Να αποσύρει τα αγκάθια από το ρυθμιστικό πλαίσιο κατά της αποδάσωσης που επρόκειτο να τεθεί σε εφαρμογή στο τέλος του 2025 επιχειρεί το Συμβούλιο της ΕΕ με το νέο διαπραγματευτικό κείμενο για την αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Αποψίλωση (EUDR) που υιοθέτησε πρόσφατα.
Η απόφαση έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς ο κανονισμός –που θεσπίστηκε για να διασφαλίσει ότι προϊόντα όπως κρέας βοοειδών, σόγια, φοινικέλαιο, ξυλεία, καφές, κακάο και καουτσούκ δεν συνδέονται με αποδάσωση– έπρεπε να αρχίσει να εφαρμόζεται στις 30 Δεκεμβρίου 2025. Ωστόσο, οι εντεινόμενες ανησυχίες κρατών-μελών και επιχειρήσεων για ελλιπή ετοιμότητα και τεχνικές δυσκολίες οδήγησαν σε σημαντικές τροποποιήσεις και νέο χρονοδιάγραμμα.
Επέκταση προθεσμιών και πλήρης αναβολή για όλους τους φορείς
Μετά τις ενστάσεις για την ετοιμότητα επιχειρήσεων και δημόσιων διοικήσεων, το Συμβούλιο στήριξε την πρόταση της Επιτροπής για απλοποίηση της διαδικασίας δέουσας επιμέλειας, αλλά προχώρησε και ένα βήμα παραπέρα: ζήτησε ομοιόμορφη παράταση ενός έτους για όλους τους φορείς, έως τις 30 Δεκεμβρίου 2026, καθώς και επιπλέον έξι μήνες για μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, δηλαδή έως τις 30 Ιουνίου 2027.
Η περίοδος χάριτος που είχε τεθεί αρχικά για μεγάλες εταιρείες, που είχε προτείνει η Επιτροπή, αφαιρέθηκε πλήρως και αντικαταστάθηκε με μια ενιαία καθυστέρηση εφαρμογής, καθώς κρίθηκε ότι αποτελεί μια πιο καθαρή και λειτουργική λύση.
- Διαχείριση Δασών: Πώς θα γίνεται η ανάθεση στα υβριδικά σχήματα – Οι προϋποθέσεις και η επιδότηση
- Πυρκαγιές 2025: Ο απολογισμός στην Ελλάδα και τον κόσμο – Οι αιτίες και η αποτελεσματικότητα των Αρχών
Αλλαγές στη διαδικασία δέουσας επιμέλειας
Το Συμβούλιο ενέκρινε σειρά αλλαγών που μειώνουν σημαντικά τις γραφειοκρατικές υποχρεώσεις, ιδίως για μικρούς παραγωγούς και εμπόρους:
-Οι μεσαίοι και μεγάλοι φορείς θα υπάγονται στον κανονισμό από τις 30 Δεκεμβρίου 2026, ενώ οι μικροί και πολύ μικροί από τις 30 Ιουνίου 2027.
-Την πλήρη ευθύνη υποβολής δήλωσης δέουσας επιμέλειας αναλαμβάνει μόνο ο οικονομικός φορέας που «πρώτος θέτει το προϊόν στην αγορά». Δεν απαιτείται πλέον παράλληλη υποβολή από όλες τις κατάντη επιχειρήσεις (δηλαδή όσες είναι στην τελευταία θέση της αλυσίδας εφοδιασμού).
-Οι κατάντη φορείς (downstream επιχειρήσεις) θα πρέπει μόνο να μεταφέρουν τον αριθμό αναφοράς της αρχικής δήλωσης στους επόμενους κρίκους της αλυσίδας.
-Οι πολύ μικροί και μικροί πρωτογενείς παραγωγοί θα υποβάλλουν μία και μόνο απλοποιημένη δήλωση, χωρίς πρόσθετες επαναλαμβανόμενες διαδικασίες.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε εντολή να πραγματοποιήσει έως τις 30 Απριλίου 2026 πλήρη αξιολόγηση του επιβαρυντικού χαρακτήρα της EUDR, ιδίως για τις ΜΜΕ, με δυνατότητα κατάθεσης νέας νομοθετικής πρότασης όπου απαιτείται.
