Ροή
Μέσα στα επόμενα χρόνια, η συμβολή του κλάδου των logistics στο εθνικό ΑΕΠ αναμένεται να φτάσει το 12%. Με βάση τα μέχρι πρότινος στοιχεία, η συνεισφορά των logistics στο ΑΕΠ της χώρας ανέρχεται στο 9,5% και στην ΑΠΑ (Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία) στα 11 δισ. ευρώ, ενώ στον κλάδο απασχολούνται περίπου 200 χιλ. εργαζόμενοι. Η Ελλάδα παρουσιάζει πτώση στην παγκόσμια αγορά logistics (42η θέση LPI) με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας (για το 2018) ωστόσο το τελευταίο χρονικό παρουσιάζει βελτίωση η οποία διαφαίνεται πως θα αποτυπωθεί τα επόμενα έτη. Οι περισσότερες εταιρίες σχεδιάζουν την υλοποίηση στρατηγικών επενδύσεων σε πληροφοριακά συστήματα (69%, κυρίως στην αποθήκη και διανομή), στην αναδιοργάνωση διαδικασιών Logistics (63%) και στην εκπαίδευση/εξειδίκευση του προσωπικού τους (56%).
Η πλειοψηφία των εταιριών θεωρεί ότι η πανδημία αποτέλεσε έναυσμα για την καλύτερη οργάνωση του κυκλώματος logistics και επιπροσθέτως πιστεύει στην ανάγκη στροφής των επενδύσεων προς τομείς που εστιάζουν σε νέες τεχνολογίες και συστήματα (ανάγκη ψηφιακού μετασχηματισμού). Το 56% εκτιμά ότι οι προγραμματισμένες επενδύσεις θα υλοποιηθούν κανονικά δίνοντας έμφαση σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. ψηφιακός μετασχηματισμός). Το 10% θεωρεί ότι οι επενδύσεις θα αυξηθούν καθώς υπάρχουν σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες, το 25% ότι οι προγραμματισμένες επενδύσεις θα υλοποιηθούν κανονικά και το 9% αναφέρει ότι οι προγραμματισμένες επενδύσεις θα παγώσουν. Μετά την πανδημία του COVID19, παρατηρείται μια στροφή των εταιριών (σε ποσοστό 80%) προς το ηλεκτρονικό εμπόριο, με μόλις το 20% του δείγματος να δηλώνει ότι δεν θα δραστηριοποιηθεί στον κλάδο του e-commerce. To 40% των εταιριών δραστηριοποιείται ήδη, ενώ το υπόλοιπο 40% έχει ξεκινήσει την προετοιμασία για τη δραστηριοποίηση στον κλάδο του e-commerce.
Αυτά προκύπτουν, μεταξύ άλλων, από την πανελλήνια έρευνα της Ελληνικής Εταιρείας Logistics στην Ελλάδα, η οποία δημοσιεύθηκε πρόσφατα και περιέχει μια γενική αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης και των τάσεων της αγοράς (βάσει όσων ανέφεραν εταιρείες που συμμετείχαν).
Όπως έχει αναδείξει το insider, ο τομέας των αποθηκευτικών χώρων αποτελεί πόλο έλξης για κεφάλαια ελληνικών και ξένων ομίλων αποτελεί, και μάλιστα με ολοένα αυξανόμενο «τέμπο» (Premia, Prodea, BriQ, Noval, Trastor, Trade Estates κ.α., όπως και HIG, VGP, CVC κ.λπ). Ο κλάδος των logistics προσελκύει με έντονο τρόπο τα επενδυτικά κεφάλαια, έπειτα από την αναβάθμιση του ρόλου του κατά την περίοδο της πανδημίας, με αποτέλεσμα στην αγορά να κάνουν λόγο για «χορό» εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στον τομέα των εμπορευματικών υποδομών, αλλά και για σημαντικό ενδιαφέρον όχι μόνο από εγχώρια σχήματα, αλλά και διεθνή, ιδίως από τις ΗΠΑ. Ο τομέας των logistics έχει μεγάλη προοπτική στην Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια, με τον κλάδο των 3PL να θεωρείται ως ένας από τους καλύτερους στην ελληνική οικονομία. Εντοπίζεται μεγάλη ζήτηση για εγκαταστάσεις logistics στην Δυτική Αττική, ενώ όπως έχουν αναφέρει στελέχη της αγοράς είναι δύσκολο να βρει κάποιος κατάλληλους χώρους. Πλέον όμως η μέση απόδοση κυμαίνεται πλέον σε 6,5% – 7%, καθώς η άνοδος των τιμών ανά τετραγωνικό μέτρο οδηγεί στην υποχώρηση των αποδόσεων (yields).
