Η επιστήμη, η τεχνολογία αλλά και η πολιτική σε πλανητικό επίπεδο, έχουν ένα κοινό στόχο εδώ και πολλά χρόνια: πώς θα θρέψουν τον παγκόσμιο πληθυσμό των 8,5 δισ. στομάτων, τα οποία αυξάνονται με ρυθμό 2,5 στόματα ανά λεπτό. Στον αγώνα αυτό έχουν εφαρμοστεί οικονομικές και τεχνολογικές πολιτικές, που στόχευαν κυρίως στην αύξηση της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής. Εσχάτως, όμως, στο μέτωπο αυτό προστίθενται και νέα εργαλεία, όπως το τεχνητό κρέας και η εκτροφή εντόμων που σκοπό έχουν την αύξηση της προσφοράς πρωτεΐνης, ενός από τα τρία βασικά στοιχεία της διατροφής.
Από τα 2.000 έντομα που έχουν στο παρελθόν χρησιμοποιηθεί ως βρώσιμα, σήμερα εκτρέφονται μόνο ορισμένες δεκάδες. Όπως όλα τα ζώα, έτσι και τα έντομα χρειάζονται κι αυτά «εξημέρωση» προτού είναι σε θέση να ενταχθούν σε μια σύγχρονη αλυσίδα παραγωγής. Στις χώρες της Ανατολής, η άμεση κατανάλωση από τον άνθρωπο είναι παράδοση.
Στις Δυτικές πάλι χώρες, μόλις πρόσφατα έχει εκτιμηθεί η δυνατότητα να προσφέρουν φθηνή και καλής ποιότητας πρωτεΐνη, τόσο για ανθρώπινη διατροφή όσο και για διατροφή των ζώων, αφού διαθέτουν εξαιρετικά πλεονεκτήματα: έχουν πολύ καλύτερο συντελεστή μετατροπής τροφής σε βάρος (1,2:1, έναντι 1,5:1 των πουλερικών), το τελικό βάρος πάχυνσης έχει αυξηθεί τελευταία 20% και το σημαντικότερο, όσο τα γνωρίζουμε καλύτερα, τόσο οι δείκτες αυτοί καθώς και το ποσοστό επιβίωσής τους βελτιώνονται σημαντικά.
Από τι τρέφονται τα έντομα αυτά; Πρακτικά, από τα πάντα, όπως έχουμε όλοι μας διαπιστώσει. Απλά, οι πρόσφατοι κανονισμοί εκτροφής εντόμων δεν επιτρέπουν τη διάθεση για τροφή υπολειμμάτων φρούτων, λαχανικών ή άλλων τροφών που βρίσκονται σε φάση σήψης λόγω των καρκινογόνων αφλατοξινών. Μικρόκαρπα όμως υπολείμματα καλλιεργειών, κακοσχηματισμένοι καρποί, ή και κατάλληλα υπολείμματα εργοστασίων επεξεργασίας τροφίμων, αποτελούν μια πρώτης τάξεως τροφής για τα έντομα.
Τα δυνατά σημεία των εντόμων
Κι αυτό είναι το μεγάλο τους πλεονέκτημα: καταπολεμούν την σπατάλη τροφίμων και κυρίως προλαβαίνουν την έκκληση αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Εκτιμάται ότι από τα ακατάλληλα τρόφιμα, εκπέμπεται ένα ποσοστό έως 8% των ρύπων της πρωτογενούς παραγωγής.
Η παραγωγή εντόμων, είναι μια κτηνοτροφική παραγωγή. Άρα, έχει τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις. Κατά συνέπεια, παλιά ή υπο-χρησιμοποιούμενα κτίρια μπορούν με κάποιες μετατροπές να χρησιμοποιηθούν για την εκτροφή τους. Οι προτάσεις για εκτροφές που θα χρησιμοποιηθούν για τροφή ζώων, προτείνουν λύσεις στο παραπάνω αυτό πλαίσιο. Αντίθετα, προστάσεις εκτροφής για παραγωγή από την τελική αλυσίδα παραγωγής τροφή από τον άνθρωπο, έχουν εντελώς άλλο προσανατολισμό: ρομπότ, τεχνητή νοημοσύνη, καινούργιοι απαστράπτοντες χώροι, κυριολεκτικά βιομηχανικές επιχειρήσεις.
