Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες το πιο συχνό πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζουμε στην ξηρά και το νερό αφορά τσιμπήματα από έντομα, ερπετά ή μέδουσες, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν από έναν ενοχλητικό ερεθισμό στο δέρμα μέχρι και αναφυλακτικό σοκ, μια απειλητική για την ζωή κατάσταση.
Όπως εξηγεί ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης, Καθηγητής Δερματολογίας, Πρόεδρος της Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής και Αντιπρόεδρος της Ελληνικής και Διεθνούς Εταιρείας Γονιδιακής και Μοριακής Ιατρικής και Έρευνας, το τσίμπημα επιστημονικά αποκαλείται «νυγμός» ή «δήγμα» και οι συνήθεις ύποπτοι στην ξηρά περιλαμβάνουν στις περισσότερες περιπτώσεις αρθρόποδα.
- Διαβάστε ακόμα - Οι επιπτώσεις στην υγεία από τους τοξικούς καπνούς στις φωτιές σε εργοστάσια πλαστικών - Tι λένε οι ειδικοί
Αυτά κατατάσσονται σε κατηγορίες εκ των οποίων στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται πολλοί γνωστοί «ανεπιθύμητοι» καλοκαιρινοί επισκέπτες, όπως τα έντομα-υμενόπτερα (μέλισσες, σφήκες, μυρμήγκια), τα ημίπτερα (κοριοί), τα δίπτερα (κουνούπια, μύγες), τα κολεόπτερα (σκαθάρια), τα λεπιδόπτερα (κάμπιες, σκώροι), τα σιφονόπτερα (ψύλλοι, σκνίπες) και τα ανόπλουρα (φθείρες).
Στην δεύτερη κατηγορία συναντούμε τα αραχνοειδή δηλαδή τα ακάρεα, τους κρότωνες (τσιμπούρια) και τις αράχνες. Στην τρίτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα χειλόποδα δηλαδή οι σαρανταποδαρούσες, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν και τα φίδια, τα οποία αγαπούν ειδικά τα πετρώδη εδάφη και τις πετρώδεις παραλίες –γι αυτό πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση.
Όταν βρισκόμαστε σε ένα νησί ή σε ένα ορεινό χωριό, καλό είναι να φροντίσουμε να ενημερωθούμε από τους ντόπιους αν υπάρχουν φίδια στην περιοχή και τι είδη φιδιών κυρίως εμφανίζονται. Γενικά οι ντόπιοι αποτελούν πολύ καλή πηγή πληροφόρησης και θα πρέπει να τους συμβουλευόμαστε όταν βρισκόμαστε σε ένα άγνωστο μέρος.
Η πιο συχνή εκδήλωση, μετά από τσίμπημα στην ξηρά
Όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής δερματολογίας, η παρασιτική κνήφη είναι μία συνηθισμένη δερματοπάθεια που οφείλεται σε νυγμούς ή δήγματα από αρθρόποδα και αφορά μια φλεγμονώδη ή και αλλεργική δερματική αντίδραση, η οποία εκδηλώνεται ως έντονο κνησμώδες εξάνθημα στο σημείο του τσιμπήματος που επιμένει για ώρες.
Αντιμετώπιση
H παρασιτική κνήφη σπάνια χρήζει ιατρικής περίθαλψης. Συνήθως αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά από τον ίδιο τον ασθενή, χωρίς να χρειαστεί να καταφύγει σε δομή υγείας, παρά μόνο στο κοντινότερο φαρμακείο, για να προμηθευτεί τα απαραίτητα σκευάσματα. Όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Κωνσταντίνος Κουσκούκης, στόχος της θεραπείας είναι αφενός η υποχώρηση του εξανθήματος και του συνοδού κνησμού και αφετέρου η πρόληψη και θεραπεία των επιμολύνσεων με καθαρισμό της πάσχουσας περιοχής με χρήση αντισηπτικού, ενώ σε δηλητηριώδη τσιμπήματα, η εφαρμογή πάγου και η ακινητοποίηση του μέλους μπορεί να περιορίσει την τοπική αντίδραση.
Επίσης, βοηθούν τα μέτριας ισχύος τοπικά στεροειδή σκευάσματα (σε αλοιφή ή τζελ) χορηγούμενα 2 φορές ημερησίως για σύντομο χρονικό διάστημα. Στην περίπτωση τατόχρονης βακτηριακής και μυκητιασικής επιμόλυνσης απαιτείται η τοπική εφαρμογή τριπλού κορτικοστεροειδούς, αντιβιοτικού, και αντιμυκητιασικού σκευάσματος (σε αλοιφή ή τζελ), για να αντιμετωπιστεί η φλεγμονή και ο κνησμός, ενώ παράλληλα εκριζώνεται ο εμπλεκόμενος μικροβιακός παράγοντας. Αν η δερματική αντίδραση επιμένει και δεν υποχωρεί, ο γιατρός μπορεί να συστήσει ένα βραχύχρονο σχήμα κορτικοστεροειδών, σε χάπι.