Το «μέτωπο» που εκτείνεται στις περιοχές του Ασπρόπυργου, της Ελευσίνας, του Θριάσιου δείχνει να αποτελεί τη νέα «Μέκκα» των επενδύσεων στον κλάδο των logistics, με τον Ασπρόπυργο να ετοιμάζεται να «υποδεχτεί» δεκάδες χιλιάδες νέα τετραγωνικά αποθηκευτικών χώρων μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια, αρχής γενομένης από το 2022. Επιπρόσθετα, το ΤΑΙΠΕΔ το 2022 αναλαμβάνει μέσω της Μονάδας Ωρίμανσης Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) την ωρίμανση ενός σημαντικού ακινήτου στην Αθήνα, με το αποτέλεσμα της διαδικασίας, βάσει σχεδίων και πρότασης των συναρμόδιων φορέων και του ΤΑΙΠΕΔ, να είναι οι διαμεταφορείς να «μετακομίσουν» στο δήμο Φυλής, κοντά σε έκταση του ΟΔΔΥ. Πρόκειται για ακίνητο του ΟΔΔΥ στη Φυλή στην Αττική που βρίσκεται πάνω στην Αττική Οδό και είναι περίπου 600 στρέμματα. Η ωρίμανση του διαγωνισμού θα τρέξει μέσα στο 2022 και θα υλοποιηθεί με το μοντέλο της Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Επενδύσεις αναμένονται και σε άλλες περιοχές, όπως τα Μέγαρα, ενώ τα Οινόφυτα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για υπηρεσίες απλής αποθήκευσης, ενώ και ο Βοτανικός κρίνεται κατάλληλος για την ανάπτυξη της αγοράς του τελευταίου μιλίου (last mile).
Στις βασικές διαπιστώσεις της έρευνας αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι η οδική μεταφορά αποτελεί το κυρίαρχο μέσο (69,5% μερίδιο) παρόλα αυτά ο στόλος είναι γηρασμένος στόλος και περιορισμένης χωρητικότητας, ενώ θεωρούνται αναγκαίες οι συνέργειες στις οδικές μεταφορές.
Ο λιμένας του Πειραιά κυριαρχεί στην Μεσόγειο, ενώ το λιμάνι της Θεσσαλονίκης έχει σημαντικές προοπτικές να αποτελέσει hub των Βαλκανίων. Οι αποθηκευτικοί χώροι των 3PL αυξάνονται σημαντικά παρόλα αυτά η ανάθεση σε τρίτους παρουσιάζει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης. Οι εταιρίες 3PL προσφέρουν ευρεία γκάμα υπηρεσιών αλλά θα πρέπει να επενδύσουν σε συστήματα και σε εκπαίδευση ώστε να γίνουν περισσότερο ανταγωνιστικές.
Οσον αφορά στις υγειονομικές επιπτώσεις, συνοψίζεται ότι η πανδημία COVID-19 αποτέλεσε επιταχυντή για την έναρξη δράσεων αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού της εφοδιαστικής αλυσίδας. Κερδίζεται σημαντικό έδαφος στην υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής, ενώ η αειφόρα ανάπτυξη είναι προτεραιότητα των εταιρειών αφού οι εταιρίες έχουν ξεκινήσει να αντιλαμβάνονται τη σημασία της αειφορίας (με έμφαση στο περιβάλλον).
