Η Τουρκία του Ερντογάν στη δίνη της οικονομικής κρίσης

Κώστας Αποστολόπουλος
Viber Whatsapp Μοιράσου το
Η Τουρκία του Ερντογάν στη δίνη της οικονομικής κρίσης
Η οικονομική κρίση της Τουρκίας με την υποτίμηση της λίρας 28% έναντι του δολαρίου και 22% έναντι του ευρώ από την αρχή του έτους, βαδίζει χέρι-χέρι με την πολιτική κρίση της κυβέρνησης Ερντογάν, με τις δυο τους να κινούνται σε μια ανατροφοδοτούμενη σπείρα που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα εξελιχθεί.

Η οικονομική κρίση της Τουρκίας με την υποτίμηση της λίρας 28% έναντι του δολαρίου και 22% έναντι του ευρώ από την αρχή του έτους, βαδίζει χέρι-χέρι με την πολιτική κρίση της κυβέρνησης Ερντογάν, με τις δυο τους να κινούνται σε μια ανατροφοδοτούμενη σπείρα που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα εξελιχθεί.

Η άλλοτε αδιάβλητη εικόνα του «σουλτάνου» και της πανίσχυρης κυβέρνησης του μοιάζει να έχει διαρραγεί για τα καλά, φουντώνοντας την κριτική εντός κι εκτός τουρκικών συνόρων.

Στον πυρήνα αυτής της αναταραχής βρίσκεται η δυσμενής οικονομική συνθήκη στην οποία έχει περιέλθει η γείτονα χώρα, κάτω από ένα συνδυασμό υψηλού πληθωρισμού, ενός νομίσματος που χάνει την αξία του με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, ενός τεράστιου εξωτερικού χρέους και ενός τραπεζικού συστήματος σε «κινούμενη άμμο».

Πληθωρισμός, επιτόκια, λίρα

Αν ο διεθνής προβληματισμός για τον πληθωρισμό προσπαθεί να προβλέψει την διάρκεια και την έκταση του φαινομένου, στην Τουρκία είναι ήδη μια εγκατεστημένη πραγματικότητα, προσεγγίζοντας το 20%. Με τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου να τον τοποθετούν στο 19,58%, δηλαδή 4 φορές πάνω από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας της χώρας, και με τον ετήσιο πληθωρισμό στο 44,7% σύμφωνα με μελέτη του Inflation Research Group, ο κοινωνικός αναβρασμός δεν λείπει.

Σύμφωνα με έρευνα της συνομοσπονδίας εργαζομένων Türk-İş, τον Σεπτέμβριο, «η μηνιαία δαπάνη για φαγητό που απαιτείται για μια τετραμελή οικογένεια για να έχει μια υγιεινή, ισορροπημένη και επαρκή διατροφή (το “όριο πείνας”)» αυξήθηκε στις 3.049 τουρκικές λίρες. Το ποσό αυτό «μαζί με τις δαπάνες για τρόφιμα, τις δαπάνες για ένδυση, στέγαση (ενοίκιο, ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, καύσιμα), μεταφορές, εκπαίδευση, υγεία και το συνολικό ποσό άλλων υποχρεωτικών μηνιαίων αναγκών (“το όριο της φτώχειας”)» ανήλθε σε 9.931 λίρες Τουρκίας.

Καθώς ο κατώτατος μισθός είναι 2.825 λίρες Τουρκίας και οι περισσότεροι εργαζόμενοι απασχολούνται με τον κατώτατο μισθό ή ελαφρώς πάνω από αυτόν, σειρά απεργιών και κινητοποιήσεων σε νευραλγικούς τομείς στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, κλονίζουν την κυβερνητική σταθερότητα τους τελευταίους μήνες.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αποφασισμένος να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό με «κάθε μέσο», ισχυρίζεται πως θα το πετύχει μειώνοντας τα επιτόκια δανεισμού. Η απόφαση της κεντρικής τράπεζας για μείωση των επιτοκίων κατά 200 μονάδες βάσης, από το 18% με απόφαση του Σεπτεμβρίου στο 16% σήμερα, ξεπερνώντας όλες τις προβλέψεις, πάρθηκε στις 22 Οκτωβρίου, μόλις δέκα ημέρες μετά την απόλυση τριών αξιωματούχων της.