Πώς προκαλείται η βλάβη στο δέρμα
Ποιοι όμως είναι οι μηχανισμοί που προκαλούν αυτές τις δερματικές βλάβες, μετά το ενοχλητικό τσίμπημα; Ευθύνονται καταρχάς ο μηχανικός τραυματισμός του δέρματος και η έγχυση ερεθιστικών ουσιών, όπως ένζυμα, αντιπηκτικές ουσίες ή βλεννοπολυσακχαρίτες που αφθονούν στις εκκρίσεις των εντόμων, όπως ισχύει για παράδειγμα στο σάλιο του κουνουπιού και στο δηλητήριο της μέλισσας. Επίσης μπορεί να προκληθεί αλλεργική αντίδραση έναντι των ουσιών που περιέχονται στις εκκρίσεις των αρθρόποδων αφού προηγηθεί ευαισθητοποίηση του ατόμου στο αλλεργιογόνο του εντόμου. Επιπλέον, μπορεί να καταγραφεί αντίδραση ξένου σώματος όπως ανάπτυξη κοκκιωματώδους αντίδρασης μετά από τσίμπημα κρότωνα (τσιμπουριού) και παραμονή τμήματος του σώματός του στο δέρμα, ενώ ενδέχεται να ακολουθήσουν και δευτερογενείς λοιμώξεις.
Ποια είναι η κλασική εικόνα στο δέρμα, μετά το τσίμπημα
H τυπική εκδήλωση σε αυτά τα τσιμπήματα αφορά στην ανάπτυξη ενός έντονα κνησμώδους κνιδωτικού πομφού (κόκκινο εξόγκωμα) στο σημείο του νυγμού, που συνοδεύεται από άλγος ή καύσο ή κνησμό (φαγούρα) και στη συνέχεια μπορεί να εξελιχθεί σε μία σταθερή κνησμώδη βλατίδα (μικρή σκληρή δερματική αλλοίωση), η οποία παραμένει για αρκετές ημέρες με μικρό κεντρικό αιμορραγικό κέντρο στο σημείο του τσιμπήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι βλάβες μπορεί να παραμείνουν πέραν των 48 ωρών, αφήνοντας πίσω μια μεταφλεγμονώδη υπερμελάγχρωση.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα κουνούπια
Από όλες τις προαναφερθείσες κατηγορίες των αρθροπόδων, αυτά με τα οποία «συναντιόμαστε» κυρίως το καλοκαίρι είναι τα κουνούπια. Η έντονη ζέστη, τα λιμνάζοντα νερά, η πρασινάδα, συμβάλλουν στην αύξηση των πληθυσμών τους, με πολλά είδη να έχουν έρθει τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και την πατρίδα μας από τροπικές χώρες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
- Διαβάστε ακόμα - Με την Εθνική Δράση κατά της παιδικής παχυσαρκίας η Ελλάδα εξάγει πολιτική υγείας - Πώς υλοποιείται το πρόγραμμα
Η συμπεριφορά των κουνουπιών σχετίζεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή, καθώς οι ήπιοι χειμώνες στην Ελλάδα δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρηση των πληθυσμών τους. Η αντιμετώπιση των κουνουπιών γίνεται με τις συμβατικές μεθόδους των ψεκασμών, ενώ πραγματοποιείται και στείρωση των αρσενικών κουνουπιών-τίγρεις με μικρές δόσεις ακτινοβολίας τα οποία απελευθερώνονται στο περιβάλλον και έρχονται σε επαφή με τα άγρια θηλυκά, τα οποία θα δώσουν μη γόνιμα αυγά, όπως εξηγεί ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης.
Το τσίμπημα των κουνουπιών δεν προκαλεί τίποτα περισσότερο από κνησμό, σε ένα μικρό ποσοστό όμως ανθρώπων μπορεί να προκληθεί αλλεργία ακόμη και λοίμωξη. Χαρακτηριστικά, όσοι πάσχουν από το «σύνδρομο Skeepers», εμφανίζουν εντός ολίγων ωρών από το τσίμπημα τοπικό οίδημα και συχνά πυρετό, ενώ μπορεί να εμφανίσουν ακόμη και αναφυλαξία δηλαδή μία απειλητική για τη ζωή αντίδραση, η οποία οδηγεί σε πρήξιμο στο λαιμό, πτώση της αρτηριακής πίεσης, δύσπνοια και σήψη. H αναφυλαξία απαιτεί άμεση ιατρική αντιμετώπιση και συνήθως τα άτομα που έχουν ιστορικό αναφυλαξίας κουβαλούν πάντοτε μαζί τους την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή (ενέσεις αδρεναλίνης).
