Οι εργαζόμενοι άνω των 55 ετών έχουν λιγότερες πιθανότητες να μείνουν άνεργοι από τους εργαζόμενους που βρίσκονται στα μέσα της σταδιοδρομίας τους. Όταν όμως χάσουν τη δουλειά τους, αντιμετωπίζουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο μακροχρόνιας ανεργίας και μεγαλύτερες δυσκολίες να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας λόγω ηλικιακού ρατσισμού και υψηλών απολαβών (λόγω εμπειρίας).
Συνεπώς τα τελευταία ασφαλιστικά «χιλιόμετρα» πριν τη σύνταξη είναι τα πιο δύσκολα για εργαζόμενους χαμηλών προσόντων ή περιστασιακών εργασιών, καθώς οι εργοδότες του ιδιωτικού τομέα προτιμούν τους νεότερους υπαλλήλους, ενώ η πρόσληψη στο Δημόσιο απαιτεί χρονοβόρες και απαιτητικές διαδικασίες (μέσω ΑΣΕΠ).
Στο πλαίσιο αυτό, τα επιδοτούμενα προγράμματα απασχόλησης αποτελούν συχνά ένα ασφαλές «καταφύγιο» προκειμένου να εξασφαλίσουν τα απαιτούμενα ένσημα για να ανοίξουν την πόρτα της «εξόδου».
Για όλους αυτούς τους λόγους, το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών έβαλε πρόσφατα «φρένο» στην απόλυση ωφελουμένων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα απασχόλησης της ΔΥΠΑ σε φορείς του Δημοσίου ή ΟΤΑ, έως ότου συμπληρώσουν τα απαραίτητα ένσημα για να συνταξιοδοτηθούν.
Την ίδια στιγμή το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης εισάγει «πρόνοιες», προκειμένου μακροχρόνια άνεργοι να μπορούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα της ΔΥΠΑ και να ασφαλίζονται στον ΕΦΚΑ, μέχρι να συμπληρώσουν τον ελάχιστο αριθμό ενσήμων που απαιτούνται για τη συνταξιοδότησή τους.
Η κατάργηση της προϋπόθεσης συμπλήρωσης του 60ου για τους άνδρες και του 55ου για τις γυναίκες ορίου ηλικίας, για την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης, ανοίγει «παράθυρο» συνταξιοδότησης σε χιλιάδες μακροχρόνια ανέργους που αδυνατούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας.
Καταβολή εισφορών για μακροχρόνια ανέργους
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο που βρίσκεται σε διαβούλευση, άνεργοι επί δώδεκα (12) τουλάχιστον συνεχείς μήνες, στους οποίους υπολείπονται μέχρι πέντε (5) έτη για τη θεμελίωση δικαιώματος πλήρους σύνταξης από τον κλάδο σύνταξης του e-Ε.Φ.Κ.Α. (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ), δικαιούνται να ζητήσουν την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισής τους μέχρι τη συμπλήρωση του ελάχιστου αριθμού ημερών ασφάλισης για τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού τους δικαιώματος, με πλήρη κάλυψη της σχετικής δαπάνης από τους πόρους της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης.
Δικαιούχοι είναι οι ασφαλισμένοι στον e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ) και στα ταμεία επικουρικής ασφάλισης που ασφαλίζουν μισθωτούς, οι οποίοι για κύρια σύνταξη είναι ασφαλισμένοι στον e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ), ανεξάρτητα από το χρόνο εισόδου στην ασφάλιση και από το χρόνο διακοπής της υποχρεωτικής ασφάλισής τους, εφόσον έχουν εγγραφεί ως άνεργοι στη Δ.ΥΠ.Α. για χρονικό διάστημα δώδεκα (12) τουλάχιστον συνεχών μηνών πριν από την υποβολή της αίτησης για την υπαγωγή τους στις διατάξεις του παρόντος, εξακολουθούν να είναι άνεργοι και κατέχουν Ψηφιακή Κάρτα Δ.ΥΠ.Α ανανεούμενη ανά μήνα.