Και στις δύο περιπτώσεις χρήσεων, ανθρώπινη και ζωοτροφή, τα έντομα εμφανίζουν ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα: συντομεύουν την αλυσίδα παραγωγής τροφής. Σκεφτείτε, ότι μια πτηνοτροφική μονάδα, εισάγει σόγια από τις ΗΠΑ ή την Αργεντινή, ενώ μπορεί να παράγει ένα μέρος της πρωτεϊνούχου τροφής που χρειάζεται στο δίπλα κτίριο, ή ακόμη και σε ένα κοντέινερ, εγκατεστημένο κάπου στον περίβολο της εκμετάλλευσης.
Με άφθονη τροφή υψηλής διατροφικής αξίας και χαμηλού κόστους, τόσο από μη εμπορεύσιμα αλλά καθ’ όλα ασφαλή αυγά, ή από το γειτονικό δενδροκομείο όπου απορρίπτονται πολλά φρούτα, ή την καλλιέργεια πατάτας όπου επίσης μένουν αναξιοποίητα πολλές μικρές ή πολύ μεγάλες πατάτες, θα μπορέσει να αντικαταστήσει της εισαγόμενη σόγια ή τα πανάκριβα ιχθιάλευρα.
Τα πλεονεκτήματα έναντι της πρωτεΐνης που παράγεται από φυτικές ή ζωικές πρώτες ύλες εμφανίζονται απολύτως εντυπωσιακά. Δίνοντας μια απλοποιημένη εικόνα, μια εκτροφή του εντόμου επιφανείας 1Μ2 μπορεί να μας δώσει την πρωτεΐνη που μας δίνει η σόγια επιφάνειας 1.500 Μ2! Σε αυτό το εντυπωσιακό νούμερο, προσθέστε τα υπόλοιπα περιβαλλοντικά, λειτουργικά και άλλα πλεονεκτήματα...
Παιδικές ασθένειες
Όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα, δεν έχουν ακόμη γίνει πλήρως εκμεταλλεύσιμα. Ο κλάδος παραγωγής βρώσιμων εντόμων, κυριαρχείται ακόμη από startups, η κάθε μία με τη δική της πρόταση. Κλασική, δηλαδή, περίπτωση κύκλου ζωής ενός προϊόντος! Από την άλλη, ούτε το θεσμικό πλαίσιο παραγωγής τροφίμων από έντομα είναι ολοκληρωμένο, κάθε άλλο. Φαίνεται όμως, ότι σε αντίθεση με το πλήθος των «φρέσκων» προτάσεων στο χώρο διατροφής ανθρώπων και ζώων, η εκτροφή εντόμων έχει αρκετές πιθανότητες να αναπτυχθεί ραγδαία.
Κύκλοι της ευρωπαϊκής αγοράς εκτιμούν την ετήσια ανάπτυξη της τάξης πλέον του 25% (!!!) και ότι το 2030, μπορεί να αγγίζει ακόμη και τα 4,5 δισ. ευρώ! Η παραγωγικότητα των εντόμων είναι δύσκολο να εκτιμηθεί αυτή τη στιγμή για πολλούς λόγους. Πρώτον, ακόμη ανακαλύπτουμε ποια είναι τα καταλληλότερα για εκτροφή έντομα. Δεύτερον, βελτιώνουμε συνεχώς τις συνθήκες εκτροφής τους. Τρίτον, εφευρίσκουμε ολοένα και καινούργιες χρήσεις που ίσως απαιτήσουν ιδιαίτερης προδιαγραφής πρωτεΐνη.