Πέραν όμως των αλλεργικών αντιδράσεων, ένα μολυσμένο κουνούπι μπορεί να μεταδώσει στον άνθρωπο που τσιμπά, σοβαρές ασθένειες, όπως τον ιό του Δυτικού Nείλου, τον ιό Zίκα, τον ιό Τσικουνγκούνια, τον Δάγκειο πυρετό καθώς και ελονοσία, όπως επίσης τη νόσο Lyme από κρότωνες (τσιμπούρια) και λεϊσμανίαση από σκνίπες. Οι βασικότεροι φορείς (διαβιβαστές) των τεσσάρων προαναφερθέντων ιών είναι το ασιατικό κουνούπι Τίγρης, το κοινό κουνούπι και το επονομαζόμενο Aedes Aegypti, το οποίο πολιορκεί πλέον ολόκληρη την Ευρώπη επιβάλλοντας υποχρεωτικούς ψεκασμούς στα αεροπλάνα που προέρχονται από χώρες με το συγκεκριμένο είδος.
Πιο σοβαρές περιπτώσεις τσιμπημάτων
Tα τσιμπήματα των αραχνοειδών και των φιδιών είναι πιο απειλητικά. Προκαλούν από ήπιες τοπικές κνιδωτικές αντιδράσεις έως νέκρωση του δέρματος, που μπορεί να συνοδεύεται από πυρετό, κεφαλαλγία, αίσθηση κακουχίας, αρθραλγίες και συστηματικές παρενέργειες απειλητικές για τη ζωή.
Επιβάλλεται, λοιπόν, προς αποφυγή των ανωτέρω δυσμενών επιπτώσεων να μην περνάμε πολλές ώρες απροστάτευτοι στην ύπαιθρο, μένοντας ακίνητοι και με το δέρμα εκτεθειμένο. Ειδικά ο ύπνος κάτω από τα αστέρια πάνω ή μέσα σε ένα sleeping bag , δίπλα στη θάλασσα ή το δάσος (στο ελεύθερο κάμπινγκ), δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για να μας επιτεθούν αρθρόποδα και φίδια.
Τι μπορεί να μας προκαλέσουν οι μέδουσες
Οι καλοκαιρινοί κίνδυνοι από τσιμπήματα δεν περιορίζονται στην ξηρά. Οι μέδουσες και άλλα είδη της θαλάσσιας ζωής ενδέχεται να μας τσιμπήσουν μέσα στην θάλασσα και τα τελευταία χρόνια ο υπερπληθυσμός μεδουσών σε πληθώρα ακτών έχει προκαλέσει μεγάλη ταλαιπωρία στους λουόμενους σε ορισμένες περιπτώσεις έχει οδηγήσει ακόμα και τον να βάλουν λουκέτο οι ιδιοκτήτες σε beach bar που υπέστησαν οικονομική καταστροφή από την μόνιμη επίσκεψη μεδουσών. Έχουν γραφτεί πολλά για τη μοβ και την μπλε μέδουσα, με τον κανόνα να λέει πως όσο πιο μικρή είναι μια μέδουσα τόσο πιο επώδυνο είναι το τσίμπημα της. Η πιο πρόσφατη ανεπιθύμητη επίσκεψη αφορά κοπάδια μεδουσών, που πλημμύρισαν τις ακτές της Χαλκίδας και του Άγιου Μηνά (στη Βοιωτία).
Όπως υπογραμμίζει ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης η κνίδωση εξ ύδατος, αφορά μία μορφή κνίδωσης μετά από επαφή με νερό ανεξαρτήτως θερμοκρασίας (δηλαδή όχι ζεστό). Ο ουδατογενής κνησμός προκαλείται από: Μέδουσες (ενδεικτικά αναφέρουμε τα πιο συχνά είδη: scyphozoa, pelagianoctiluca (μπλε μέδουσα), chrisaora, stomolophus, cyanea, linuchegenus), αλλά και ανεμώνες (θαλάσσια φυτά όπως actinodendronplumosum, triactisproducta). Επίσης κνίδωση προκαλούν οι αχινοί, όπως ο μακράκανθος αχινός diadema setosum που αυξάνεται ανησυχητικά στις ελληνικές θάλασσες και το τσίμπημα του είναι δηλητηριώδες, οι γαρίδες, τα σαλάχια (dasyatidae), των οποίων η ουρά διαθέτει δηλητηριώδεις ακίδες και οι βδέλλες (hirudinea).
Τα τσιμπήματα αυτών των θαλάσσιων ειδών προκαλούν έντονο πόνο, πρήξιμο στο επίμαχο σημείο και μούδιασμα το οποίο μπορεί να απλωθεί στο υπόλοιπο μέλος. Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα και επειδή μέσα στο νερό είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι μας τσίμπησε, πρέπει να απευθυνθούμε σε μια δομή υγείας για να μας εξετάσει γιατρός.
