50 χρόνια μετά, τα ερωτήματα είναι... μεγαλύτερα

Ο καύσωνας είχε κάνει έτσι τα πράγματα που η παρέα μας είχε μόνο δύο δυνατότητες, είτε να βρεθούμε και πάλι διαδικτυακά, είτε καθόλου… Ο καθένας μας βρισκόταν και σε διαφορετικό σημείο του ορίζοντα. 

Τελικά δεν συνέβη, ούτε το ένα, ούτε το άλλο. 

Ο κ. Ψ δεν πήρε καν τηλέφωνο, θεώρησε προφανώς ότι ήταν απολύτως αναμενόμενο να μη βρεθούμε με τέτοια ζέστη, η Ελένη έτσι κι αλλιώς βρισκόταν στην Λέσβο και δεν της άρεσαν πολύ οι διαδικτυακές πολύωρες συναντήσεις και ο κ. Χ δεν είχε δώσει σημεία ζωής. 

Παράξενο αυτό γιατί δεν το συνήθιζε. 

Μέχρι που άνοιξα το lap top για να δω τι γίνεται στον κόσμο και έπεσα πάνω στον κ. Χ. Δηλαδή όχι πάνω του, αλλά σε ένα mail που μου είχε στείλει, αντί... συνάντησης όπως μου εξηγούσε. 

«Φίλτατε ελπίζω να μπορείς να κοιμάσαι, γιατί εγώ δεν τα καταφέρνω και τόσο καλά με την ζέστη…», έγραφε στο mail. Μου ήταν γνωστό ότι ο κ. Χ είχε μία απέχθεια στο air condition.

«Σε κάποια τέτοια στιγμή αυπνίας σκέφτηκα να σου γράψω αυτό το σημείωμα, για κάτι που θεωρώ ως κομβική ημερομηνία για την μεταπολεμική περίοδο αλλά και τα όσα μας …έρχονται. Ελπίζω να μη σε ταλαιπωρώ αν και γνωρίζω ότι σ’ αυτό το θέμα οι απόψεις μας περίπου συμπίπτουν. 

Άλλωστε προχθές είδα και ένα θέμα που ανεβάσατε, αυτό που αναφέρεται στο μέτρο που πήρε η Fed για το repo facility…

Όπως καλά γνωρίζεις φέτος, αυτό το μήνα τον Αύγουστο, κλείνουν 50 χρόνια από την κατάρρευση της Συμφωνίας του Μπρέττον Γουντς. 
Ένα γεγονός που σημάδεψε τις οικονομικές και τις πολιτικές εξελίξεις αν σκεφτεί κανείς το τι έχει ακολουθήσει. 

Ο Νίξον τον Αύγουστο του 1971 ανακοίνωσε στον πλανήτη ότι τερματίζεται η σταθερή ισοτιμία δολαρίου – χρυσού, με άλλα λόγια έδωσε τέλος στην Συμφωνία πάνω στην οποία είχε ανοικοδομηθεί το σύστημα σε παγκόσμια κλίμακα, μετά το 1944 όταν «νικητές και ηττημένοι» συναποφάσισαν ότι από την ημέρα εκείνη όλοι θα δέχονται σαν πραγματικότητα ότι το δολάριο θα είναι τόσο καλό όσο ο χρυσός. 

Βέβαια αυτή η Συμφωνία τότε είχε πραγματική βάση, η πραγματική σχέση δολαρίου χρυσού ήταν αυτή που συμφώνησαν στο Μπρέτον Γουντς, 35 δολάρια η ουγκιά. 

Σε λίγα χρόνια βέβαια και παρά το γεγονός ότι στο Φόρτ Νόξ είχε συγκεντρωθεί …προς φύλαξη, όλο το χρυσάφι του κόσμου, που λέει ο λόγος, με τα τυπογραφεία της Fed να …παράγουν δολάρια με την σέσουλα και να χρηματοδοτούν την παγκόσμια ανοικοδόμηση κάνοντας τις ΗΠΑ την κυρίαρχη δύναμη του πλανήτη, αυτή η σχέση δολαρίου χρυσού πολύ σύντομα ήταν απλώς μία … ανάμνηση. 

Να πω βέβαια εδώ, ότι αυτή Συμφωνία δεν θα ήταν δυνατό να κάνει αυτή την δουλειά, αν ο Στάλιν δεν είχε υπογράψει σχεδόν ταυτόχρονα και το πολιτική σκέλος της, δηλαδή το Σύμφωνο της Γιάλτας… 

Αλλά αυτό είναι μία διαφορετική ιστορία. 

Όταν ο Νίξον τον Αύγουστο του 1971 υποχρεώθηκε να σταματήσει την σταθερή σχέση χρυσού δολαρίου σαν συνέπεια των ισχυρών οικονομικών αναταράξεων της δεκαετίας του 60’, στην πραγματικότητα επισφράγιζε το τέλος της δυνατότητας λειτουργίας του λεγόμενου Κεϋνσιανισμού. 

