Νέα δεδομένα για τις αναπτυξιακές διαταραχές που προκαλεί στα παιδιά το κάπνισμα και η χρήση προϊόντων καπνού και νικοτίνης (αρχικά από τους γονείς τους) δημοσιοποιεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), κάνοντας έκκληση στις κυβερνήσεις των κρατών διεθνώς να λάβουν πιο δραστικά μέτρα για τον περιορισμό του καπνίσματος.
150 εκατ. παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές
Οι αναπτυξιακές διαταραχές που συνδέονται με τον καπνό και τα προϊόντα νικοτίνης πλήττουν παγκοσμίως 150 εκατ. παιδιά στην υφήλιο - κυρίως στις χώρες της Αφρικής και της Ασίας - αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών ασθενειών, προκαλώντας καθυστερήσεις στην ανάπτυξη τους και αυξάνοντας ακόμα και τον κίνδυνο θανάτου. Ο επίσημος ιατρικός όρος γι' αυτά τα προβλήματα είναι «παιδική αναπτυξιακή καθυστέρηση» και αφορά ένα φάσμα διαταραχών που επηρεάζει την σωματική και την γνωστική ανάπτυξη του παιδιού.
Τα στοιχεία που συνέλεξε ο ΠΟΥ αποτελούν γροθιά στο στομάχι για την επίδραση των καπνικών προϊόντων στα παιδιά, με την έκθεση τους να ξεκινά δυστυχώς από την ενδομήτρια ζωή.
Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Dr. Etienne Krug, διευθυντής στον Τομέα Καθοριστικών Παραγόντων για την Υγεία, Πρόληψης και Ελέγχου του ΠΟΥ επισημαίνει ότι η καθυστερημένη ανάπτυξη «κλέβει» από τα παιδιά το αναφαίρετο δικαίωμά τους να αναπτυχθούν, να διδαχθούν και να ανοίξουν τα φτερά τους, με στόχο να αναπτύξουν το μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους στη ζωή και πως τα παιδιά που έχουν γονείς καπνιστές διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν τέτοιου είδους διαταραχές.
«Καμπανάκι» για την αλματώδη αύξηση του ατμίσματος στην Ελλάδα
Στην πατρίδα μας τα δεδομένα για το κάπνισμα και το άτμισμα είναι ανησυχητικά: Πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι έχει αυξηθεί αλματωδώς το άτμισμα και πως οι χρήστες προϊόντων καπνού και νικοτίνης έχουν πολλαπλασιαστεί, με συνέπεια να συγκαταλεγόμαστε μεταξύ των πρώτων χωρών στο άτμισμα πανευρωπαϊκά.
Συγκεκριμένα, φαίνεται να έχει αυξηθεί η χρήση των προϊόντων καπνού και νικοτίνης σχεδόν κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες από το προηγούμενο ποσοστό (ύψους 32%) - που είχε κατά προσέγγιση υπολογιστεί μέσα στα χρόνια της πανδημίας. Συνεπώς τα ευρήματα του ΠΟΥ μάς αφορούν στον μέγιστο βαθμό, με τον πρόεδρο της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας (ΕΑΕ) Ευάγγελο Φιλόπουλο να υπογραμμίζει ότι υπάρχει ένα βασικό «εργαλείο» για να περιοριστεί το άτμισμα στους νέους και αυτό είναι να κοπούν «μαχαίρι» οι γεύσεις στα καπνικά προϊόντα. Αν απαγορευτούν οι γεύσεις, τα προϊόντα αυτά δεν είναι πλέον τόσο ελκυστικά στους εφήβους και τους νέους.
Αντίθετα, η απαγόρευση των γεύσεων δεν αλλάζει συνήθειες στους ενήλικες, καθώς μόλις το 1% των ενηλίκων που ατμίζουν θα διακόψει την χρήση των καπνικών προϊόντων, λόγω μη κυκλοφορίας γεύσεων όπως προσθέτει ο Ευάγγελος Φιλόπουλος.
Ο αντίκτυπος των προϊόντων καπνού και νικοτίνης στην ανάπτυξη των παιδιών
Ο αντίκτυπος του παθητικού και του ενεργητικού καπνίσματος στα παιδιά είναι μεγάλος, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες. Καταρχάς, τα παιδιά με γονείς καπνιστές αντιμετωπίζουν a priori μεγαλύτερο κίνδυνο για καθυστερημένη ανάπτυξη, με τις πιθανότητες να εμφανίσουν τέτοιου είδους διαταραχές να αυξάνει αναλόγως του χρόνου έκθεσης.