Η πλειοψηφία των εταιριών της έρευνας βλέπουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης της εγχώριας αγοράς logistics, ωστόσο θεωρεί τη μη ύπαρξη διαθέσιμων αποθηκευτικών χώρων και κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων ως βασικά εμπόδια ανάπτυξης του τομέα. Το 45% βλέπει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης, το 37% κάνει λόγο για επανεκκίνηση και το 11% για σημαντικά προβλήματα. Στα βασικά εμπόδια για την ανάπτυξη του τομέα των logistics (σε λειτουργικό & τακτικό επίπεδο) αναφέρονται (κατά σειρά σημαντικότητας) η μη ύπαρξη διαθέσιμων και ποιοτικών αποθηκευτικών χώρων και υποδομών, η μη ύπαρξη κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων, το πλαίσιο ίδρυσης και ανάπτυξης επιχειρηματικών πάρκων, η αδειοδότηση, η μη ύπαρξη δυνατότητας δανεισμού από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Αναφέρεται ότι η στρατηγική της Ελλάδας θα πρέπει να εστιάσει στη διευκόλυνση των αδειοδοτήσεων των ΚΑΔ, στην περαιτέρω ενδυνάμωση των λιμένων, στην ανάπτυξη Εμπορ. Πάρκων Εθνικ. Εμβέλειας και στην αναδιοργάνωση των σιδηροδρομικών μεταφορών.
Τα επόμενα χρόνια οι εταιρίες που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν ότι θα γίνουν σημαντικές επενδύσεις στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, ενώ παράλληλα θεωρούν ότι η ανάπτυξη και εφαρμογή νέων τεχνολογιών θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλάδου. Η δε επενδυτική στρατηγική της επόμενης τριετίας για της εταιρίες του κλάδου θα εστιάζει στη προμήθεια τεχνολογικού εξοπλισμού, στην εκπαίδευση του προσωπικού, ενώ σε μικρότερο βαθμό θα σχετίζεται με μίσθωση ή αγορά νέων εγκαταστάσεων Logistics. Η πλειονότητα των εταιριών του δείγματος θεωρεί πως τα πληρ. συστήματα διαχείρισης μεγάλου όγκου δεδομένων, τα ρομποτικά συστήματα/ αυτοματισμοί και οι εφαρμογές ΑΙ συμβάλουν σημαντικά στην αριστοποίηση της εφοδιαστικής τους αλυσίδας.
Η πλειοψηφία των εμπορευμάτων διακινείται οδικώς (69%), ωστόσο ο στόλος των φορτηγών οχημάτων παραμένει γηρασμένος. Οι θαλάσσιες μεταφορές καταλαμβάνουν το 30% και οι σιδηροδρομικές μόλις το 0,26% (προ 2ετίας στοιχεία). Η μέση ηλικία των μεσαίων & βαρέων φορτηγών όχημα στην Ελλάδα αγγίζει τα 21 έτη, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι τα 13 έτη και στην Κεντρική Ευρώπη τα 8 έτη. Η πλειονότητα των φορτηγών οχημάτων στην Ελλάδα είναι παλαιάς αντιρρυπαντικής τεχνολογίας (η πλειοψηφία των οχημάτων είναι μεταξύ EURO 1 - EURO 3).
Οι ελληνικοί λιμένες παρουσιάζουν σημαντικές προοπτικές για την μετατροπή τους σε διεθνή logistics hubs (gateway ports). Κατά τη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, παρατηρείται συρρίκνωση των οδικών και σιδ/κών μεταφορών και σημαντική αύξηση των θαλάσσιων μεταφορών.