Σ’ αυτό έχουμε συζητήσει κι άλλες φορές και γι’ αυτό δεν χρειάζεται να πω τίποτα περισσότερο. Νομίζω ότι συμφωνούμε.

Αυτό που ακολούθησε σαν εμπειρία ζωής το έχουν ζήσει οι γενιές που ήταν πριν από την δική μας μαζί με την δική μας. 

Άντε ίσως και οι έχοντες ξεπεράσει λίγο τα 60’, έτσι δεν είναι; Μισός αιώνας είναι πολλά χρόνια για να θυμούνται οι νεότεροι…
Στην αρχή αυτό που ακολούθησε άρχισε σαν σκιρτήματα του πληθωρισμού. Κυρίως με το πετρέλαιο και τα παράγωγά του. 

Τότε να θυμίσω η κατανάλωση πετρελαίου, παρ’ ότι αυτό ήταν διαθέσιμο παντού ήταν μικρότερη από την σημερινή που υποτίθεται ότι έχουμε αρχίσει να το περιορίζουμε λόγω κλιματικής αλλαγής… Διπλασιασμός της τιμής του, τριπλασιασμός της τιμής του, διολίσθηση της ισοτιμίας των …πετροδολαρίων, πόλεμοι, κοινωνικές αναταραχές τεράστιας κλίμακας, πτώση δικτατοριών στην Ευρώπη, ήττα (!) των ΗΠΑ στο ΒιετΝαμ και αποχώρηση… 

Δεν θέλω να την συγκρίνω με την σημερινή αποχώρηση των αμερικάνων από το Αφγανιστάν, είναι και άλλα ζητήματα που μπαίνουν εδώ. 
Και βέβαια μία διαρκής νομισματική αναταραχή η οποία άρχισε κάπως να ελέγχεται μετά την συμφωνία στο Plaza το 1985 και την Ρηγκανόμικς, ήτοι την απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων στον πλανήτη να αποκτά μία δυναμική χωρίς προηγούμενο, που εκφράσθηκε πολιτικά και οικονομικά με την περιβόητη γενικευμένη στροφή στον αποκαλούμενο νεοφιλελευθερισμό σαν τον αντίποδα του κεϋνσιανισμού. 

Μέχρι που ήρθε η ώρα της Lehman Brothers για να τα τινάξει όλα στον αέρα, μαζί και την …λειτουργικότητα του νεοφιλελευθερισμού. 

Σ’ ολόκληρο αυτό το διάστημα, που είναι πενήντα χρόνια η επιμονή στην λεγόμενη «λιτότητα», ήταν από μία άποψη το «φάρμακο» για να αποστειρώνεται ο νομισματικός πληθωρισμός. 

Και έτσι οι νεότερες γενιές να διαβάζουν γι’ αυτόν μόνο στα βιβλία ή στα εξωτερικά δελτία των ειδήσεων για περιοχές που ξεσηκωνόταν ο κόσμος επειδή αυξανόταν η τιμή του ψωμιού…           

Τώρα εδώ και πάνω από ένα χρόνο η πανδημία λίγο πολύ επέβαλε την εγκατάλειψη της γενικευμένης «σφικτής» δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ την ίδια στιγμή διογκώθηκε ακόμα περισσότερο ο νομισματικός πληθωρισμός… Το σοκ πέραν της πανδημίας, είναι διαφορετικό από εκείνο του Αυγούστου του 1971, αλλά έχει ξανά στο κέντρο του την πραγματική «αξία» του δολαρίου. 

Ο κόσμος έχει πλημμυρίσει δολάρια, ευρώ, γιέν και στερλίνες… να μη πω και γουάν. 

Ξέρω ότι δεν σε έχω κουράσει με όλα αυτά, αλλά για σκέψου, 50 χρόνια μετά από εκείνο τον Αύγουστο, που ο Νίξον υποχρεώθηκε να κηρύξει την …απόσυρση του χρυσού δολαρίου τι νομίσματα κρατάμε στα χέρια μας; 

Με βάζουν ήδη σε σκέψεις αυτές οι βιαστικές κινήσεις των Κεντρικών Τραπεζών, για τα ηλεκτρονικά δολάρια, ευρώ κ.λ.π. 

Οι κινέζοι ήδη δοκιμάζουν το ηλεκτρονικό γουάν σε μεγάλες επαρχίες…

Νομίζω ότι πρέπει να ξανα-φρεσκάρω τα διαβάσματά μου για τις νομισματικές θεωρίες, μου φαίνεται ότι ο πληθωρισμός για τον οποίο συζητάμε δεν είναι παρά το πρώτο τσουνάμι στον ορίζοντα… 

Εδώ θα σε αφήσω και ελπίζω να τα πούμε τηλεφωνικά όταν σκεφτείς αυτά που σου έστειλα. 

Υπόχρεος για την υπομονή σου κ. Χ».

Γ. Αγγέλης