Οι απολύσεις θεωρήθηκαν ως μια κίνηση του προέδρου για να «ανοίξει ο δρόμος» για την επιθυμούμενη μείωση των επιτοκίων, τα οποία πιστεύει ότι προκαλούν αύξηση του πληθωρισμού εάν είναι πολύ υψηλά, άποψη η οποία έχει απορριφθεί ευρέως από οικονομολόγους. Παρ’ όλ’ αυτά ο Τούρκος πρόεδρος επιμένει σε αυτήν. Ο σημερινός διοικητής της κεντρικής τράπεζας είναι ο τέταρτος της Τουρκίας σε λιγότερο από δύο χρόνια.

Μόνο τις πρώτες ώρες μετά την ανακοίνωση της μείωσης των επιτοκίων, η τουρκική λίρα έχασε άλλα 2% έναντι του δολαρίου.

Αλλά η κατρακύλα δεν σταματά εκεί. Η εντεινόμενη απομόνωση του Τούρκου προέδρου και η σύγκρουση του με τον διεθνή περίγυρο, κορυφώθηκε με την απειλή του να απελάσει 10 πρέσβεις ξένων χωρών, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Γαλλία, όλες τους βασικοί εμπορικοί εταίροι, επειδή ζήτησαν την απελευθέρωση του Τούρκου επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά ο οποίος κρατείται φυλακισμένος εδώ και τέσσερα χρόνια, χωρίς να έχει κριθεί ένοχος από δικαστήριο.

Το νέο αυτό διεθνές πολιτικό επεισόδιο, το πρωί της Δευτέρας έφερε την τουρκική λίρα σε νέα ιστορικά χαμηλά, αγγίζοντας πλέον μια ισοτιμία της τάξης των 9,7552 τουρκικών λιρών έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Το νόμισμα έχει χάσει περί το ένα τέταρτο της αξίας του από την αρχή του 2021.

Η ισχυρή υποτίμηση, σύμφωνα με τους Financial Times, έχει προκαλέσει ανησυχίες στους επενδυτές σχετικά με τον κίνδυνο κρίσης στο τουρκικό ισοζύγιο πληρωμών, δεδομένου του μεγάλου εξωτερικού χρέους της χώρας και των χαμηλών συναλλαγματικών της αποθεμάτων.

Tην Παρασκευή, ο οίκος αξιολόγησης S&P είπε ότι, αν και βελτιώθηκε κάπως τον περασμένο χρόνο, η θέση του ισοζυγίου πληρωμών της Τουρκίας παρέμεινε «αδύναμη». O οίκος «βλέπει» ανάπτυξη 8,6% φέτος με το χρέος στο 34% του ΑΕΠ, αλλά χαρακτηρίζει «απρόβλεπτη» την νομισματική πολιτική της χώρας, κι αναδεικνύει ως «αυξημένο κίνδυνο δυσχέρειας του τραπεζικού συστήματος, που συνεπάγεται πιθανές ενδεχόμενες υποχρεώσεις για την κυβέρνηση. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί, για παράδειγμα, εάν η πρόσβαση των τραπεζών σε ξένη χρηματοδότηση επιδεινωθεί ή οι κάτοικοι της χώρας μετατρέπουν σε δολάριο περαιτέρω τις αποταμιεύσεις τους, κάτι που δεν είναι το βασικό μας σενάριο. Η εξασθενημένη ποιότητα του ενεργητικού μετά την πιστωτική τόνωση μεγάλης κλίμακας το 2020 θα μπορούσε επίσης να ασκήσει πίεση στο τραπεζικό σύστημα, ιδιαίτερα στις κρατικές τράπεζες που είδαν τους ισολογισμούς τους να αυξάνονται ταχύτερα πέρυσι».

Τα «χρησιμοποιήσιμα» αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας - εφόσον εξαιρεθούν τα δανεισμένα κεφάλαια - ανέρχονται σε μόλις 34 δισ. δολάρια, εν συγκρίσει με 170 δισ. δολάρια εξωτερικού χρέους που πρέπει να διαχειριστεί τους επόμενους 12 μήνες.

Οι τράπεζες: Θα παραμείνει «τουρκική» η τουρκική κρίση;

Ωστόσο, η ραγδαία πτώση της τουρκικής λίρας δυνητικά μπορεί να επιφέρει ευρύτερες επιπτώσεις καθώς δεν είναι λίγες εκείνες οι ξένες τράπεζες που έχουν επενδύσει στο τραπεζικό σύστημα της χώρας.

