Ροή
Στον κατάλογο των πιο ελκυστικών χωρών, σε ό,τι αφορά την έρευνα και την ανάπτυξη, συγκαταλέγεται η Ελλάδα, την ώρα που ολοένα και περισσότερες μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις στη χώρα μας στρέφονται στην καινοτομία, προκειμένου να αναπτυχθούν και να καταστούν πιο ανταγωνιστικές.
Οι νέες τάσεις που πρέπει να υιοθετήσουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε όρους καινοτομίας, αλλά και το πλέγμα προκλήσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν, βρέθηκαν στο επίκεντρο ημερίδας που διοργάνωσε το ΙΟΒΕ σε συνεργασία με το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών DIW και την εταιρεία Crowdpolicy για την καινοτομία των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα και τη Γερμανία.
Η συζήτηση τροφοδοτήθηκε από τα αποτελέσματα του τριετούς ερευνητικού έργου που εκπόνησαν οι παραπάνω φορείς, με τίτλο «Περί καινοτομίας πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα και Γερμανία» στο πλαίσιο του Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας. Το έργο είχε ως κεντρικό στόχο να αναλύσει αν και πώς οι πολύ μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα και τη Γερμανία είναι ικανές να υιοθετήσουν τη σύνδεση μεταξύ καινοτομίας και αύξησης της παραγωγικότητάς τους.
Από τις σχετικές εργασίες προέκυψε ότι παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στη σχέση έρευνας και ανάπτυξης, καινοτομίας και παραγωγικότητας μεταξύ μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Σε μια τέτοια περίοδο οι μικρότερες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να συμμετέχουν σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, σε αντίθεση με μεγαλύτερες επιχειρήσεις που φαίνεται να προσπαθούν περισσότερο στον τομέα αυτόν. Μάλιστα, υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της έρευνας και της παραγωγής καινοτομίας αλλά μόνο στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις και όχι στις μικρότερες. Επιπλέον, η καινοτομία βελτιώνει την παραγωγικότητα της εργασίας στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, αλλά όχι με στατιστικά σημαντικό τρόπο στις μικρότερες επιχειρήσεις. Βεβαίως η διατήρηση της κρίσης έχει αρνητικό αντίκτυπο και για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, καθώς μειώνει τις πιθανότητες εισαγωγής καινοτομίας.
Η επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό υψηλού μορφωτικού επιπέδου ενισχύει την παραγωγικότητα
Γίνεται, επίσης, σαφές πως σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλού μορφωτικού επιπέδου φαίνεται να μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τις επιδόσεις των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που χαρακτηρίζονται ως υψηλής και μέσης παραγωγικότητας. Ακόμα και η οργανωσιακή καινοτομία ευνοεί σημαντικά την παραγωγικότητα εργασίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέτριας και χαμηλής παραγωγικότητας. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν πως εάν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε περιόδους οικονομικής κρίσης αυξήσουν την υιοθέτηση άυλου κεφαλαίου, τότε ευνοείται η αναπτυξιακή τους πορεία.
Δεν είναι, μάλιστα, τυχαίο ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις που υιοθετούν μια στρατηγική διεθνούς γεωγραφικής διασποράς παρουσιάζουν σημαντικά υψηλότερη πιθανότητα να αναπτυχθούν γρήγορα, να εξελιχθούν δηλαδή σε επιχειρήσεις υψηλής μεγέθυνσης.
Το ταραχώδες οικονομικό περιβάλλον μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, δεδομένου ότι είναι πιθανό οι επιχειρήσεις υψηλής ποιότητας να επιδιώκουν εντατικά τις διασυνοριακές στρατηγικές ως έναν τρόπο ανάπτυξης, ιδίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
«Για κάθε 1 ευρώ που ξοδεύουμε στην έρευνα, 11 ευρώ περνούν στην πραγματική οικονομία»
Την πρόθεση της κυβέρνησης να εργάζεται αδιάλειπτα, ώστε η έρευνα και η καινοτομία να συνδεθούν ακόμη πιο αποτελεσματικά, μετέφερε ο υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Χρίστος Δήμας, σημειώνοντας πως για «κάθε 1 ευρώ που ξοδεύουμε στην έρευνα, 11 ευρώ περνούν στην πραγματική οικονομία».
