Ροή
Αύξηση 20% μέσα σε τρία μόλις 24ωρα, «φλερτάροντας» πλέον με τα 90 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, έχει σημειώσει το συμβόλαιο φυσικού αερίου Μαρτίου στο ολλανδικό hub (TTF).
«Στη σκιά» της κατακόρυφης κλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή, που όπως έγραφε χθες το Insider.gr οι κοινοτικοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στον περιορισμό των εξαγωγών ρωσικού αερίου, οι Βρυξέλλες προσβλέπουν στην ενίσχυση των εισαγωγών LNG, αξιοποιώντας το γεγονός ότι κάθε κράτος-μέλος έχει άμεσα ή έμμεσα την τεχνική δυνατότητα να «υποδεχθεί» φορτία υγροποιημένου αερίου.
Παράλληλα, οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν τις επόμενες κινήσεις τους, οι οποίες θα μπορούσαν ακόμη και μέσα στην τρέχουσα χρονιά να «θωρακίσουν» τις ευρωπαϊκές αγορές από τις υψηλές τιμές του αερίου. Σε αυτό το πλαίσιο, για παράδειγμα, εξετάζουν την επιβολή ενός υποχρεωτικού ελάχιστου αερίου που θα πρέπει ήδη από τον φετινό Σεπτέμβριο να διαθέτουν όλες οι αποθήκες αερίου στη «Γηραιά Ήπειρο».
Επίσης, δρομολογούν τον μηχανισμό για την κοινή προμήθεια στρατηγικών αποθεμάτων από χώρες-μέλη σε εθελοντική βάση. Μάλιστα, η Κομισιόν θα «τρέξει» φέτος ένα πιλοτικό πρότζεκτ, ώστε να υποστηρίξει τα κράτη στην εφαρμογή του μηχανισμού.
Την ίδια στιγμή, οι Βρυξέλλες δεν κρύβουν πως η τελεσίδικη λύση απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο θα είναι η απεξάρτηση γενικά από το φυσικό αέριο, με την ενίσχυση προώθησης της «Πράσινης» Συμφωνίας. «Το σύνθημα είναι πολύ σαφές για την Ευρωπαϊκή Ένωση: Να απαλλαγούμε από την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και να μπούμε περισσότερο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», σημείωσε χαρακτηριστικά χθες η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μετά τη συνάντησή της με τον πρωθυπουργό της Νορβηγίας.
ΑΠΕ και ανανεώσιμα αέρια
Με δεδομένο ότι κεντρικός πυλώνας της «Πράσινης» Συμφωνίας είναι οι ΑΠΕ, η επιτάχυνσή της περνά αναμφίβολα από την επιτάχυνση στην ανάπτυξη νέων «πράσινων» μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν θα προσδώσει χαρακτήρα κατεπείγοντος στην απλοποίηση του καθεστώτος αδειοδότησης καινούριων «πράσινων» επενδύσεων από κάθε κράτος-μέλος, ώστε η σχετική διαδικασία να περιοριστεί σε δύο χρόνια.
Στο «στόχαστρο» όμως των Βρυξελλών μπαίνουν και άλλες εφαρμογές για το «πρασίνισμα» του ενεργειακού μίγματος, ξεκινώντας κατʼ αρχάς ότι αυτή τη στιγμή το 10% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη οφείλεται στην παραγωγή υδρογόνου. Έτσι, η προώθηση του ανανεώσιμου υδρογόνου (δηλαδή υδρογόνου που παράγεται από ΑΠΕ) μπορεί όχι μόνο να μηδενίσει αυτή την κατανάλωση, αλλά να απανθρακοποιήσει και άλλους τομείς της οικονομίας (βιομηχανία, μεταφορές).
Για την προώθηση του «πράσινου» υδρογόνου, ήδη η Κομισιόν «τρέχει» ήδη Σημαντικών Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) Υδρογόνου, στο οποίο μάλιστα 5 ελληνικά πρότζεκτ συμμετέχουν στο πρώτο «κύμα» των αιτήσεων προς χρηματοδότηση. Επίσης, θα προτείνει τη δημιουργία μιας χρηματιστηριακής αγοράς υδρογόνου.
«Ψηλά τον πήχη» θέτουν επίσης οι Βρυξέλλες και για το βιοαέριο, το οποίο εκτός από «πράσινο» εναλλακτικό καύσιμο του φυσικού αερίου, το οποίο μάλιστα παράγεται εγχώρια, μπορεί να προσφέρει ένα έξτρα εισόδημα στους Ευρωπαίους αγρότες. Έτσι, αναμένεται να προτείνει τη θέσπιση ενός υποχρεωτικού πανευρωπαϊκού στόχου, για την παραγωγή 35 bcm από το 2030. Η ποσότητα αυτή είναι περίπου 6 φορές μεγαλύτερη από την κατανάλωση φυσικού αερίου της Ελλάδας το 2021.
