Πάνω από τα μισά νοικοκυριά ηλικίας κάτω των 30 ετών αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στην πρόσβαση σε μια οικονομικά προσιτή στέγαση, όπως αναφέρεται στην μελέτη «Η προσιτότητα της στέγασης για τα ελληνικά νοικοκυριά» που δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου της Τραπέζης της Ελλάδος.
Η προσιτότητα της στέγασης βελτιώνεται καθώς ανεβαίνει το ηλικιακό όριο των νοικοκυριών, αλλά καθίσταται πιο δύσκολη για τα νοικοκυριά ηλικίας 85 ετών και άνω, πιθανώς λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων. Οι συνταξιούχοι έχουν την ευκολότερη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση σε σύγκριση με τους εργαζομένους, τους αυτοαπασχολούμενους και τους ανέργους. Αυτό το αποτέλεσμα καθιστά την εμπειρική ανάλυση, η οποία συνδυάζει δημογραφικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα σημαντική, για την κατανόηση των ευάλωτων νοικοκυριών και την ιεράρχηση των πολιτικών.
Σύμφωνα με την ανάλυση, οι άνεργοι αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη πρόκληση στην πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση, ενώ οι εργαζόμενοι δαπανούν 10 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερα χρήματα για τις ανάγκες στέγασης σε σύγκριση με τους αυτοαπασχολούμενους, πιθανώς λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων.
Οι οικονομολόγοι και ερευνητές της έκθεσης θεωρούν ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι το 60% των νοικοκυριών που νοικιάζουν, η πλειοψηφία των οποίων κατοικεί σε αστικές περιοχές, δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για την κάλυψη του κόστους στέγασης, καθιστώντας την ιδιοκτησία κατοικίας μια αντιστάθμιση έναντι της έλλειψης προσιτής στέγασης.
Παράλληλα, παρατηρούνται διάφορες ανισότητες γύρω από την εξέλιξη των δαπανών για το κόστος στέγασης στις ελληνικές περιφέρειες από το 2018 έως το 2021. Συγκεκριμένα, περιοχές όπως η Ήπειρος, η Αττική, η Κρήτη, τα Ιόνια Νησιά, η Πελοπόννησος και η Θεσσαλονίκη παρουσιάζουν αύξηση στη μέση δαπάνη για το κόστος στέγασης, ενώ οι υπόλοιπες περιφέρειες παρουσιάζουν είτε στασιμότητα (Αθήνα) είτε μείωση.
Μεταξύ των δύο γύρων έρευνας καταγράφεται σημαντική αύξηση στον δείκτη προσιτότητας στέγασης στην Ήπειρο, που φτάνει στο 31,4%, από 25,9%, αλλά και στο ποσοστό υπερεπιβάρυνσης του κόστους στέγασης στο 38% από 34,8%. Αντίστοιχα το ποσοστό υπερεπιβάρυνσης του κόστους στέγασης εκτοξεύεται στην Αττική στο 35,4% από 24%, αλλά και στην Κρήτη στο 32,5% από 22,2% και στα νησιά Ν. Αιγαίου στο 45,7% από 28%.
Για τους ενοικιαστές, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο αφόρητη έναντι των ιδιοκτητών. Ενδεικτικό, είναι πως για τους ιδιοκτήτες το ποσοστό υπερεπιβάρυνσης του κόστους στέγασης στην Αθήνα διαμορφώνεται στο 12,5%, έναντι 61% για τους ενοικιαστές. Σε μέρη της Δυτικής Ελλάδας, αντίστοιχα, η υπερεπιβάρυνση για τους ιδιοκτήτες υποχώρησε μεταξύ των δύο γύρων έρευνας στο 13,1% από 15,1%, ενώ για τους ενοικιαστές αυξήθηκε στο 85,3% από 72,4%. Μαζί με την Κρήτη (85,3%), καταλαμβάνουν τις δύο πρώτες θέσεις σε υπερεπιβάρυνση των ενοικιαστών, ενώ στη χαμηλότερη θέση βρίσκεται η Κεντρική Ελλάδα (37,4%).
Το ποσοστό υπερεπιβάρυνσης του κόστους στέγασης αυξήθηκε σε όλες τις περιφέρειες εκτός από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, το Βόρειο Αιγαίο, τη Δυτική Μακεδονία και τη Δυτική Ελλάδα. Ο συνδυασμός αυτών των δύο ευρημάτων —μια οριακή αύξηση στον δείκτη προσιτότητας και μια συνολική αύξηση στο ποσοστό επιβάρυνσης του κόστους στέγασης— υποδηλώνει ότι υπήρξαν διαρθρωτικές αλλαγές όχι μόνο στο κόστος στέγασης και το διαθέσιμο εισόδημα, αλλά και στη δομή του πληθυσμού των νοικοκυριών και την ανισότητα εισοδήματος μεταξύ των δύο γύρων της έρευνας, οι οποίες μπορεί να προκύψουν από την ενίσχυση του δανεισμού ή τη μείωση του ποσοστού ιδιοκτησίας κατοικίας, μεταξύ άλλων παραγόντων.
Επιπλέον, τα μονογονεϊκά νοικοκυριά είναι αυτά που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση, ακολουθούμενα από τα μονογονεϊκά νοικοκυριά και στη συνέχεια από τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες με παιδιά, τόσο το 2018 όσο και ιδιαίτερα το 2021, όταν σχεδόν το 70% των μονογονεϊκών νοικοκυριών δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για να καλύψει το κόστος στέγασης.
Για τη μελέτη: Νικόλαος Βέττας Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Centre for Economic Policy Research, Ηνωμένο Βασίλειο Γιώργος Γατόπουλος Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος Αλέξανδρος Λουκά Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) Αντώνης Μαυρόπουλος Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) Σωτήριος Σαπέρας✝ Τράπεζα της Ελλάδος, Διεύθυνση Στατιστικής
