Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων υιοθέτησε το χρηματοδοτικό εργαλείο «SAFE» που θα παρέχει δάνεια ύψους 150 δισ. ευρώ, για κοινές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα. Το «SAFE» στηρίζει τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανική παραγωγή μέσω κοινών προμηθειών, εστιάζοντας σε δυνατότητες προτεραιότητας ενώ εγκρίθηκε από τους Υπουργούς της ΕΕ με ευρεία πλειοψηφία και χωρίς συζήτηση: όλες οι χώρες ψήφισαν υπέρ εκτός από την Ουγγαρία που απείχε.
Στόχος είναι να ενισχυθεί η παραγωγική ικανότητα, διασφαλίζοντας ότι ο αμυντικός εξοπλισμός είναι διαθέσιμος όταν χρειάζεται, και να αντιμετωπιστούν τα υφιστάμενα κενά ενισχύοντας τελικά τη συνολική αμυντική ετοιμότητα της ΕΕ. Τα κράτη μέλη έχουν πλέον στη διάθεσή τους έξι μήνες από την έναρξη ισχύος του κανονισμού για να υποβάλουν τα αρχικά εθνικά τους σχέδια, τα οποία στη συνέχεια θα αξιολογηθούν από την Επιτροπή.
Χαιρετίζει η Κομισιόν
Όπως προτείνεται στο σχέδιο ReArm Europe / Ετοιμότητα 2030, η Επιτροπή θα αντλήσει έως και 150 δισ. ευρώ από τις κεφαλαιαγορές, παρέχοντας χρηματοδοτικά εργαλεία στα κράτη μέλη της ΕΕ για την τόνωση των επενδύσεων σε καίριους αμυντικούς τομείς, όπως η αεράμυνα και η αντιπυραυλική άμυνα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οι στρατηγικοί παράγοντες διευκόλυνσης.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε σχετικά: «Οι έκτακτες περιστάσεις απαιτούν έκτακτα μέτρα. Χαιρετίζω τη σημερινή συμφωνία για το SAFE, το μέσο δανειοδότησης για την αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα, καθώς αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα προόδου. Η Ευρώπη καλείται πλέον να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την ασφάλεια και την άμυνά της. Με το μέσο SAFE δεν επενδύουμε απλώς σε ικανότητες αιχμής για την Ένωσή μας, για την Ουκρανία και για ολόκληρη την ήπειρο. Ενισχύουμε επίσης την ευρωπαϊκή τεχνολογική και βιομηχανική βάση στον τομέα της άμυνας. Αυτός ο στόχος αφορά την ετοιμότητα. Αφορά την ανθεκτικότητα. Και αφορά τη δημιουργία μιας πραγματικά ευρωπαϊκής αγοράς για την άμυνα. Η Ευρώπη ενισχύεται. Και το πράττει με στοχοθεσία, με ενότητα και με έναν σαφή χάρτη πορείας για την Ετοιμότητα 2030».
Ο Επίτροπος Άμυνας και Διαστήματος κ. Άντριους Κουμπίλιους δήλωσε τα εξής: «Η έγκριση αμυντικών δανείων στο πλαίσιο του μέσου SAFE αποτελεί κρίσιμο βήμα προόδου για την ενίσχυση της ετοιμότητας της Ευρώπης στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας. Χαιρετίζω αυτή τη συμφωνία των κρατών μελών μας. Στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να επενδύσει στην άμυνά της, στην ανθεκτικότητά της και στη βιομηχανική της βάση. Από κοινού, τα κράτη μέλη μπορούν πλέον να αγοράσουν αμυντικό υλικό για την Ουκρανία ή από κοινού με την Ουκρανία. Το SAFE δεν είναι απλώς ένα χρηματοδοτικό μέσο. Είναι πολιτική δέσμευση για μια ασφαλέστερη, πιο ικανή και πιο ενωμένη Ευρώπη».