Παρότι σημειώθηκε μείωση στις εμπορευματικές μεταφορές που διακινήθηκαν οδικώς υπάρχουν σημάδια ανάκαμψης της αγοράς. Τα προβλήματα που αφορούν στο γηρασμένο στόλο, στη μη δυνατότητα επιδοτήσεων για ανανέωση στόλου οχημάτων καθώς και στην ύπαρξη μεικτών κλιμακίων για ελέγχους εξακολουθούν να υφίστανται. Επίσης, αναδεικνύεται ανάγκη απλοποίησης των διαδικασιών μεταβίβασης αδειών και ίδρυσης νέας μεταφορικής εταιρείας.
Ο σιδηρόδρομος αποτελεί κλειδί για την προσέλκυση διεθνούς φορτίου. Λόγω αδυναμιών στις υποδομές (π.χ. σηματοδότηση, τηλεδιοίκηση, ηλεκτροκίνηση), η χωρητικότητα του δικτύου δεν επιτρέπει παραπάνω από 2-3 εμπορευματικούς συρμούς καθημερινά (κίνηση τις βραδινές ώρες). Στην έρευνα σημειώνεται ότι οι ανάγκες για συνδυασμένες μεταφορές προς την Ανατολική & Κεντρική Ευρώπη είναι πολύ μεγαλύτερες.
Οι θαλάσσιες μεταφορές παρουσιάζουν μια σημαντική ανάκαμψη μετά από την πτώση που υπήρξε το 2019 και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Λόγω της παγκόσμιας κρίσης τα ναύλα για τα Ε/Κ έχουν αυξηθεί κατακόρυφα ενώ ένα μεγάλος αριθμός πλοίων συνωστίζεται έξω από μεγάλα λιμάνια δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Η υψηλότερη συγκέντρωση αποθηκευτικών χώρων στην Ελλάδα εντοπίζεται στην Αττική (κυρίως στην ευρύτερη περιοχή του Θριασίου πεδίου) ενώ έπειτα ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία. Στην Αττική έχουν αναπτυχθεί σχεδόν 75% υποδομών για παροχή υπηρεσιών logistics. Στην έρευνα γίνεται αναφορά στα Εμπορευματικά Πάρκα Εθνικής Εμβέλειας Θριάσιο Πεδίο – Πρώην Στρατόπεδο Γκόνου. Για το πρώτο σημειώνεται η Στρατηγική θέση και συνδεσιμότητα με το λιμάνι του Ικονίου (ΟΛΠ), τον αερολιμένα Αθηνών και το κύριο οδικό δίκτυο (ΠΑΘΕ), η συγκέντρωση του μεγαλύτερου cluster αποθηκευτικών εγκαταστάσεων στην ευρύτερη περιοχή, η κατασκευή 120 χιλ. τ.μ., την πρώτη περίοδο (Τ1) κατασκευής και ακόμη 120 χιλ. τ.μ., τη δεύτερη περίοδο (Τ2), ενώ επίκειται και η επαναπροκήρυξη και αναθεώρηση των τευχών δημοπράτησης για το «Θριάσιο ΙΙ», έκτασης σχεδόν 1.500 στρεμμάτων που είναι όμορο του «Θριάσιο Ι».
Για το δεύτερο γίνεται λόγος για άνοιγμα στα Βαλκάνια με εγγύτητα στον Λιμένα της Θεσσαλονίκης και προοπτική άμεσης οδικής πρόσβασης στην Εγνατία οδό και ΠΑΘΕ. Έκταση έως 600.000 τ.μ.. Στο πρώην στρατόπεδο, μπορούν να δημιουργηθούν αποθηκευτικοί χώροι έως και 250.000 τ.μ.. Γίνεται αναφορά για δυνητική σύνδεση με τον εμπορικό σταθμό του ΟΣΕ για την υποστήριξη διατροπικών μεταφορών. ΕΠΕΕΕ – Πρώην Στρατόπεδο Γκόνου. Η ΕΡΓΟΣΕ είχε εντάξει στο πρόγραμμα έργων της τη σιδηροδρομική επανασύνδεση του πρώην στρατοπέδου με το σταθμό της Διαλογής, γιατί θα πρέπει να ξαναγίνουν έργα υποδομής και επιδομής σε μήκος περίπου 1-1,5 χλμ.