Κατά τα λοιπά παραμένουν σε ισχύ οι διατάξεις για την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης στον e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ) και στα ταμεία επικουρικής ασφάλισης που ασφαλίζουν μισθωτούς, οι οποίοι για κύρια σύνταξη είναι ασφαλισμένοι στον e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ). Οι ασφαλισμένοι του e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ) που ανήκουν στις κατηγορίες των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων και πληρούν τις προϋποθέσεις των παρ. 1 και 2, μπορούν κατ’ εξαίρεση να υπαχθούν στις διατάξεις του παρόντος και να συνεχίσουν προαιρετικά την ασφάλισή τους με κάλυψη των αναλογουσών εισφορών τους επίσης από πόρους της Δ.ΥΠ.Α. Ο χρόνος της προαιρετικής ασφάλισης στην περίπτωση αυτή δεν αναγνωρίζεται ως διανυθείς στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
Η Δ.ΥΠ.Α. καταβάλλει μηνιαία εισφορά στον e-Ε.Φ.Κ.Α και στα ταμεία επικουρικής ασφάλισης που ασφαλίζουν μισθωτούς, οι οποίοι για κύρια σύνταξη είναι ασφαλισμένοι στον e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ), ίση με τη μηνιαία εισφορά που θα πλήρωναν οι άνεργοι που εντάσσονται στις διατάξεις του παρόντος για προαιρετική συνέχιση της κύριας και επικουρικής ασφάλισής τους.
Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας καθορίζονται ο ελάχιστος αριθμός ημερών ασφάλισης που πρέπει να συγκεντρώνει ο μακροχρόνια άνεργος, η διαδικασία, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, ο τρόπος απόδοσης των εισφορών στον e-Ε.Φ.Κ.Α και στα ταμεία επικουρικής ασφάλισης που ασφαλίζουν μισθωτούς, οι οποίοι για κύρια σύνταξη είναι ασφαλισμένοι στον e-Ε.Φ.Κ.Α (πρώην ΙΚΑ – ΕΤΑΜ), οι αποδοχές με βάση τις οποίες γίνεται ο υπολογισμός για την καταβολή των εισφορών κ.α.
Πρόσληψη ανέργων έως 74 ετών στο Δημόσιο
Με μια απόφαση-«σταθμό» του Πρωτοδικείου Αθηνών (2140/2025) δεν απολύονται οι εργαζόμενοι ηλικίας άνω των 60 ετών που προσλήφθηκαν για να συμπληρώσουν τα ένσημά τους και να θεμελιώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα.
Με το άρθρο 61 του ν. 5045/2023 (ΦΕΚ Α 136) παρασχέθηκε, για πρώτη φορά, η δυνατότητα ανέργων για εργασία στο Δημόσιο μέχρι το 74ο έτος ηλικίας, προκειμένου να συμπληρωθεί ο απαραίτητος χρόνος εργασίας/ασφάλισης και να κατοχυρωθεί η θεμελιωτική 15ετία για έξοδο στη σύνταξη μέχρι και το 74ο έτος της ηλικίας.
Σύμφωνα με την πρόσφατη υπ’αριθ. 2140/2025 απόφαση-«σταθμό» του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Διαδικασία Ασφαλιστικών Μέτρων), από την υπ’αριθ. 28286/450/2014 ΚΥΑ (όπως ισχύει μετά τις τροποποιήσεις της) συνάγεται σαφώς ότι το πρόγραμμα απασχόλησης της ΔΥΠΑ για τους μακροχρόνια ανέργους ηλικίας 55-67 ετών στο Δημόσιο και στους ΟΤΑ α' και β' βαθμού, αποσκοπούσε στην ένταξη των μακροχρόνια ανέργων, ηλικίας 55-67 ετών (αρχικά) και 67-74 (μετέπειτα), στην αγορά εργασίας προκειμένου να συμπληρώσουν τον απαιτούμενο συντάξιμο χρόνο για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος.
Ο περιορισμός τής χρονικής διάρκειας της απασχόλησης κάθε «ωφελούμενου» για χρονικό διάστημα μέχρι και 24 μήνες, σύμφωνα με την 2140/2025 απόφαση ΜΠΑ, εφόσον μέσα σε αυτή τη διετία ο εργαζόμενος δεν θεμελίωνε συνταξιοδοτικό δικαίωμα, «ουδόλως εξυπηρετεί τον ως άνω σκοπό της ΚΥΑ, ευρισκόμενος σε προφανή αντίθεση με αυτόν, αλλά και τις διατάξεις 21 παρ. 3 και 22 παρ.5 του Συντάγματος».