Αντίδραση στον εκβιασμό των τιμών αερίου
Πρωτοβουλίες όπου οι παραπάνω φαίνεται πως μπορούν να αποδώσουν καρπούς σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Όπως σημείωσε σε χθεσινή διαδικτυακή εκδήλωση ο Παντελής Κάπρος, καθηγητής του ΕΜΠ και επιστημονικός συντονιστής του εργαστηρίου E3 Modelling του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η επιτάχυνση των λύσεων απανθρακοποίησης του ενεργειακού μίγματος θα μπορούσε να μειώσει έως και 40% την κατανάλωση του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσα στην Ευρώπη. Αντικείμενο της εκδήλωσης ήταν η κρίση των τιμών ενέργειας σε διεθνές, ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο, ενώ διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
Ο κ. Κάπρος σημείωσε πως το αποτέλεσμα αυτό προκύπτει από τα μοντέλα που «τρέχει» αυτή τη στιγμή για λογαριασμό της Κομισιόν το εργαστήριο, με την υπόθεση της ενισχυμένης προώθησης μίας σειράς διαθέσιμων εφαρμογών που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τη χρήση του αερίου. Εκτός από τις ΑΠΕ, το υδρογόνο και το βιομεθάνιο, πρόσθεσε και την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας.
«Στην ουσία θα είναι μία αντίδραση στην αύξηση του κόστους του αερίου και στον εκβιασμό των τιμών, που γεωπολιτικά εφαρμόζεται στην τρέχουσα συγκυρία», σημείωσε ο καθηγητής. Όπως πρόσθεσε, με αυτό τον τρόπο η Ευρώπη θα έστελνε ένα «ισχυρό σήμα» για την απεξάρτηση από το ορυκτό καύσιμο. Επομένως, το μήνυμα είναι η επιτάχυνση της εξέλιξης της «πράσινης» μετάβασης.
Επιστροφή στους καταναλωτές των «απροσδόκητων» κερδών
Σύμφωνα με τον κ. Κάπρο, όσον αφορά την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών που διαμορφώνονται στις χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, μία λύση που τίθεται επί τάπητος είναι η επιστροφή στους καταναλωτές των απροσδόκητων κερδών (windfall profits) που προκύπτουν για ορισμένες μορφές ηλεκτροπαραγωγής, όπως οι ΑΠΕ και τα πυρηνικά εργοστάσια.
Η εν λόγω λύση αποτελεί παραλλαγή της πρότασης που υπέβαλε η γαλλική προεδρία της Ε.Ε., η οποία προβλέπει πως οι ρυθμιστικές αρχές θα προσδιορίζουν για αυτές τις μονάδες το πλήρες τους κόστος, ώστε οι προμηθευτές να μην χρεώνονται τα τυχόν επιπλέον έσοδα που αποκομίζουν οι μονάδες από τις χρηματιστηριακές αγορές ηλεκτρισμού. Έτσι, οι καταναλωτές θα απαλλάσσονται από αυτό το επιπλέον κόστος, χωρίς να αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο υπολογίζονται οι τιμές στα ενεργειακά χρηματιστήρια.
Όπως σημείωσε ο καθηγητής, το μέτρο ουσιαστικά αφαιρεί τα απροσδόκητα κέρδη από τους παραγωγούς, ενώ επιτρέπεται με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο – σύμφωνα τουλάχιστον με την ερμηνεία του. Επίσης, σε μεγάλο βαθμό εφαρμόζεται ήδη στην Ελλάδα, καθώς οι μονάδες ΑΠΕ επιστρέφουν στον ΔΑΠΕΕΠ τα επιπλέον έσοδα που αποκομίζουν από την αγορά, και τα οποία υπερβαίνουν τις προβλεπόμενες αποζημιώσεις με βάση την τιμή αναφοράς τους.
Μύθος η ευθύνη της «πράσινης» μετάβασης
Μία τρίτη λύση είναι η ρύθμιση των τιμών «οριζόντια», η οποία είναι μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Ωστόσο, ο κ. Κάπρος επισήμανε ότι έχει σοβαρό δημοσιονομικό κόστος, όπως και αρνητικές συνέπειες στον ανταγωνισμό.
Ο επικεφαλής του εργαστηρίου του ΕΜΠ τόνισε πως είναι «απόλυτος μύθος» το ότι για την ενεργειακή κρίση ευθύνεται η «πράσινη» μετάβαση. Όπως πρόσθεσε, ωστόσο, υπήρξε έλλειμμα από την πολιτική ηγεσία της Ευρώπης, η οποία δεν φρόντισε την τελευταία 5ετία να εφαρμόσει μέτρα για να προστατεύσει τη «Γηραιά Ήπειρο» από τις διακυμάνσεις των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου, το οποίο έχει εξελιχθεί σε χρηματιστηριακό προϊόν.
