Ο χρόνος των προαναγγελιών και των σχεδιασμών έχει περάσει δίνοντας τη θέση του στη σκληρή δουλειά -το πιο απαιτητικό κομμάτι- προκειμένου να αρχίσει να λειτουργεί στην πράξη η «αναβίωση» της γαλλο-γερμανικής συνεργασίας. Η πρώτη δημόσια ανταλλαγή απόψεων την Τετάρτη στο Παρίσι από τον νέο Γερμανό καγκελάριο, Φρίντριχ Μερτς, και το Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, δεν βάζει αυτομάτως στην άκρη τις θεμελιώδεις διαφορές τους.
Μακρόν και Μερτς υπογράμμισαν τη μεταξύ τους φιλία και τη βαθιά προσήλωσή τους στη γαλλο-γερμανική συνεργασία, συμφωνώντας στην ανάγκη αναβίωσής της μετά από σχεδόν τέσσερα μη παραγωγικά χρόνια υπό τη θητεία του Όλαφ Σολτς.
Έγιναν μετριοπαθείς ανακοινώσεις, όπως η σύγκληση, σε πιο τακτικά χρονικά διαστήματα, ενός γαλλο-γερμανικού αμυντικού συμβουλίου, το οποίο ήδη υπάρχει, και η υπόσχεση για οικονομικές μεταρρυθμίσεις και βαθύτερη συνεργασία σε διάφορους τομείς - συμπεριλαμβανομένης της άμυνας - πέρα από το γαλλο-γερμανικό έργο στον χώρο των αεροσκαφών και αρμάτων μάχης ή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς.
Δύο «λαβωμένοι» ηγέτες
Ωστόσο, η πολυαναμενόμενη συνάντηση επισκιάστηκε από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο νέος καγκελάριος μία ημέρα νωρίτερα κατά την εκλογή του στην Μπούντεσταγκ, η οποία απαίτησε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες λόγω αποτυχίας στον πρώτο γύρο. Αυτή η ήττα τον έχει αποδυναμώσει πολιτικά και ο ενθουσιασμός για μια δυναμική Γερμανία μετριάζεται από ορισμένα πρώιμα σημάδια ότι ο Μερτς είναι ήδη ένας εύθραυστος καγκελάριος.
Από την άλλη, ο Μακρόν βρίσκεται σε αδιέξοδο στο εσωτερικό του και έχει περιορισμένα περιθώρια ελιγμών λόγω των χρόνιων δημοσιονομικών προβλημάτων. Είναι σαφώς αποδυναμωμένος στην εσωτερική πολιτική σκηνή, παρά τις άοκνες διπλωματικές προσπάθειες και τις φιλοευρωπαϊκές πρωτοβουλίες του. Και ενώ οι Γάλλοι ψηφοφόροι καλωσόρισαν την επιστροφή του Μακρόν στο διεθνές προσκήνιο, ανεβάζοντας τα ποσοστά αποδοχής του από το προηγούμενο ιστορικό χαμηλό, αντιλαμβάνεται την αυξανόμενη δυσαρέσκεια στην χώρα του, κάτι που αποτυπώνεται στην άνοδο της ακροδεξιάς.
Κοινές θέσεις, αλλά και διαφορές
Παρ΄όλα αυτά, οι δύο ηγέτες επιχείρησαν να γράψουν μία νέα σελίδα στη γαλλογερμανική συνεργασία και να αναπτύξουν στενούς δεσμούς.
Οι δύο φάνηκαν να συμφωνούν στην υποστήριξη του σχεδίου επανεξοπλισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των προσπαθειών για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.
Επίσης, σε μία πρώτη ανάγνωση φάνηκαν σχετικά σύμφωνοι ως προς το πώς να υποστηρίξουν την Ουκρανία. Ο Μερτς είπε ότι ήθελε η Γερμανία να προσφέρει στο Κίεβο εγγυήσεις ασφαλείας εάν οι συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουάσινγκτον οδηγήσουν σε κατάπαυση του πυρός, κάτι για το οποίο τόσο η Γαλλία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο πιέζουν ενεργά.