Η πλειονότητα των εμπορικών/ μεταποιητικών συνεχίζουν να διαχειρίζονται μικρούς αποθηκευτικούς χώρους σε αντίθεση με τις εταιρίες παροχής υπηρεσιών logistics όπου υπάρχει σημαντική αύξηση στην αποθηκευτική ικανότητα σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Οι χώροι άνω των 45.000 τ.μ. αποτελούν το 29%, ενώ αντίστοιχο είναι το ποσοστό σε χώρους κάτω των 5.000 τ.μ. και 24% σε χώρους 5-10.000 τ.μ.
Η πλειοψηφία των εταιριών του δείγματος (της έρευνας) διαθέτει εγκαταστάσεις ψυχόμενου φορτίου με επιφάνεια μικρότερη του 25%, της συνολικής επιφάνειας των αποθηκευτικών τους χώρων. Οι βασικές κατηγορίες προϊόντων που διαχειρίζονται οι εταιρίες παροχής υπηρεσιών logistics, αφορούν κυρίως σε τρόφιμα/ποτά (60%), ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές (50%) καθώς επίσης είδη ένδυσης και υπόδησης (43%). Ακολουθούν βιομηχανικά προϊόντα και φάρμακα (από 29%), έπιπλα κ.α.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 68% των εταιρειών logistics και το 44% των εμπορικών – μεταποιητικών εταιρειών απασχολεί πάνω από 50 εργαζόμενους. Ο μέσος κύκλος εργασιών των εταιρειών παροχής υπηρεσιών logistics ανέρχεται σε €12 εκ. ανά εταιρία, ενώ αντίστοιχα για τις εμπορικές και μεταποιητικές εταιρείες ο μέσος κύκλος εργασιών ανέρχεται σε €27 εκ. ανά εταιρία (εταιρίες που συμμετείχαν στην έρευνα). Το 85% των εταιριών παροχής υπηρεσιών logistics έχουν κύκλο εργασιών έως 20 εκ. €. Το 73% των εμπορικών / μεταποιητικών εταιρειών έχουν κύκλο εργασιών έως 30 εκ. €.
Το κόστος logistics σε σχέση με το συνολικό λειτουργικό κόστος κυμαίνεται από 1% - 10% στην πλειοψηφία των εταιριών του δείγματος. Οι εταιρίες που έχουν επιλέξει το ενδοεπιχειρησιακό μοντέλο έχουν επιτύχει να έχουν κοστολόγια πολύ κοντά σε αυτά των 3PL. Το ποσοστό outsourcing κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με το μέσο Ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ οι δραστηριότητες της μεταφοράς/διανομής και της αποθήκευσης αποτελούν τις δυο βασικές δραστηριότητες που αναθέτουν οι εταιρίες σε παρόχους υπηρεσιών logistics. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η ανάπτυξη νέων συστημάτων έχει συμβάλει στην αύξηση των παρεχόμενων online υπηρεσιών των εταιριών παροχής υπηρεσιών logistics προς τους αποθέτες τους. Τόσο οι εμπορικές/μεταποιητικές εταιρίες όσο και οι εταιρίες παροχής υπηρεσιών logistics, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στη χρήση μικρών και μεσαίων οχημάτων προκειμένου να αυξήσουν την ταχύτητα και την ευελιξία της διανομής (city logistics). Η πλειοψηφία των εταιριών που συμμετείχαν στην έρευνα στοχεύουν στην ενίσχυση και ανάπτυξη των δεξιοτήτων των εργαζόμενων και στη συνεχή εκπαίδευσή τους.