Αμφίβολο το προσιτό ενεργειακό κόστος
Μιλώντας στην ίδια εκδήλωση, ο διευθυντής Διαχείρισης Ενέργειας της Elpedison, Ανδρέας Πετροπουλέας, σημείωσε πως χρειάζεται επανασχεδιασμός του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων, καθώς σε αυτό συμμετέχουν traders οι οποίοι απλώς εκμεταλλεύονται τη δεδομένη ανάγκη για δικαιώματα από τους παραγωγικούς κλάδους που υπάγονται στη σχετική υποχρέωση. «Αυτή τη στιγμή, απλώς μεταφέρονται σε τσέπες χρήματα από την κοινωνία και τους καταναλωτές», πρόσθεσε.
Ο κ. Πετροπουλέας σημείωσε πως τη στιγμή που η τιμή του φυσικού αερίου έχει αυξηθεί κατά 695% από τον Ιανουάριο του 2021, η εγχώρια χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δεν είχε την ίδια άνοδο, καθώς ενισχύθηκε κατά 432%. Σημείωσε πως οι ηλεκτροπαραγωγοί υποχρεώνονται από την ρυθμιστική αρχή (ΡΑΕ) να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε φυσικό αέριο, χωρίς ωστόσο να υπάρχει αποθήκη όπου θα μπορούν να φυλάσσουν τις τυχόν αχρησιμοποίητες ποσότητες. Επομένως, πρέπει να καταναλώσουν εντός 15 ημερών τα φορτία που εισάγουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ιανουάριος του 2022, όπως πρόσθεσε, όπου λόγω των υψηλών θερμοκρασιών ήταν μειωμένη η ζήτηση για ρεύμα. Έτσι, το μέσο κόστος των μονάδων διαμορφώθηκε υψηλότερα από τη χονδρεμπορική τιμή ρεύματος, με συνέπεια όλοι οι ηλεκτροπαραγωγοί να «γράψουν» ζημίες τον συγκεκριμένο μήνα.
Επισήμανε πως η Ευρώπη έχει υψηλή ζήτηση φυσικού αερίου, παράγει η ίδια μικρές ποσότητες αερίου. Με δεδομένο ότι οι προβλέψεις δείχνουν ότι θα υπάρχει έλλειμμα στην παραγωγή φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια, εκτίμησε πως η ενεργειακή κρίση θα είναι παρατεταμένη.
Σημείωσε πως η Ευρώπη καθυστέρησε να λάβει τα μέτρα, το όποιο αποτέλεσμα των οποίων θα έρθει μετά από 5 χρόνια, ενώ στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα θα πρέπει να επιβιώσουν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές και επιχειρήσεις. «Απορώ αν μπορεί να επιτευχθεί πια η διατήρηση του ενεργειακού κόστους σε προσιτά επίπεδα», πρόσθεσε.
Απώλεια ανταγωνιστικότητας για την ελληνική βιομηχανία
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της πρόεδρος της Eνωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών (ΕΒΙΚΕΝ), Αντώνης Κοντολέων, σημείωσε ότι οι συνέπειες της ενεργειακής κρίσης ήταν μικρότερες για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη, στην οποία αποτελούν κοινή πρακτική τα διμερή συμβόλαια αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία δεν υπάρχουν στην Ελλάδα.
Υπογράμμισε πως στη χώρα μας οι ανατιμήσεις πέρασαν κατά 100% στα τιμολόγια λιανικής, ακόμη και στα οικιακά, κάτι που δεν συνέβη πουθενά αλλού στη «Γηραιά Ήπειρο», καθώς ο μέσος όρος μετακύλισης των ανατιμήσεων κινήθηκε πανευρωπαϊκά στο 50%.
Ο ίδιος υποστήριξε πως οι ηλεκτροπαραγωγοί δεν επιβαρύνθηκαν από την ενεργειακή κρίση, ενώ η αύξηση του ενεργειακού κόστους υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής βιομηχανίας στις ξένες αγορές.
Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, οι βιομηχανίες που είναι μέλη της ΕΒΙΚΕΝ αδυνατούν να υποστηρίξουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια με τους πελάτες τους, καθώς εκείνοι δεν δέχονται την εισαγωγή ρητρών που να εξαρτώνται από την ηλεκτρική ενέργεια ή το φυσικό αέριο. «Παρόλο που μπορούμε να εφαρμόσουμε στρατηγικές hedging για το φυσικό αέριο, αυτό δεν είναι εφικτό για την ηλεκτρική ενέργεια. Το αποτέλεσμα θα είναι να χάσουμε μερίδια στην ευρωπαϊκή αγορά».
Όσον αφορά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, σημείωσε πως θα πρέπει οι ηλεκτροπαραγωγοί να υποχρεωθούν να παράσχουν διμερή συμβόλαια με φυσική παράδοση. Επίσης, για τη σύναψη διμερών συμβάσεων με παραγωγούς από ανανεώσιμες πηγές («πράσινα» PPAs), θα πρέπει η κυβέρνηση να υποχρεώσει όσους επενδυτές συμμετάσχουν στους επόμενους διαγωνισμούς ΑΠΕ, το 50% της παραγόμενης ενέργειας να διοχετεύεται στις ενεργοβόρες επιχειρήσεις, μέσω διμερών συμβολαίων.