Λειτουργία του SAFE
Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή χαμηλότοκων δανείων μακράς διάρκειας, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη. Για να διασφαλιστούν οι οικονομίες κλίμακας και η διαλειτουργικότητα και να μειωθεί ο πιθανός κατακερματισμός του EDTIB, τα δικαιούχα κράτη μέλη θα πρέπει, κατ' αρχήν, να πραγματοποιήσουν κοινές προμήθειες που θα αφορούν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες για να λάβουν τα δάνεια. Αντιδρώντας στην τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση και την επείγουσα ανάγκη για μαζικές επενδύσεις σε αμυντικό εξοπλισμό, το SAFE θα επιτρέψει επίσης προμήθειες που θα αφορούν μόνο ένα κράτος μέλος για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Συμμετοχή τρίτων χωρών
Το SAFE ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες ΕΟΧ-ΕΖΕΣ θα αντιμετωπίζονται με τους ίδιους όρους με τα κράτη μέλη. Όχι μόνο θα μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά θα είναι επίσης δυνατή η αγορά από τις βιομηχανίες τους. Το SAFE θα επιτρέψει επίσης στις υπό ένταξη χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και 'Αμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες.
Επιπλέον, το SAFE προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με τρίτα κράτη, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας. Σχετικά με τη δυνατότητα συμμετοχής τρίτων χωρών στο μέσο SAFE, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής αρμόδιος για θέματα άμυνας Τομάς Ρενιέ δήλωσε ότι η Επιτροπή έχει λάβει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη.
«Λάβαμε ήδη σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες που εγείρουν κάποια κράτη-μέλη, όταν προτείναμε το SAFE. Το 'Αρθρο 16 είναι σαφές. Η συμμετοχή μιας τρίτης χώρας μπορεί να αποκλειστεί, αν η εν λόγω τρίτη χώρα θέτει άμεση απειλή στην άμυνα ή την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της ΕΕ ή σε ολόκληρη την ΕΕ», είπε ο Τομάς Ρενιέ. Ο Τομάς Ρενιέ αναφέρθηκε επίσης στη ρήτρα διασφάλισης που διέπει το SAFE. Όπως εξήγησε, μέχρι το 65% των συστατικών ενός προϊόντος κοινής προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της ΕΕ, της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία. Όλες οι τρίτες χώρες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα ποσοστό όχι μεγαλύτερο από το 35% των συστατικών του προϊόντος.
Επιλέξιμες δράσεις
Οι επιλέξιμες δράσεις που χρηματοδοτούνται μέσω του SAFE θα σχετίζονται με τον πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:
- Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει: πυρομαχικά και πυραύλους, συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων επιθέσεων βαθιάς ακρίβειας, δυνατότητες επίγειας μάχης με τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού, προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοασφάλεια, στρατιωτική κινητικότητα συμπεριλαμβανομένης της αντικινητικότητας
- Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία θα υπόκεινται σε αυστηρότερους όρους επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους εργολάβους να έχουν την ικανότητα να αποφασίζουν για τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του αμυντικού προϊόντος. Η κατηγορία 2 περιλαμβάνει: συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας, θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, συστήματα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και στρατηγικά συστήματα διευκόλυνσης (στρατηγική αερομεταφορά, ανεφοδιασμός αέρος-αέρος και συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά στοιχεία και υπηρεσίες, τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος).
Και για τις δύο κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται εκτός ΕΕ, κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ.
Σε αυτό το πλαίσιο, το SAFE θα προσπαθήσει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να διασφαλίσει την αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους. Υπενθυμίζεται ότι το SAFE είναι ο πρώτος πυλώνας της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή άμυνα και το σχέδιο ετοιμότητας ως το 2030 «ReArm Europe», που παρουσίασε η Επιτροπή το Μάρτιο του 2025.
Το σχέδιο αυτό προβλέπει τη μόχλευση άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες. Οι άλλοι πυλώνες είναι: η ενίσχυση της εθνικής χρηματοδότησης για την άμυνα μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η αύξηση της ευελιξίας των μέσων της ΕΕ, όπως τα ταμεία συνοχής, ώστε να επιτρέπονται μεγαλύτερες αμυντικές επενδύσεις, η συμπλήρωση της δημόσιας χρηματοδότησης με συνεισφορές από την ΕΤΕΠ και η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