Η μη ύπαρξη κεφαλαίων για επενδύσεις σε συνδυασμό με την αδυναμία μέσομακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού, αποτελούν τα δυο βασικότερα εσωτερικά εμπόδια για την ανάπτυξη των εταιριών. Στα βασικότερα εσωτερικά (των εταιρειών) εμπόδια ανάπτυξης αναφέρονται: Αδυναμία μέσο-μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού • Αδυναμία εύρεσης προσωπικού • Μη ύπαρξη κεφαλαίων για επενδύσεις • Επίπεδο κατάρτισης προσωπικού • Περιορισμένο φάσμα παρεχόμενων υπηρεσιών • Επίπεδο υποδομών • Προσφερόμενες υπηρεσίες - ανταγωνιστικότητα • Επίπεδο πληροφοριακών συστημάτων • Επίπεδο εξοπλισμού (αποθήκευση & διανομή).
Πάνω από τις μισές εταιρίες του δείγματος χρησιμοποιούν εφαρμογές στο «σύννεφο» ενώ παράλληλα αρκετές έχουν ξεκινήσει ή θα ξεκινήσουν στο άμεσο μέλλον να επενδύουν σε ρομποτικά συστήματα, αυτοματισμούς και τεχνολογίες IoT, AI. Η δε μείωση κατανάλωσης ενέργειας σε συνδυασμό με την ανακύκλωση υλικών και τον υπολογισμό του ανθρακικού αποτυπώματος αποτελούν τις πιο σημαντικές ενέργειες για την προστασία του περιβάλλοντος. Το 24% των εταιρειών του δείγματος έχει ήδη ξεκινήσει περιβαλλοντικές δράσεις ενώ το 56% έχει προγραμματίσει δράσεις στα επόμενα 1-3 έτη. Η εμπορική/λειτουργική διάσταση της αειφορίας (sustainability) για τις εταιρίες που συμμετείχαν στην έρευνα αφορά κυρίως σε μείωση κόστους / ενέργειας και στην αξιοποίησή της ως εργαλείο marketing για την προσέλευση νέων πελατών. Τα σημαντικότερα εμπόδια για την επένδυση σε φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες logistics εστιάζουν στην αδυναμία εύρεσης συνδυασμού οικονομικών και περιβαλλοντικά φιλικών λύσεων καθώς επίσης στην έλλειψη κινήτρων και χρηματοδοτικών εργαλείων για χρήση μέσων μεταφοράς με εναλλακτικά καύσιμα.
Όπως έχει αναδείξει το insider, ο τομέας των logistics παρουσιάζει ευκαιρίες για επενδύσεις λόγω της εξαιρετικής θέσης της χώρας, της μεγάλης διακίνησης εμπορευμάτων από τα γύρω κράτη μέσω της Ελλάδας αλλά και της αντοχής του κλάδου την περίοδο της κρίσης. Εν μέσω πανδημίας, κι ενώ άλλοι τομείς ακινήτων δέχτηκαν πιέσεις (retail κ.α.), οι αποθηκευτικοί χώροι όχι μόνο κράτησαν αλλά απέκτησαν και δυναμική, ενώ ωφελήθηκαν από το e –commerce και τις ανάγκες αποθήκευσης. Ο κλάδος θεωρείται πλέον στρατηγικός, άλλωστε η Ελλάδα αποτελεί κόμβο, με μεγάλα λιμάνια, που αποτελούν πύλη προς την Ευρώπη, ενώ το τελευταίο χρονικό διάστημα υλοποιούνται ή προωθούνται στη χώρα πλήθος υποδομών (οδικές, σιδηροδρομικές, λιμενικές κ.α.) που «κουμπώνουν» με τις στοχεύσεις της κυβέρνησης για μετατροπή της Ελλάδας και σε «αποθηκευτικό-εμπορευματικό hub».