Προς συμφωνία πριν από το τέλος του 2025
Με την υιοθέτηση του νέου διαπραγματευτικού κειμένου, το Συμβούλιο ξεκινά επίσημα τις συνομιλίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με στόχο να ολοκληρωθούν πριν την 30ή Δεκεμβρίου 2025, ημερομηνία κατά την οποία η EUDR –με βάση το ισχύον καθεστώς– θα έπρεπε να καταστεί εφαρμόσιμη. Η ανάγκη για άμεση συμφωνία είναι επιτακτική, καθώς χωρίς την αναθεώρηση, οι μεταβατικές δυσκολίες και οι τεχνικές αστοχίες του νέου πληροφοριακού συστήματος θα οδηγούσαν σε σοβαρές καθυστερήσεις, μπλοκάροντας εμπορικές ροές και αυξάνοντας το διοικητικό βάρος.
Η Ε.Ε. και η παγκόσμια μάχη κατά της αποδάσωσης
Η νέα τροποποίηση της EUDR εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την προστασία των δασών, σε έναν κόσμο όπου η απώλεια δασικών εκτάσεων παραμένει δραματική. Τα δάση καλύπτουν περίπου το 30 % της χερσαίας επιφάνειας και φιλοξενούν το 80 % της χερσαίας βιοποικιλότητας, ενώ η παγκόσμια αποδάσωση μεταξύ 2000 και 2020 άγγιξε τα 178 εκατομμύρια εκτάρια, απώλεια που αντιστοιχεί σχεδόν στην έκταση της Λιβύης.
Η κατανάλωση της Ε.Ε. σχετίζεται με σημαντικό ποσοστό της παγκόσμιας αποδάσωσης:
-το φοινικέλαιο ευθύνεται για 35 %,
-η σόγια για 33 %,
-το ξύλο για 9 %,
-το κακάο για 8 %,
-ο καφές για 7 %,
-το βοδινό κρέας για 5 %,
-το καουτσούκ για 3 % των εκτάσεων που χάνονται λόγω ευρωπαϊκής ζήτησης.
Χωρίς ρυθμιστική παρέμβαση, η Ε.Ε. θα μπορούσε να απολέσει ετησίως περισσότερα από 248. 000 εκτάρια δασικής έκτασης, έκταση σχεδόν ίση με το Λουξεμβούργο.
Γιατί χρειάζεται η ρύθμιση
Ο κανονισμός εισάγει υποχρεωτική γεωεντοπισμένη ιχνηλασιμότητα για όλα τα σχετικά προϊόντα, ώστε κάθε παρτίδα ξύλου, καφέ, κακάο ή σόγιας να μπορεί να εντοπιστεί στο ακριβές σημείο παραγωγής της. Η λειτουργία του νέου πληροφοριακού συστήματος της Ε.Ε. βασίζεται σε δορυφορικά δεδομένα, GPS και ψηφιακή τεκμηρίωση, όμως αρκετά κράτη-μέλη έχουν προειδοποιήσει ότι η τεχνική ετοιμότητα είναι ακόμη ανεπαρκής, οδηγώντας στις πρόσφατες καθυστερήσεις.
Η EUDR αποτελεί βασικό κομμάτι του European Green Deal και του στόχου μείωσης των καθαρών εκπομπών κατά 55 % έως το 2030. Η σύνδεση δασών, κλίματος και βιοποικιλότητας ενισχύεται από την Nature Restoration Law (Ιούνιος 2024), που επιβάλλει υποχρεωτικά σχέδια αποκατάστασης οικοσυστημάτων.
Η ελληνική διάσταση
Για την Ελλάδα, η εφαρμογή του κανονισμού έχει διπλή σημασία:
αφενός αφορά εισαγωγές προϊόντων όπως ξυλεία, καφές, κακάο, σόγια και φοινικέλαιο, οι οποίες πρέπει να πληρούν τα κριτήρια ιχνηλασιμότητας, αφετέρου επηρεάζει τις εξαγωγές ελληνικών προϊόντων ξύλου και άλλων συναφών εμπορευμάτων προς την Ε.Ε. Παράλληλα, η ενίσχυση των μηχανισμών πρόληψης αποδάσωσης συνδέεται με την ελληνική δασική πολιτική, τις αναδασώσεις, τη διαχείριση καμένων εκτάσεων, αλλά και τις υποχρεώσεις της χώρας στο πλαίσιο της Ε.Ε.