Επιπλέον, το κάπνισμα, από την πλευρά της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συνδέεται με πρόωρο τοκετό, γέννηση λιποβαρούς μωρού και περιορισμένη νεογνική ανάπτυξη, με τις διαταραχές ανάπτυξης να έχουν εμφανιστεί μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Ειδικότερα, οι μητέρες που καπνίζουν πολύ στην εγκυμοσύνη βλάπτουν το έμβρυο σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό και οι βλάβες παραμένουν μετά τη νηπιακή ηλικία-δεν είναι αντιστρεπτές.
Τα ευρήματα ερευνών ωστόσο δείχνουν πως η διακοπή του καπνίσματος ακόμα και καθυστερημένα κατά τη διάρκεια της κύησης βελτιώνει την ανάπτυξη των παιδιών, άρα υπάρχει ελπίδα. Συνολικά η καθυστερημένη παιδιατρική ανάπτυξη υπονομεύει την σωματική ψυχική και συναισθηματική ωρίμανση του παιδιού και στην ιατρική κοινότητα «δείκτης» αυτής της διαταραχής είναι το ελλιπές ύψους του παιδιού κατά δύο τυπικές αποκλίσεις στον σχετικό πίνακα παιδιατρικής ανάπτυξης του ΠΟΥ.
Κίνδυνος, που μπορεί να προληφθεί
Στην αβέβαιη εποχή που ζούμε με πολλούς αναδυόμενους κινδύνους γύρω μας, αυτός ο κίνδυνος μπορεί να προληφθεί και είναι στο χέρι μας να προστατέψουμε τα παιδιά τόσο στο στάδιο της εγκυμοσύνης όσο και μετά κατά την ανάπτυξη τους, ωθώντας τα να μείνουν μακριά από τα καπνικά προϊόντα. Ο καπνός των καπνικών προϊόντων περιέχει χιλιάδες τοξικές χημικές ουσίες που μπορούν να βλάψουν το έμβρυο και το παιδί.
Η έκθεση του εμβρύου στα τοξικά χημικά συστατικά του καπνού προκαλεί εμπόδια στην ανάπτυξη και την εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών, ενώ μεταγενέστερα, επιφέρει χρόνια νοσήματα. Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και το παθητικό κάπνισμα, που προφανώς επιδεινώνει και τη λειτουργία του αναπνευστικού συστήματος και αυξάνει την ευπάθεια του παιδιού που αναπτύσσεται σε λοιμώξεις.
Έκκληση σε κράτη και φορείς να λάβουν άμεσα μέτρα
Μπροστά σε αυτά τα δυσοίωνα δεδομένα, ο ΠΟΥ καλεί κυβερνήσεις και φορείς να εφαρμόσουν το πλήρες Πλαίσιο για τον Έλεγχο του Καπνίσματος (WHO FCTC) και τις στρατηγικές, που αποδεδειγμένα βοηθούν στη μείωση της χρήσης προϊόντων καπνού και νικοτίνης. Σε αυτές περιλαμβάνονται η προστασία των εγκύων και των παιδιών από το παθητικό κάπνισμα, η αυξημένη υποστήριξη για διακοπή του καπνίσματος ειδικά σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και εγκυμονούσες και η δημιουργία χώρων ελεύθερων καπνού σε όλους τους δημόσιους χώρους. Η προστασία των παιδιών και της ομαλής τους ανάπτυξης περιλαμβάνεται άλλωστε στην κορυφή της λίστας με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ για το 2030.
Δυστυχώς, παρότι υπάρχουν κράτη που προβαίνουν σε απαγορεύσεις προκειμένου να προστατέψουν τα παιδιά και τους νέους από το κάπνισμα, στη συνέχεια οι απαγορεύσεις «αναθεωρούνται» συχνά για φορολογικούς λόγους, με την προσδοκία των αυξημένων φορολογικών εσόδων.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας, η οποία το 2022 με Νόμο, που θέσπισε τότε, εκκίνησε την σταδιακή απαγόρευση του καπνίσματος για τις νεότερες γενιές καθώς απαγόρευσε την αγορά καπνικών προϊόντων (δια βίου) σε ανθρώπους γεννημένους μετά το 2008. Δηλαδή οι σημερινοί 17αρηδες δεν θα μπορούσαν να αγοράσουν δια βίου προϊόντα καπνού, αν ο Νόμος ίσχυε, ώστε να μην δημιουργούνται νέα φυτώρια καπνιστών.
Όμως, ένα χρόνο μετά το 2023, η νέα κυβέρνηση ανέτρεψε την απόφαση, επικαλούμενη φορολογικούς λόγους. Το παράδειγμα της Ν. Ζηλανδίας είναι εξαιρετικά διδακτικό γιατί τέτοιου είδους «πισωγυρίσματα» γίνονται και αλλού, αναδεικνύοντας πόσο αντέχει στον χρόνο, η θρυλική ατάκα του ηθοποιού Σπύρου Καλογήρου προς τον Νίκο Κούρκουλο «Είναι πολλά τα λεφτά Άρη», στην ταινία Λόλα του 1964.