Προς το παρόν, παρατηρούμε τις εξελίξεις και αναλύουμε τα γεγονότα, αλλά δεν είναι σώφρον να πάρεις θέση σε ένα τόσο ρευστό τοπίο. Άλλωστε τα τελευταία χρόνια, έχει καεί η γούνα, παραγωγών και καταναλωτών από εκπληκτικές επιχειρηματικές ιδέες, όπως τα σαλιγκάρια, η παυλώνια ακόμη και της πολλά υποσχόμενης καλλιέργεια ροδιάς.
H startup ενός Έλληνα οδηγεί την ευρωπαϊκή παραγωγή και καλοβλέπει τις ΗΠΑ
Από την επισκόπηση των επιχειρηματικών προτάσεων, σε πρώτη φάση προκρίνεται η παραγωγή εντόμων από αγρότες τόσο για χρήση ζωοτροφών όσο και άλλων λιγότερο απαιτητικών, όπως τα λιπάσματα και τα καλλυντικά. Η λύση αυτή έχει ορισμένα πλεονεκτήματα, ότι οι ίδιοι οι αγρότες μπορούν να καλλιεργούν ή να βρίσκουν χαμηλής αξίας τροφές για τα έντομα ή να τις ιδιοπαράγουν, και κυρίως γίνεται διασπορά κινδύνου σε περιπτώσεις επιδημιών ή άλλων ζημιών όπως συμβαίνουν κατά κόρον την εποχή αυτή.
Έτσι, στην Γερμανία, ετοιμάζεται στην Έσση, ένα μεγάλο τέτοιο έργο, όπου με κεντρικό σημείο την πόλη Γκίσεν, θα αναπτυχθούν ακτινωτά δεκάδες φάρμες εκτροφής, συμβολαιακού τύπου. Αντίστοιχες προτάσεις, υπάρχουν στην Ολλανδία και την Δανία. Σημαντική θέση στη νέα αυτή προσπάθεια κατέχει η Αγγλία, όπου η εταιρεία ενός Έλληνα αναπτύσσεται ταχύτατα, με την κεφαλαιακή βοήθεια ελληνικών και αλλοδαπών κεφαλαίων.
Η πρότασή της για την εκτροφή εντόμων, εμφανίζει πολλά λειτουργικά και οικονομικά πλεονεκτήματα, τα οποία έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, ο κ. Φωτιάδης, μπορεί να πάρει τα κοντέινερ και την τεχνογνωσία του, να διαβεί τον Ατλαντικό και να ξεπεράσει έτσι τον όποιο δασμό βάλει ο Πρόεδρος Τραμπ στα προϊόντα του, ως ευρωπαϊκά.
Στις ΗΠΑ, η αγορά ζωοτροφών κατοικιδίων είναι ένα κράτος μόνη της: σε επίπεδο κατανάλωση κρέατος, κατατάσσεται σαν 5η στην παγκόσμια κατάταξη και είναι προφανές ότι μπορεί με μεγάλη ευκολία και μικρότερο κίνδυνο να αντικατασταθεί η ζωική πρωτεΐνη με αυτή των εντόμων, εκτινάσσοντας τον κύκλο εργασιών της.
Οι τιμές πρωτεΐνης εντόμων είναι προς το παρόν ακριβές, όπως συμβαίνει με κάθε καινούργια τεχνολογία. Με την σταθεροποίηση της παραγωγής, κυρίως μέσω της επιλογής ειδών και άλλων συνθηκών εκτροφής και την είσοδο μεγάλων εταιρειών που ξέρουν τον τρόπο να μειώνουν τις τιμές, η κατάσταση θα αλλάξει. Υπάρχει ακόμη δρόμος για την καθιέρωση των εντόμων σαν διατροφικών προϊόντων, αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις και η διάθεση για καθιέρωσή τους στην αγορά.
