Έρευνα για το κλίμα: Kατάρρευση του Gulf Stream - Πόσο απέχουμε από τον όλεθρο;

Eνώ ο πλανήτης ήδη βιώνει τις δυσβάσταχτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με απόκοσμες θερμοκρασίες και πυρκαγιές που καίνε τα δάση της Γης, μαζί και της Ελλάδας, μια νέα γερμανική έρευνα έρχεται να «ταράξει τα νερά», προειδοποιώντας πως τα χειρότερα έπονται.

Το Ινστιτούτο Έρευνας Κλιματικών Επιπτώσεων που εδρεύει στο Πότσδαμ, δημοσίευσε τα ευρήματα μελέτης, σύμφωνα με τα οποία ένα από τα πιο κρίσιμα ωκεάνια συστήματα για τη ρύθμιση του κλίματος του βόρειου ημισφαιρίου θα μπορούσε να είναι στα πρόθυρα της ολικής κατάρρευσης λόγω της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για το Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC), και στα πλαίσια αυτού το, ευρύτερα γνωστό, Gulf Stream.

Το Ρεύμα του Κόλπου συνιστά ένα θερμό ρεύμα το οποίο δημιουργείται στον Κόλπο του Μεξικού, και αφού ακολουθήσει τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ διαχέεται στον Ατλαντικό Ωκεανό προς δύο κατευθύνσεις, μία προς την Βόρεια Ευρώπη και μία προς την Δυτική Αφρική.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό; Γιατί αφενός αυξάνει την περιεκτικότητα του νερού σε αλάτι, αφετέρου λειτουργεί ως «θερμοστάτης» σε όλο το βόρειο ημισφαίριο: Τα ρεύματα λειτουργούν σαν «ταινία μεταφοράς» του ζεστού, αλμυρού νερού προς τα βόρεια από τις τροπικές περιοχές και κρύου νερού προς τα νότια κατά μήκος του ωκεάνιου βυθού.

Η ικανότητα κυκλοφορίας του AMOC εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αλμυρό νερό που ρέει από το νότο να μπορεί να βυθιστεί και να εκτοπίσει το ψυχρότερο νερό των βόρειων θαλασσών. Και αυτό με τη σειρά του εξαρτάται από το νότιο νερό να είναι πιο πυκνό από το νερό στο βορρά για να συνεχίσει τον κύκλο της μεταφοράς.

Η πυκνότητα του νερού στους ωκεανούς καθορίζεται σε μεγάλο ποσοστό από τη θερμοκρασία και την αλμύρα του. Έως τώρα, το πιο αλμυρό νότιο τμήμα του ρεύματος γίνεται πιο κρύο κι ως εκ τούτου πυκνότερο, καθώς αποκτά γεωγραφικό εύρος. Καθώς τα νότια νερά κρυώνουν στις ίδιες θερμοκρασίες με τα βόρεια νερά προς τα οποία ρέουν, η επιπλέον πυκνότητα που φέρνει το περισσότερο αλάτι επιτρέπει στο νερό από το νότο να βυθιστεί κάτω από το λιγότερο αλμυρό νερό του βορρά, οδηγώντας το προς τα νότια σε έναν ατελείωτο παγκόσμιο «ιμάντα μεταφοράς».

Κι όμως, η νέα έρευνα μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου πως το σύστημα αυτό έχει υποστεί «σχεδόν πλήρη απώλεια σταθερότητας τον τελευταίο αιώνα».

Ήδη, οι επιστήμονες είχαν επισημάνει στο παρελθόν πως είχε βρεθεί στο πιο αδύνατο του σημείο σε περισσότερα από χίλια χρόνια, αλλά τώρα, βρισκόμαστε ενώπιον μιας πλήρους κατάρρευσης του.

Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις;

Μια τέτοια καταστροφική εξέλιξη θα είχε επιπτώσεις στα παγκόσμια καιρικά συστήματα που όμοιες τους δεν έχουν καταγραφεί, ούτε καν αυτές τις ημέρες που είναι ορατός ο όλεθρος της κλιματικής αλλαγής: Αύξηση της στάθμης της θάλασσας στον Ατλαντικό Ωκεανό, περισσότερο ψύχος και πιο ισχυρές καταιγίδες στο βόρειο ημισφαίριο, σοβαρές ανωμαλίες στις βροχοπτώσεις, πάνω στις οποίες βασίζονται δισεκατομμύρια άνθρωποι για να καλλιεργήσουν κάθε είδους τρόφιμα στην Αφρική, τη Νότια Αμερική και την Ινδία, υπενθυμίζοντας πως ενός «κακού μύρια έπονται» και «ζωγραφίζοντας» με ακόμη πιο έντονα χρώματα το φάσμα της παγκόσμιας πείνας.