Ο κ. Δήμας υπογράμμισε πως έχουν αυξηθεί οι επενδύσεις στην κατεύθυνση της έρευνας και ανάπτυξης, ενώ τόνισε πως μέσω μιας σειράς δράσεων, παρέχεται σημαντική στήριξη στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της χώρας, προκειμένου να πραγματοποιήσουν το «άλμα» καινοτομίας που θα τους ανοίξει τον δρόμο για τη νέα εποχή. Οι δράσεις αυτές αφορούν στην ενίσχυση της ευελιξίας ως προς την έρευνα, τη μείωση της γραφειοκρατίας ως προς τη λήψη των κονδυλίων για την έρευνα, καθώς και την αύξηση της αποτελεσματικότητας και ταχύτητας ως προς την πραγματοποίηση των πληρωμών. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι η πανδημία αποτέλεσε στην πράξη ένα παράδειγμα προώθησης και επιτάχυνσης της καινοτομίας, της τεχνολογίας και της επιστημονικής έρευνας.
Ο υφυπουργός Ανάπτυξης αναφέρθηκε και στα φορολογικά κίνητρα που παρέχονται με στόχο την ανάληψη πρωτοβουλιών στους τομείς της έρευνας και της ανάπτυξης, υποστηρίζοντας πως όλες οι διαδικασίες έχουν απλοποιηθεί, ενώ παρέχονται ολοένα και περισσότερες ευκαιρίες στους επιστήμονες.
Ο κ. Δήμας έκανε ειδική μνεία στο νομοσχέδιο για τις εταιρείες-τεχνοβλαστούς, που ψηφίστηκε μόλις την περασμένη εβδομάδα από τη Βουλή και το οποίο αφορά στην απλοποίηση και αποσαφήνιση του πλαισίου λειτουργίας των spin-off, ήτοι των εταιρειών που αναφύονται από τα Ερευνητικά Κέντρα και τα Πανεπιστήμια, επενδύοντας στην τεχνογνωσία που παράγεται. Μέσα από ένα πλήρες και ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, διευκολύνεται η διαδικασία ίδρυσης εταιρειών-τεχνοβλαστών από τους Ερευνητικούς Οργανισμούς και τα Πανεπιστήμια και της χώρας, ενώ ενθαρρύνεται, παράλληλα, η δημιουργία περισσότερων πατεντών. Επιχειρείται, επίσης, ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου λειτουργίας των εταιρειών-τεχνοβλαστών που μέχρι σήμερα ήταν κατακερματισμένο, ελλιπές και αναχρονιστικό.
«Η Ευρώπη πρέπει να γίνει παγκόσμιος ηγέτης στην καινοτομία»
Στη δυνατότητα της Ευρώπης να καταστεί ένας παγκόσμιος «ηγέτης» από πλευράς καινοτομίας στάθηκε, με τη σειρά του, ο υπουργός Παιδείας της Γερμανίας, Thomas Rachel, εξηγώντας πως ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μέσω επενδύσεων και στήριξης start-ups και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στην κατεύθυνση αυτή, σημείωσε, η Γερμανία έχει στόχο να επενδύει το 3,5% του ΑΕΠ της σε καινοτομία αλλά και έρευνα και ανάπτυξη, ενώ φιλοδοξεί να προχωρήσει σε αύξησή του κοντά στο 4% του ΑΕΠ στα επόμενα έτη.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο ρόλος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην ανάπτυξη μιας οικονομίας είναι κομβικός, ενώ είναι εκείνες που μπορούν να βρεθούν στο επίκεντρο ενός οικοσυστήματος καινοτομίας. Ανέφερε, μάλιστα, ως ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα τη BioNTech, τη γερμανική βιοτεχνολογική εταιρεία η οποία παρήγαγε το εμβόλιο κατά του κορονοϊού σε συνεργασία με την αμερικανική Pfizer. «Οι άνθρωποι στήριξαν τις ελπίδες τους για ένα επιτυχημένο εμβόλιο που θα τους βοηθούσε να διαφύγουν από την πανδημία σε αυτή τη μικρομεσαία επιχείρηση. Η BioNTech μετατράπηκε σε μία από τις πλέον γνωστές και μεγάλες βιοτεχνολογικές εταιρείες της υφηλίου», τόνισε χαρακτηριστικά.