Ο S&P Global αναφέρει το παράδειγμα της ισπανικής Banco Bilbao Vizcaya Argentaria η οποία κατέχει το 49,85% της Turkiye Garanti Bankasi.

Η BBVA έχει τη μεγαλύτερη, αν και όχι την μοναδική, έκθεση στην τουρκική αγορά από οποιανδήποτε ξένη τράπεζα. Κατάφερε να αντισταθμίσει την υποτίμηση του νομίσματος το 2021 σε αρκετές από τις αναδυόμενες αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται, με προστατευμένο το 70% των αναμενόμενων ετήσιων αποτελεσμάτων στην Τουρκία.

Εντούτοις, η επιδείνωση των προοπτικών για τη λίρα σημαίνει ότι η BBVA πιθανότατα θα πρέπει να επεκτείνει τις θέσεις της πέρα από τις τρέχουσες ημερομηνίες διακανονισμού τους, επιβαρύνοντας με χρεώσεις και περιορίζοντας τα οφέλη της διαδικασίας, σύμφωνα με τον Στέφαν Νεντιάλκοβ της Citigroup.

Η αβεβαιότητα όμως φέρνει διπλό πλήγμα στην επένδυση της BBVA. Εκτός από τη βουτιά της λίρας, η τιμή της μετοχής της Garanti έχει υποχωρήσει 13% από τις αρχές του 2021 σε σύγκριση με πτώση 3% για τον ευρύτερο τουρκικό δείκτη BIST 100.

Η Garanti είναι η πιο κεφαλαιοποιημένη μεγάλη τράπεζα της Τουρκίας εδώ και αρκετά χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία της S&P Global Market Intelligence. Ο βασικός δείκτης Tier 1 ήταν 14,00% στις 30 Ιουνίου, 234 μονάδες βάσης υψηλότερος από τον μέσο όρο των πέντε μεγαλύτερων εισηγμένων τραπεζών της χώρας.

Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων ήταν 3,98% το δεύτερο τρίμηνο, κάτω από το μέσο όρο του 4,18% στις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες. Στα 11 χρόνια από τότε που η BBVA αγόρασε μερίδιο στη Garanti, ο δείκτης NPL κορυφώθηκε στο 6,82% το 2019, 55 μονάδες βάσης πάνω από τον μέσο όρο στις πέντε τράπεζες για το έτος.

Τα λειτουργικά έσοδα και τα κέρδη προ φόρων της BBVA από την Τουρκία αυξήθηκαν σε λίρες από το 2016, αλλά η υποτίμηση της λίρας σήμαινε ότι, σε ευρώ, έχουν μειωθεί κατακόρυφα. Για το 2020, τα λειτουργικά έσοδα ανήλθαν σε 3,6 δισ. ευρώ, μειωμένα από 4,3 δισ. ευρώ το 2016. Για το α’ εξάμηνο του 2021, ο αριθμός ήταν 1,6 δισ. ευρώ. Τα παραπάνω στοιχεία είναι ένα δείγμα της συνολικής κατάστασης του τουρκικού τραπεζικού συστήματος.

Ωστόσο, σε ανακοίνωση της η ισπανική BBVA επισημαίνει ότι ακόμη παραμένει «ασφαλής» με την επένδυση της στην Τουρκία.

Από την πλευρά του, ο Νεντιάλκοβ της Citigroup επισημαίνει στον S&P Global πως για κάθε πτώση 10% της αξίας της λίρας έναντι του ευρώ, οι μετοχές της BBVA «θα μπορούσαν θεωρητικά να πέφτουν από 2% έως 2,5%». Αυτή η επίδραση μπορεί να επηρεαστεί από την αντιστάθμιση συναλλάγματος και άλλους παράγοντες.

Photo: GettyImages/Ideal Image

Ακολουθήστε το insider.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.

Διαβάστε ακόμη

Τουρκία: Σε νέα ιστορικά χαμηλά η λίρα μετά τις «απειλές» Ερντογάν σε 10 ξένους πρέσβεις

Τουρκική λίρα: Θα φτάσει στις 10 προς 1 δολάριο πριν τον Ιανουάριο;

Οι επιλογές του Ερντογάν πιέζουν τη λίρα - Χάνει το μομέντουμ στη Ν.Α. Μεσόγειο

gazzetta
gazzetta reader insider insider