Στο θέμα όμως μίας πιθανής ανάπτυξης στρατευμάτων στην Ουκρανία μετά από μια κατάπαυση του πυρός, ανεξάρτητα από τις αποφάσεις που λαμβάνονται στην Ουάσινγκτον, το Βερολίνο μπορεί να μην είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένο με το Παρίσι σχετικά με τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν οι Ευρωπαίοι στην Ουκρανία.
Επίσης, ενώ η Γαλλία συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στις ΗΠΑ για την προστασία της Ευρώπης ή για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης της Ρωσίας με τις ειρηνευτικές συμφωνίες -όταν αυτές υπάρχουν- ο νέος καγκελάριος διατηρεί τις θέσεις που είχε μέχρι τώρα το Βερολίνο, προσπαθώντας να διασφαλίσει μια ισορροπία μεταξύ ατλαντισμού και ευρωπαϊσμού, παρά την αποστασιοποίηση του Αμερικανού προέδρου από την Ευρώπη.
Διαφορές απόψεων υπάρχουν μεταξύ των δύο ηγετών και για την εμπορική πολιτική της ΕΕ. Ο Γερμανός καγκελάριος, ο οποίος θέλει να δώσει ώθηση στην ταραγμένη, εξαγωγικά προσανατολισμένη οικονομία της χώρας του συνάπτοντας περισσότερες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, τάχθηκε υπέρ της συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και της ομάδας Mercosur των χωρών της Λατινικής Αμερικής, δηλώνοντας ότι η συμφωνία θα πρέπει «να υιοθετηθεί και να τεθεί σε ισχύ το συντομότερο δυνατό».
Ο Μακρόν, ενώ συμφώνησε ότι η ΕΕ πρέπει να αναζητήσει νέες αγορές εξαγωγών εν μέσω της αναταραχής που προκλήθηκε από τους δασμούς του Τραμπ, προειδοποίησε ότι οι εμπορικές συμφωνίες θα πρέπει να είναι προς το συμφέρον της ΕΕ και ότι τα αγαθά που εισέρχονται στην ένωση πρέπει να πληρούν τα αυστηρά περιβαλλοντικά και υγειονομικά πρότυπα.
Η Γαλλία ανησυχεί εδώ και καιρό ότι η συμφωνία της Mercosur θα οδηγήσει σε πληθώρα φθηνών γεωργικών εισαγωγών από χώρες της Νότιας Αμερικής που εφαρμόζουν για τα προϊόντα τους χαμηλότερα πρότυπα, θέτοντας έτσι τους Γάλλους αγρότες εκτός αγοράς.
Η προσέγγιση στα «μάτια» των αναλυτών
«Μετά από χρόνια εσωτερικών διαμαχών και πολιτικών ομφαλοσκοπήσεων υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, αυτό που χρειάζεται τώρα είναι μια γερμανική ηγεσία που δεν θα παρακολουθεί απλώς την ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά θα βοηθά στη διαμόρφωσή της», δήλωσε η Jana Puglierin της δεξαμενής σκέψης ECFR.
Η Τζάνα Πούγκλιεριν, πολιτική αναλύτρια στο think tank ECFR, είναι συγκρατημένα αισιόδοξη ότι ο Μερτς έχει κάνει μια καλή αρχή, επικαλούμενη το σχέδιό του να συγκεντρώσει την εξωτερική και ευρωπαϊκή πολιτική στην καγκελαρία και το γεγονός ότι η καγκελαρία και το υπουργείο Εξωτερικών θα διοικούνται από το ίδιο κόμμα.
«Μετά από χρόνια εσωτερικών τριβών και πολιτικών ομφαλοσκοπήσεων υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, αυτό που χρειάζεται τώρα είναι μια γερμανική ηγεσία που δεν θα παρακολουθεί απλώς την ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά θα βοηθά στη διαμόρφωσή της», δήλωσε στην Guardian.