Και αυτό επειδή, «σε περίπτωση που οι δυνάμει αυτού απασχολούμενοι περιέλθουν εκ νέου σε καθεστώς ανεργίας, μετά τη λήξη τής σύμβασής τους, ενόψει και της προχωρημένης ηλικίας τους, η οποία εξ αντικειμένου καθιστά δυσχερή την απορρόφησή τους στην αγορά εργασίας, θα επανέλθουν σε μια κατάσταση που θα καταστήσει δυσχερή έως αδύνατη τη συνταξιοδότησή τους», δηλαδή δεν θα έχει επιτευχθεί ο σκοπός τού προγράμματος.
Αντιθέτως, όπως αναφέρεται στην υπ’αριθ. 2140/2025 απόφαση ΜΠΑ «καθίσταται σαφές ότι το απώτατο χρονικό διάστημα των είκοσι τεσσάρων συνολικά μηνών, αφορά μόνο την υποχρέωση επιδότησης του εργαζόμενου από τη ΔΥΠΑ και όχι τη διάρκεια της σύμβασης εργασίας του τελευταίου, η εξακολούθηση της οποίας και μετά το ως άνω χρονικό σημείο ουδόλως απαγορεύεται από το άρθρο αυτό.» (εννοεί το άρθρο 6 παρ.3 της 28286/450/2017 ΚΥΑ, όπως ισχύει και μετά την τροποποίησή της από την 28011/635/2020 ΚΥΑ).
Η πολύ σημαντική αυτή απόφαση συνεχίζει αναφέροντας ότι: «Επομένως, από το σκοπό του σχετικού προγράμματος που είναι ακριβώς η συμπλήρωση του απαιτούμενου συντάξιμου χρόνου του ωφελούμενου (εργαζόμενου), για θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος, υπό το ερμηνευτικό πρίσμα των προαναφερόμενων συνταγματικών διατάξεων, δίδεται μια ουσιαστική κατεύθυνση για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από αυτό, μέχρι το οριστό χρονικό σημείο της συνταξιοδότησης κάθε εργαζομένου, εφόσον ο εργοδότης του επιθυμεί τη συνέχιση των συμβάσεων αυτών και μετά το επιδοτούμενο χρονικό διάστημα των συνολικά είκοσι τεσσάρων μηνών.
Συνεπώς, για τις συμβάσεις αυτές, κατά την κρίση του Δικαστηρίου τούτου, δεν έχει εφαρμογή η απαγόρευση συνέχισής τους βάσει των άρθρων 103 παρ. 7 και 8 του Συντάγματος και 36 ν. 4765/2021, αφού η απορρέουσα από τα άρθρα 21 παρ. 3 και 22 παρ. 5 του Συντάγματος ανάγκη ειδικής προστασίας του γήρατος και του δικαιώματος κοινωνικής ασφάλισης των πολιτών, που εμπεριέχει τη δυνατότητα συνταξιοδότησής τους, υπερισχύει της απαγόρευσης των άρθρων 103 παρ. 7 και 8 του Συντάγματος και 36 ν. 4765/2021, συνεκτιμωμένης προς τούτο και της αναφερόμενης ανωτέρω απορρέουσας από το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος αρχής της αναλογικής ισότητας, διότι η κατά τα ανωτέρω ρυθμιζόμενη δια της 28286/450/2017 ΚΥΑ, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, περίπτωση απασχόλησης ατόμων προς θεμελίωση δικαιώματος συνταξιοδότησης, αφορούσε σε ειδικώς και περιοριστικώς καθοριζόμενες ηλικιακές ομάδες πολιτών, για τις οποίες υπολείπεται μικρό χρονικό διάστημα για τη συνταξιοδότησή τους, προς το σκοπό διασφάλισης της ικανότητας αντιμετώπισης των βιοτικών αναγκών τους, όταν περιέλθουν σε κατάσταση γήρατος.
