Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ για τη «Δεξαμενή Αλληλεγγύης» και τους κανόνες επιστροφής παράτυπων μεταναστών σηματοδοτούν την έναρξη του πρώτου κύκλου εφαρμογής του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που θα τεθεί σε ισχύ στις 12 Ιουνίου του 2026, τόνισε ο Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης, Μάγκνους Μπρούνερ, λίγο μετά την ολοκλήρωση του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ που πραγματοποιήθηκε σήμερα στις Βρυξέλλες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σημειώνει σημαντική πρόοδο στη διαχείριση της μετανάστευσης, με μείωση των παράτυπων αφίξεων κατά 35% τον τελευταίο χρόνο, δήλωσε ο Μ. Μπρούνερ.
Σύμφωνα με τον Επίτροπο, η Δεξαμενή Αλληλεγγύης θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούνιο του 2026, ενισχύοντας την κατανομή των αιτούντων άσυλο και μειώνοντας την πίεση στα συστήματα ασύλου των κρατών μελών πρώτης γραμμής. Παράλληλα, θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τους νέους κανόνες επιστροφών παράτυπων μεταναστών, για την εφαρμογή της έννοιας «ασφαλών τρίτων χωρών» και για την ευρωπαϊκή λίστα «ασφαλών χωρών καταγωγής».
«Σήμερα δείχνουμε ότι η Ευρώπη μπορεί να ανταποκριθεί — και έχουμε ήδη πετύχει πολλά. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές και η οργάνωση του ευρωπαϊκού "οίκου" που συμφωνήσαμε αποτελούν τη βάση για μια πολιτική μετανάστευσης προς όφελος των Ευρωπαίων», δήλωσε ο Μ. Μπρούνερ. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι σημαντικό «να διασφαλίσουμε ότι έχουμε τον έλεγχο του ποιος μπορεί να εισέλθει στην ΕΕ, ποιος μπορεί να παραμείνει και ποιος πρέπει να φύγει». Υπογράμμισε επίσης τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας, της ευρωπαϊκής διπλωματίας και των συμμαχιών κατά της διακίνησης μεταναστών. «Πρέπει να εντείνουμε τη διπλωματία μας για τη μετανάστευση και να συνεργαστούμε περισσότερο με τις χώρες-εταίρους, ώστε αυτό να λειτουργήσει στην πράξη», τόνισε.
Από την πλευρά του, ο Υπουργός Μετανάστευσης της Δανίας, Ράσμους Στόκλουντ και Προεδρεύων του Συμβουλίου, τόνισε ότι η απόφαση για το νέο κανονισμό επιστροφών για όσους διαμένουν παράτυπα στην Ευρώπη, «δείχνει τη βούληση των κρατών-μελών να συνεργαστούν και να βρουν κοινές λύσεις, ώστε η μετανάστευση στην Ευρώπη να τεθεί υπό έλεγχο». Σύμφωνα με τον ίδιο, τα νέα μέτρα για τις επιστροφές παράτυπων μεταναστών αποτελούν αποφασιστικό βήμα για την αποκατάσταση του ελέγχου των κρατών μελών απέναντι στη δράση των διακινητών και του οργανωμένου εγκλήματος. Σύμφωνα με τον ίδιο, η εξέλιξη αυτή αποτελεί θεμελιώδη αλλαγή στη διαχείριση της μετανάστευσης και ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών.
Συμφωνία για την επιστροφή παράνομα διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών
Το Συμβούλιο της Ε.Ε. κατέληξε σε συμφωνία για έναν πανευρωπαϊκό κανονισμό που στοχεύει να επιταχύνει και να απλοποιήσει τις διαδικασίες επιστροφής ατόμων που διαμένουν παράνομα σε κράτη-μέλη. Αυτοί οι κανόνες πρέπει να εγκριθούν και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι παράτυποι μετανάστες στους οποίους έχει εκδοθεί εντολή επιστροφής θα έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις: πρέπει να συνεργαστούν με τις αρχές, να παράσχουν έγγραφα ταυτότητας ή ταξιδιωτικά έγγραφα, βιομετρικά στοιχεία, και να μην παρεμποδίζουν τη διαδικασία. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης προβλέπονται κυρώσεις: αφαίρεση επιδομάτων ή άδειας εργασίας, ακόμη και ποινικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης.