Οι αναλυτές αναμένουν ότι η σχέση μεταξύ Μακρόν και Μερτς θα αποτελέσει μια μεγάλη βελτίωση σε σχέση με εκείνη μεταξύ του Γάλλου προέδρου και του Σολτς, σημειώνοντας ότι ο Μερτς έχει επιχειρηματικό υπόβαθρο και είναι ένθερμος υποστηρικτής της Ευρώπης, των διατλαντικών σχέσεων και της Ουκρανίας. Άλλωστε, η επίσκεψη Μερτς στο Παρίσι στοχεύει να στείλει ένα πολύ ισχυρό και άμεσο μήνυμα ότι η γαλλογερμανική σχέση επανεκκινείται.
Το ερώτημα ωστόσο που προκύπτει είναι εάν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες που θα μπορούσαν να κάνουν τη γαλλογερμανική μηχανή ισχυρότερη και να επιταχύνουν την ευρωπαϊκή ατζέντα για κυριαρχία, ασφάλεια και ανταγωνιστικότητα. Και κυρίως εάν Βερολίνο και Παρίσι μπορούν να ευθυγραμμιστούν στενά σε όλα τα μέρη της ευρωπαϊκής πολιτικής.
«Θα ήλπιζα σε κάποια κοινή ηγεσία στην Ευρώπη», δήλωσε στο Reuters μια πολωνική κυβερνητική πηγή, με αφορμή την επίσκεψη Μερτς στην Πολωνία. «Η Γερμανία έχει απουσιάσει ηχηρά από αυτές τις συζητήσεις στο παρελθόν».
Μία διηρημένη Ευρώπη
Αναφανδόν, πίσω από την υπερβολική ρητορική κρύβεται μια σαφής πολιτική αναγκαιότητα: και οι δύο ηγέτες πρέπει επειγόντως να ενισχύσουν τη δημοτικότητά τους. Ο Μακρόν διανύει μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της προεδρίας του, ενώ ο Μερτς δεν έχει ακόμη πείσει το κοινό. Χρειάζονται ο ένας τον άλλον για να ενισχύσουν τις αντίστοιχες ηγεσίες τους.
Επιπλέον, οι αναμεταξύ τους δεσμεύσεις παρέμειναν ασαφείς, ειδικά σε ευαίσθητα ζητήματα όπως ένα κοινό ευρωπαϊκό αμυντικό δάνειο, η ανάπτυξη χερσαίων στρατευμάτων στην Ουκρανία ή η παροχή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς - τομείς όπου ο Μερτς συνεχίζει να επιδεικνύει υπολογισμένη προσοχή.
Πέρα όμως από την προσπάθεια που καταβάλουν οι δύο ηγέτες, τα βαθύτερα ρήγματα εντός της ΕΕ ρίχνουν σκιά σε κάθε προσπάθεια επανεκκίνησης του διμερούς άξονα. Οι διαιρέσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης σχετικά με τις στάσεις απέναντι στη Ρωσία και οι διαρκείς οικονομικές ρήξεις μεταξύ Βορρά και Νότου είναι ανοιχτές πληγές που ακόμη και ένα τέλεια συγχρονισμένο γαλλο-γερμανικό «δίδυμο» δεν μπορεί να επουλώσει από τη μια μέρα στην άλλη. Όπως προειδοποιούν κύκλοι των Βρυξελλών, η «γαλλο-γερμανική μηχανή» κινδυνεύει να σταματήσει χωρίς ευρύτερη ευρωπαϊκή υποστήριξη - κάτι αδιανόητο πριν από λίγα χρόνια.
Ακόμα κι αν το Παρίσι και το Βερολίνο καταφέρουν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους, το μεγαλύτερο ερώτημα είναι εάν η Ευρώπη έχει την πραγματική ικανότητα να διαμορφώσει τις παγκόσμιες υποθέσεις. Ενώ οι ΗΠΑ και η Κίνα θέτουν τους κανόνες του τεχνολογικού, στρατιωτικού και εμπορικού παιχνιδιού, η ΕΕ παραμένει βαλτωμένη σε εσωτερικές συζητήσεις και γραφειοκρατικές εσωτερικές διαμάχες. Ο γαλλο-γερμανικός άξονας μπορεί να ακούγεται εντυπωσιακός στις ομιλίες του, αλλά στη διεθνή σκακιέρα, οι αποφασιστικές κινήσεις γίνονται μακριά από τις Βρυξέλλες.
Φωτογραφία: Getty Images
