβαρές δυσκολίες τόσο στην ωρίμανση επενδύσεων όσο και στη δυνατότητα της διοίκησης να χαράξει συνεκτική χωρική πολιτική.
Το νέο χωροταξικό για τον τουρισμό στο επίκεντρο
Στο επίκεντρο των εξελίξεων βρίσκεται το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, το οποίο τέθηκε – μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου 2025 - σε δημόσια διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουρισμού. Το σχέδιο συνοδεύεται από Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και φιλοδοξεί να καλύψει το θεσμικό κενό που άφησαν οι ακυρώσεις των προηγούμενων πλαισίων (του 2009 και του 2013).
Η νέα προσέγγιση επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τους κανόνες χωροθέτησης του τουρισμού, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις πιέσεις που δέχονται κορεσμένες περιοχές όσο και την ανάγκη για ανάπτυξη νέων μορφών τουριστικής δραστηριότητας. Στόχος είναι η δημιουργία ενός πλαισίου που θα προσφέρει σαφήνεια στις χρήσεις γης και μεγαλύτερη προβλεψιμότητα για επενδυτές και διοίκηση.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του ΥΠΕΝ, η διαδικασία διαβούλευσης και οριστικοποίησης του ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό οδηγεί στη θεσμοθέτησή του εντός του επόμενου διαστήματος, με ορίζοντα πλήρους εφαρμογής το 2026. Η χρονική αυτή στόχευση συνδέεται με την ευρύτερη προσπάθεια να αποκτήσει η χώρα επικαιροποιημένα εργαλεία χωρικού σχεδιασμού, που θα μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τις νομικές αβεβαιότητες του παρελθόντος.
Σε ποια άλλα Ειδικά Χωροταξικά θα υπάρξουν εξελίξεις το 2026
Πέρα από το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, μέσα στο 2026 αναμένονται σημαντικές εξελίξεις και σε άλλα ειδικά χωροταξικά πλαίσια, τα οποία βρίσκονται σε φάση επεξεργασίας ή πρόκειται να ανοίξουν δημόσιες διαβουλεύσεις και νομοθετικές διαδικασίες το επόμενο διάστημα.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει ήδη διαμορφώσει προσχέδιο για νέο Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ, έχοντας εστιάσει στην τελική διαμόρφωση των κριτηρίων και σεναρίων χωρικής οργάνωσης. Στόχος του ΥΠΕΝ είναι να ανοίξει δημόσια διαβούλευση στα μέσα Φεβρουαρίου 2026 και να ολοκληρωθεί η νομοθέτηση του πλαισίου μέχρι τον Ιούνιο του 2026. Με το νέο πλαίσιο επιδιώκεται να τεθούν σαφείς κανόνες για το πού και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορούν να χωροθετούνται αιολικά, φωτοβολταϊκά και λοιπές μονάδες ανανεώσιμης ενέργειας.
Σε εξέλιξη και η σύνταξη ενός νέου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τη Βιομηχανία, με στόχο τον εξορθολογισμό και τον εκσυγχρονισμό του αδειοδοτικού καθεστώτος και τη χωρική οργάνωση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε εθνικό επίπεδο. Το συγκεκριμένο σχέδιο αναμένεται να αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική μέσα στο 2026, καθώς θα πρέπει να ενταχθούν οι στρατηγικές κατευθύνσεις και οι κανόνες χρήσεων γης στο γενικότερο σχεδιασμό.
Παρά το γεγονός ότι η Εθνική Χωρική Στρατηγική για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό έχει εγκριθεί και βρίσκεται σε εφαρμογή από το 2025, μέσα στο 2026 αναμένονται περαιτέρω εξειδικεύσεις και εφαρμογές των Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων σε επίπεδο χρήσεων (ενέργεια, τουρισμός, αλιεία, βιοποικιλότητα), τα οποία πρέπει να εναρμονιστούν με τα εθνικά ειδικά χωροταξικά και με τις Ευρωπαϊκές υποχρεώσεις (π.χ. Οδηγία 2014/89/ΕΕ).
Ταυτόχρονα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και άλλοι φορείς έχουν αναφέρει σε επίσημες τοποθετήσεις τους ότι εξετάζονται ή σχεδιάζονται ειδικά χωροταξικά πλαίσια και για άλλους στρατηγικούς τομείς, όπως:
- Ορυκτοί πόροι και υλικά
- Υδατοκαλλιέργειες ή άλλες θαλάσσιες οικονομικές δραστηριότητες
- Κλάδοι με ειδικές χωρικές απαιτήσεις (π.χ. logistics, μεταφορές)
Αξίζει να σημειωθεί πως τέτοια πλαίσια δεν είναι ακόμη δημοσιευμένα για δημόσια διαβούλευση, αλλά αναμένονται εντός 2026, καθώς αποτελούν δημοσιονομικές και αναπτυξιακές προτεραιότητες σύμφωνα με αξιωματούχους της κυβέρνησης.
Η σύνδεση με την εθνική χωρική στρατηγική
Τα ειδικά χωροταξικά σχέδια δεν λειτουργούν απομονωμένα, αλλά εντάσσονται στην Εθνική Χωρική Στρατηγική και συνδέονται άμεσα με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος βασίζεται στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο και στις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας. Η ενοποίηση του χερσαίου και θαλάσσιου σχεδιασμού αποτελεί κρίσιμο ζητούμενο, ιδίως για τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές και ο τουρισμός.
Γιατί το 2026 θεωρείται έτος-κλειδί
Το 2026 αποκτά βαρύνουσα σημασία, καθώς σηματοδοτεί τη μετάβαση από μια περίοδο θεσμικής ασάφειας σε ένα πιο σταθερό χωρικό πλαίσιο. Η ύπαρξη επικαιροποιημένων ειδικών χωροταξικών πλαισίων αποτελεί προϋπόθεση για την αποκατάσταση της επενδυτικής εμπιστοσύνης και τη μείωση των συγκρούσεων γύρω από τις χρήσεις γης.
Για την αγορά, οι αλλαγές αυτές μεταφράζονται σε καθαρότερους κανόνες, καλύτερο συντονισμό των δημόσιων πολιτικών και μεγαλύτερη προβλεψιμότητα.
Με την εφαρμογή των ειδικών χωροταξικών σχεδίων από το 2026, ανοίγει και η επόμενη φάση του σχεδιασμού, που αφορά την εξειδίκευση σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και τον συντονισμό με τα χρηματοδοτικά εργαλεία της επόμενης περιόδου. Σε αυτό το πλαίσιο, τα ειδικά χωροταξικά σχέδια αναδεικνύονται σε βασικό πυλώνα της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας και σε κρίσιμο εργαλείο για τον τρόπο με τον οποίο θα «χτιστεί» ο χωρικός χάρτης των επόμενων ετών.