Η διαλεκτική της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μόνο πολυεπίπεδη αλλά και ταχύτατη στο «ξεδίπλωμα» της, καθώς οι συγγραφείς της έρευνας φοβούνται πως αυτή η μετάβαση «θα μπορούσε να συμβεί πολύ γρήγορα», αν κι εφόσον ξεπεραστεί ένα κρίσιμο σημείο καμπής.

«Τα ευρήματα υποστηρίζουν την εκτίμηση ότι η υποχώρηση του AMOC δεν είναι απλώς μια διακύμανση ή μια γραμμική αντίδραση στις αυξανόμενες θερμοκρασίες, αλλά πιθανώς σημαίνει την προσέγγιση ενός κρίσιμου ορίου πέραν του οποίου το σύστημα κυκλοφορίας θα μπορούσε να καταρρεύσει», αναφέρει ο Νίκλας Μπόερς, ερευνητής στο Ινστιτούτο του Πότσδαμ.

Είναι η «ζημιά» αναστρέψιμη;

Σύμφωνα με την επιστημονική μελέτη, δεν αντιμετωπίζουμε απλά μια ποσοτική αλλαγή στις μετρήσεις του Ρεύματος, αλλά βρισκόμαστε πολύ κοντά στο κρίσιμο σημείο ποιοτικού «άλματος» του AMOC από την «ισχυρότερη» κατάσταση του -με την οποία ρυθμίζεται το κλίμα παγκοσμίως εδώ και αναρίθμητους αιώνες- στην «ασθενέστερη» κατάσταση του, στα πλαίσια της οποίας το πρώτο και άμεσο αποτέλεσμα είναι τα κλίματα όλου του βόρειου ημισφαιρίου να πάψουν να είναι όσο εύκρατα και «ομαλά» τα γνωρίζουμε.

Το καίριο ερώτημα είναι αν και κατά πόσον, αυτή η μετάβαση θα είναι προσωρινή, υπολογίζοντας τις διεθνείς προσπάθειες για μείωση των εκπομπών άνθρακα, ή θα έχει έναν μόνιμο χαρακτήρα.

«Η διαφορά είναι καθοριστική», αναφέρει ο Μπόερς. Αν ισχύσει το τελευταίο, αυτό θα σήμαινε ότι «το AMOC πλησίασε το κρίσιμο όριο του, πέρα από το οποίο θα μπορούσε να λάβει χώρα μια ουσιαστική και στην πράξη πιθανώς μη αναστρέψιμη μετάβαση στην αποδυναμωμένη κατάσταση».

Οι ερευνητές της μελέτης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αποδυνάμωση του ρεύματος κατά την διάρκεια του περασμένου αιώνα είναι πιο πιθανό να σχετίζεται με μια μη αναστρέψιμη απώλεια της σταθερότητας του.

Τι συμβάλλει στην αποσταθεροποίηση;

Λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι υψηλότερες θερμοκρασίες και η εισροή γλυκού νερού από το λιώσιμο των πάγων έχουν κάνει το νερό πιο ζεστό και λιγότερο αλμυρό. Ως εκ τούτου, το Ρεύμα γίνεται ολοένα λιγότερο πυκνό και λιγότερο ικανό να βυθιστεί, κάτι που συνιστά απειλή διακοπής της ροής του AMOC. Με την σειρά του, αυτό αποτελεί μια άνευ προηγουμένου καταστροφή για τα παγκόσμια κλιματικά συστήματα, όπως αναφέρει η έρευνα.

«Δεν περίμενα ποτέ ότι οι υπερβολικές ποσότητες γλυκού νερού που προστέθηκαν κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα θα προκαλούσαν ήδη μια τέτοια επίπτωση στην ανατροπή της κυκλοφορίας», σημειώνει ο Μπόερς. «Χρειάζεται επειγόντως να συμβιβάσουμε τα μοντέλα μας με τα παρουσιαζόμενα στοιχεία παρατήρησης για να εκτιμήσουμε πόσο μακριά ή πόσο κοντά είναι το κρίσιμο όριο του AMOC».

Ο Άλεξ Χολ, διευθυντής του Κέντρου για την Επιστήμη του Κλίματος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, αναφέρει στους New York Times, πως αν και τα ευρήματα δεν σηματοδοτούν για εκείνον μια επικείμενη κατάρρευση του συγκεκριμένου ωκεάνιου συστήματος, η ανάλυση προσέφερε μια σημαντική υπενθύμιση των κινδύνων όταν παρεμβαίνουμε στα ρεύματα.

«Τσιγκλάμε ένα θηρίο», τόνισε. «Αλλά δεν γνωρίζουμε πραγματικά την αντίδραση που θα προκαλέσουμε».