"Return hubs" και επαναπροωθήσεις εκτός ΕΕ
Οι χώρες μέλη μπορούν πλέον να συμφωνήσουν με τρίτες χώρες για τη δημιουργία «return hubs» - κέντρων υποδοχής ή transit, όπου θα μεταφέρονται άτομα που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Αυτά τα hubs μπορούν να λειτουργούν είτε ως στάση πριν την τελική απέλαση είτε ως τελικός τόπος διαμονής. Οι συμφωνίες με τρίτες χώρες θα πρέπει να σέβονται τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του «non-refoulement» (δεν επαναπροωθούνται σε κίνδυνο).
Διαβαθμισμένη συνεργασία μεταξύ κρατών
Ο νέος κανόνας προβλέπει επίσης «αμοιβαία αναγνώριση» των αποφάσεων επιστροφής: αν ένα άτομο λάβει εντολή επιστροφής σε ένα κράτος, αυτή μπορεί να εκτελεστεί από οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος — χωρίς να χρειάζεται νέα διαδικασία. Εισάγεται επίσης η «ευρωπαϊκή εντολή επιστροφής» (European Return Order - ERO), η οποία θα καταχωρείται στο ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών (Schengen Information System), ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση και η εκτέλεση των αποφάσεων σε όλη την Ε.Ε.
Συμφωνία για τη Δεξαμενή Αλληλεγγύης
Παράλληλα, οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για την ετήσια «δεξαμενή αλληλεγγύης» (solidarity pool), τον μηχανισμό με τον οποίο τα κράτη μέλη θα μοιράζονται τα βάρη της υποδοχής αιτούντων άσυλο όταν τεθεί σε ισχύ το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το 'Ασυλο τον Ιούνιο του 2026.
Η δεξαμενή θα καθορίζει κάθε χρόνο πόσοι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να μετεγκατασταθούν από τα κράτη που τελούν υπό «μεταναστευτική πίεση» και ποιο συνολικό ποσό χρηματοδότησης θα διατεθεί ως εναλλακτική στη μετεγκατάσταση.
Ο κανονισμός προβλέπει συνολικά για όλες τις χώρες της ΕΕ, 30.000 μετεγκαταστάσεις και 600 εκατ. ευρώ σε οικονομικές συνεισφορές. Τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε μετεγκατάσταση, χρηματοδότηση ή επιχειρησιακή στήριξη (προσωπικό, εξοπλισμός).
Οι ανάγκες αλληλεγγύης για το 2026 αντικατοπτρίζουν το γεγονός ότι ο πρώτος ετήσιος κύκλος διαχείρισης της μετανάστευσης θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τις 12 Ιουνίου 2026. Ο αριθμός αναφοράς για το ταμείο αλληλεγγύης για το 2026 είναι 21.000 μετεγκαταστάσεις ή άλλες προσπάθειες αλληλεγγύης ή 420 εκατομμύρια ευρώ οικονομικές συνεισφορές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη ορίσει την Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Κύπρο ως χώρες που αντιμετωπίζουν «δυσανάλογη μεταναστευτική πίεση», άρα θα είναι οι πρώτοι δικαιούχοι του μηχανισμού όταν εφαρμοστεί το Σύμφωνο το 2026.
Έξι χώρες - η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Εσθονία και η Πολωνία - έχουν χαρακτηριστεί από την Επιτροπή ως κράτη που αντιμετωπίζουν «σημαντική μεταναστευτική κατάσταση» και μπορούν να ζητήσουν πλήρη ή μερική εξαίρεση από τις υποχρεώσεις της δεξαμενής αλληλεγγύης για έναν χρόνο.
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ
