Στην οικονομική θεωρία, η καταστροφή κεφαλαίου (capital destruction) θεωρείται μια από τις πιο επώδυνες πληγές για μια οικονομία, καθώς απαιτεί χρόνια και τεράστιους πόρους για να αποκατασταθεί.
Στην περίπτωση όμως της ελληνικής κτηνοτροφίας, αυτό που βιώνουμε σήμερα δεν είναι απλώς μια «ζημιά» αλλά μια βίαιη αποεπένδυση που απειλεί να συρρικνώσει μόνιμα το ΑΕΠ της χώρας και να επιδεινώσει το εμπορικό ισοζύγιο για τις επόμενες δεκαετίες.
Η συζήτηση για την ακρίβεια στο κρέας ή τη φέτα εστιάζει συχνά στο «τώρα». Όμως, η πραγματική απειλή κρύβεται στην αμείλικτη αριθμητική της βιολογίας και της οικονομίας: Το ζωικό κεφάλαιο δεν είναι ένα εμπόρευμα που απλώς «στοκάρεται» ξανά. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός παραγωγής που, όταν χαθεί, χάνεται συχνά για πάντα.
Η ελληνική κτηνοτροφία δέχεται ένα διπλό, θανάσιμο χτύπημα. Από τη μία, το εκρηκτικό κόστος παραγωγής τα τελευταία χρόνια ανάγκασε χιλιάδες παραγωγούς να σφάξουν τα κοπάδια τους πρόωρα για να επιβιώσουν οικονομικά. Από την άλλη, οι σαρωτικές υγειονομικές κρίσεις (πανώλη, ευλογιά) οδήγησαν σε μαζικές θανατώσεις εκατοντάδων χιλιάδων ζώων. Τον τελευταίο καιρό τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν περισσότερες από 400.000 θανατώσεις αιγοπροβάτων.
Γιατί η ζημιά είναι μόνιμη;
Σε αντίθεση με ένα κατάστημα που έκλεισε και μπορεί να ξανανοίξει, ή ένα εργοστάσιο που μπορεί να επανεκκινήσει τις μηχανές του, η κτηνοτροφία έχει ιδιαιτερότητες που καθιστούν την ανάκαμψη εξαιρετικά δύσκολη:
1. Ο Βιολογικός Κύκλος: Για να δημιουργηθεί ένα παραγωγικό κοπάδι απαιτούνται χρόνια γενετικής βελτίωσης και προσαρμογής στο μικροκλίμα της περιοχής. Τα ζώα που χάθηκαν δεν αντικαθίστανται απλώς με εισαγωγές. Το «νέο αίμα» χρειάζεται χρόνο για να αποδώσει.
2. Το Κόστος Αντικατάστασης: Η αγορά νέου ζωικού κεφαλαίου σήμερα απαιτεί τεράστια κεφάλαια, τα οποία ο μέσος κτηνοτρόφος δεν διαθέτει και οι τράπεζες διστάζουν να χρηματοδοτήσουν λόγω του υψηλού ρίσκου. Επίσης οι αποζημιώσεις που θα πάρουν οι κτηνοτρόφοι είναι σημαντικά λιγότερες σε νούμερα, σε σχέση με το κόστος αντικατάστασης του ζωικού κεφαλαίου.
3. Η Απώλεια Ανθρώπινου Κεφαλαίου: Αυτή είναι η πιο μόνιμη ζημιά. Ένας κτηνοτρόφος 55 ή 60 ετών που χάνει το κοπάδι του σήμερα, δεν θα ξεκινήσει από την αρχή. Θα συνταξιοδοτηθεί ή θα αλλάξει επάγγελμα. Η τεχνογνωσία χάνεται και η δραστηριότητα εγκαταλείπεται οριστικά. Ακόμα και οι πιο νέοι κτηνοτρόφοι διστάζουν να επενδύσουν εκ νέου στην αιγοπροβατοτροφία γιατί όπως οι ίδιοι αναφέρουν, φοβούνται μια νέα μόλυνση, οπότε και καταστροφή του ζωικού κεφαλαίου για 2η φορά.
Ο αντίκτυπος στο ΑΕΠ και τις εξαγωγές
Η μείωση του ζωικού κεφαλαίου προκαλεί ένα αρνητικό ντόμινο (multiplier effect) σε όλη την οικονομία:
• Η «Ναυαρχίδα» της Φέτας: Λιγότερα ζώα σημαίνει λιγότερο γάλα. Χωρίς γάλα, η Ελλάδα αδυνατεί να καλύψει τη διεθνή ζήτηση για τη φέτα ΠΟΠ. Το κενό στα ράφια του εξωτερικού θα καλυφθεί από «λευκά τυριά» άλλων χωρών. Όταν χάνεις μερίδιο αγοράς στις διεθνείς αγορές, είναι εξαιρετικά δύσκολο να το πάρεις πίσω. Αυτό μεταφράζεται σε άμεση απώλεια εσόδων για το εθνικό ΑΕΠ.
• Επιδείνωση Εμπορικού Ισοζυγίου: Η έλλειψη εγχώριου κρέατος και γάλακτος καλύπτεται ήδη από μαζικές εισαγωγές. Χρήματα φεύγουν από τη χώρα για να αγοράσουμε βασικά αγαθά που θα μπορούσαμε να παράγουμε μόνοι και να είμαστε αυτάρκεις.
Απαιτείται σχέδιο ανασυγκρότησης, όχι αποζημίωσης
Αν αντιμετωπίσουμε την απώλεια των ζώων μόνο με λογιστικές αποζημιώσεις, έχουμε ήδη χάσει το παιχνίδι. Τα χρήματα θα καταναλωθούν σε ανάγκες επιβίωσης κυρίως και οι στάβλοι τελικά θα παραμείνουν άδειοι.
Η χώρα χρειάζεται επειγόντως ένα εθνικό σχέδιο ανασύστασης του ζωικού κεφαλαίου, με γενναία χρηματοδοτικά εργαλεία και κίνητρα για νέους εισερχόμενους στον κλάδο της κτηνοτροφίας. Σε αντίθετη περίπτωση, η μείωση του ΑΕΠ από τον πρωτογενή τομέα δεν θα είναι μια κακή παρένθεση της «στατιστικής», αλλά μια μη αναστρέψιμη εθνική ήττα.
