Σεπτέμβριος 2025. Την ώρα που ο αγροτικός κόσμος μετρά ακόμα τις πληγές του από τις καταστροφές του παρελθόντος, ένα νέο, αόρατο αλλά εξίσου καταστροφικό κύμα απειλεί να σαρώσει τον πρωτογενή τομέα. Η σημαντική καθυστέρηση και η αβεβαιότητα στην καταβολή των ευρωπαϊκών ενισχύσεων δεν είναι απλώς μια γραφειοκρατική εμπλοκή του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Είναι ένα συστημικό ΣΟΚ που ενεργοποιεί ένα επικίνδυνο ντόμινο, οι συνέπειες του οποίου απλώνονται από το χωράφι και τον στάβλο μέχρι το ράφι του σούπερ μάρκετ και τα θεμέλια της εθνικής οικονομίας. Μπορεί πολλοί από εμάς που δεν είμαστε άμεσα εμπλεκόμενοι να προσπερνάμε ελαφρά τη καρδία το όλο θέμα, ωστόσο βρισκόμαστε εν μέσω μιας πολύ δύσκολης κατάστασης.
Ο Αγρότης σε Πολιορκία
Για τον παραγωγό, οι ενισχύσεις δεν αποτελούν πλεόνασμα ή κέρδος, αλλά το οξυγόνο για την επιβίωση και τη λειτουργία της εκμετάλλευσής του. Μια στάση πληρωμών τον οδηγεί ακαριαία σε οικονομική ασφυξία. Οι επιδοτήσεις δεν είναι «κέρδος» για τον αγρότη. Οι επιδοτήσεις δίνονται για να καλυφθούν τα κόστη λειτουργίας μια γεωργικής ή κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης.
● Η παγίδα της ρευστότητας: Οι επιδοτήσεις είναι προϋπολογισμένα κεφάλαια κίνησης που καλύπτουν το τεράστιο κόστος παραγωγής. Χωρίς αυτές, ο αγρότης αδυνατεί να αγοράσει τα απαραίτητα για τη νέα σεζόν: σπόρους, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ζωοτροφές και να πληρώσει το ενεργειακό κόστος.
● Η σπείρα του χρέους: Η έλλειψη ρευστότητας ωθεί τους αγρότες σε δύο ολέθριες επιλογές: είτε να αφήσουν απλήρωτους τους προμηθευτές τους, καταστρέφοντας την τοπική αλυσίδα εμπιστοσύνης που έχουν τόσα χρόνια με αυτούς, είτε να αναζητήσουν δανεισμό με επαχθείς όρους. Αυτό αυξάνει το χρέος τους και θέτει σε κίνδυνο την ίδια τους την περιουσία – τη γη και τον εξοπλισμό τους – έναντι των τραπεζών.
● Πάγωμα επενδύσεων: Οποιοδήποτε σχέδιο για επενδύσεις σε σύγχρονες τεχνολογίες, όπως η γεωργία ακριβείας ή τα συστήματα εξοικονόμησης νερού που είναι κρίσιμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αναστέλλεται επ' αόριστον. Ο κλάδος παραμένει στάσιμος και ευάλωτος, αντί να εκσυγχρονίζεται. Σε πολλές αγροτικές περιοχές της χώρας πολλές προγραμματισμένες επενδύσεις παγώνουν λόγω έλλειψης ρευστότητας και εμπιστοσύνης.
Το Αγροτικό Οικοσύστημα σε Κόκκινο Συναγερμό
Η κρίση του αγρότη γίνεται αμέσως κρίση για ολόκληρο το δίκτυο επιχειρήσεων που εξαρτώνται από αυτόν.
● Οι προμηθευτές στο «κόκκινο»: Οι επιχειρήσεις γεωργικών εφοδίων, ζωοτροφών και μηχανημάτων, που συχνά λειτουργούν με πίστωση προς τους αγρότες, βρίσκονται αντιμέτωπες με κατάρρευση του τζίρου και εκτόξευση των επισφαλειών τους. Η στάση πληρωμών απειλεί με ντόμινο λουκέτων για αυτές τις επιχειρήσεις.
● Ο κλάδος των υπηρεσιών παραλύει: Λογιστές, κτηνίατροι, γεωπόνοι-μελετητές, μεταφορείς και συνεργεία αγροτικών μηχανημάτων βλέπουν ή τη δραστηριότητά τους να μειώνεται δραματικά ή να επιλέγουν να αυξήσουν τα χρωστούμενα προς αυτούς για να συνεχίζουν να λειτουργούν οι γεωργικές επιχειρήσεις, με όσο οξυγόνο έχει απομείνει. Πρόκειται πραγματικά για έναν ολόκληρο επαγγελματικό κλάδο που βυθίζεται στην αβεβαιότητα.
Ο εθνικός αντίκτυπος: Από το χωράφι στο καλάθι του νοικοκυριού
Οι τελικές συνέπειες αφορούν το σύνολο της κοινωνίας και θέτουν σε κίνδυνο την εθνική οικονομική σταθερότητα.
● Η απειλή στην επισιτιστική ασφάλεια: Λιγότεροι πόροι για καλλιέργεια σημαίνουν άμεσα μειωμένη εγχώρια παραγωγή. Αυτό οδηγεί σε ελλείψεις βασικών αγαθών στην αγορά, αναπόφευκτη αύξηση των τιμών για τον καταναλωτή και ταυτόχρονη αύξηση της εξάρτησης της χώρας από τις εισαγωγές.
● Ο κίνδυνος της οριστικής απώλειας πόρων: Η αδυναμία της χώρας να απορροφήσει και να διανείμει σωστά τα ευρωπαϊκά κονδύλια μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν σημαίνει απλώς καθυστέρηση. Ενέχει τον κίνδυνο επιβολής προστίμων από την Ε.Ε. και, το χειρότερο, τη μείωση των μελλοντικών κονδυλίων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) για την Ελλάδα.
● Η ερήμωση της υπαίθρου: Όταν η γεωργία και η κτηνοτροφία παύουν να είναι βιώσιμες, το κίνητρο για τους νέους να παραμείνουν στην περιφέρεια εξαλείφεται. Η κρίση επιταχύνει τη δημογραφική κατάρρευση της υπαίθρου, με ανυπολόγιστες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες μακροπρόθεσμα.
Συμπερασματικά, η στάση πληρωμών δεν είναι ένα πρόβλημα που περιορίζεται στα σύνορα του αγροτικού κόσμου. Είναι ένας παράγοντας συστημικής αποσταθεροποίησης που απαιτεί άμεση και αποφασιστική παρέμβαση, πριν το ντόμινο των επιπτώσεων καταστεί μη αναστρέψιμο για την ελληνική οικονομία.