Παράλληλα, εξέφρασε την ικανοποίησή του για τα επιτεύγματα της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας, στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, την τελευταία 10ετία, ενώ επισήμανε ότι η ανταλλαγή τεχνολογίας είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να αντιμετωπιστούν αρκετές προκλήσεις της εποχής μας, όπως η πανδημία, η κλιματική αλλαγή και η ψηφιακή μετάβαση.
«Αν οι επιχειρήσεις δεν στραφούν στην έρευνα, θα αποτύχουν»
Τη ζωτική σημασία της έρευνας και ανάπτυξης για την επιβίωση μιας επιχείρησης υπογράμμισε ο διευθυντής ερευνών του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DIW), Αλέξανδρος Κρητικός, προειδοποιώντας πως εάν οι επιχειρήσεις δεν στραφούν στην έρευνα, είναι πολύ πιθανό να αποτύχουν.
Παράλληλα σημείωσε πως το πλεονέκτημα του μεγέθους που χαρακτηρίζει τον τομέα της μεταποίησης δεν ισχύει για τον τομέα των υπηρεσιών. «Οι δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης καθώς και η πρόσληψη εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης αποτελούν βασικό μοχλό καινοτομιών σε μικρότερες επιχειρήσεις, οδηγώντας σε υψηλότερη παραγωγικότητα.
Ο κ. Κρητικός έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη – τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γερμανία – να υπάρχει συνέχεια στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει την έρευνα, τονίζοντας πως πρέπει να αποφεύγονται αποσπασματικές προσεγγίσεις από τις κυβερνήσεις. Παράλληλα, κατέστησε σαφές πως πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των ελληνικών και γερμανικών επιχειρήσεων, σε επίπεδο έρευνας και καινοτομίας, ενώ δεν παρέλειψε να επισημάνει πως η καινοτομία πρέπει να φτάσει στις επιχειρήσεις της περιφέρειας.
«Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις χρειάζονται δημόσιο χρήμα, εύκολα προσβάσιμο»
Στο πλαίσιο της εισήγησής του ο Ludger Odenthal της Διεύθυνσης Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τόνισε πως «οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις χρειάζονται πόρους για να αναπτυχθούν», προσθέτοντας πως πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση σε δημόσιο χρήμα, χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια. Σύμφωνα με τον ίδιο, η καινοτομία αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για τις Βρυξέλλες.
«Ο τραπεζικός δανεισμός κρίνεται αναγκαίος για τις επενδύσεις των επιχειρήσεων», ανέφερε, με τη σειρά της, η Reinhilde Veugelers, καθηγήτρια στο KULeuven.Όπως εξήγησε, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρέπει να υιοθετήσουν τις νέες τεχνολογίες το συντομότερο δυνατόν, καθώς μόνο έτσι μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους.
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρέπει να καινοτομήσουν», σημείωσε η Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και διευθύντρια του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ (ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ), Βάλια Αρανίτου, ενώ ο συνιδρυτής και συντονιστής τεχνολογίας και καινοτομίας της Crowdpolicy, Γιώργος Καραμανώλης, ανέφερε πως η εταιρεία στηρίζει με κάθε τρόπο τα τελευταία χρόνια την προσπάθεια των επιχειρήσεων να επιταχύνουν το «ραντεβού» τους με την καινοτομία.
Λαμβάνοντας τον λόγο ο αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικής Αξιολόγησης Συστημάτων Τεχνολογίας, Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του ΕΜΠ και επιστημονικός σύμβουλος στο ΙΟΒΕ, Άγγελος Τσακανίκας, παρέθεσε στοιχεία που επιβεβαιώνουν πως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν την πλειοψηφία του επιχειρείν τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γερμανία, εκφράζοντας την ανάγκη της μεταξύ τους συνεργασίας με στόχο την ενίσχυση των σχέσεών τους σε όρους κεφαλαίων, ανάπτυξης και καινοτομίας.
