Οι εξάρσεις νοσημάτων που μπορούν να προληφθούν, με ένα εύκολα χορηγούμενο εμβόλιο και παρόλα αυτά εξακολουθούν να στοιχίζουν χιλιάδες ζωές οφείλονται σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) περισσότερο στις εμπόλεμες συρράξεις και την ένδεια που αυτές τροφοδοτούν, παρά στην κλιματική αλλαγή και άλλους παράγοντες.
Γι’ αυτό άλλωστε το πιο ισχυρό αντιπολεμικό μήνυμα της εποχής μας διαδίδει πως με τις εμπόλεμες συρράξεις σκοτώνονται άνθρωποι όχι μόνο από βόμβες ή σφαίρες αλλά και από νοσήματα που μπορούν να προληφθούν με απλά και προσιτά μέσα.
Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χολέρα η οποία θα έπρεπε να έχει ελεγχθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και να οδεύει προς την εξάλειψη της. Κι όμως η πραγματικότητα μας διαψεύδει. Μέσα στο τρέχουν έτος έχουν καταγραφεί 390.723 περιστατικά χολέρας και 4332 θάνατοι σε 31 χώρες ανά τον κόσμο. Οι αριθμοί αυτοί δεν αποδίδουν με ευκρίνεια το μέγεθος του προβλήματος, καθώς γίνεται υποκαταγραφή των κρουσμάτων, αλλά παρόλα αυτά αντικατοπτρίζουν την την παγκόσμια αποτυχία όλων των κυβερνήσεων στο να ελέγξουν την επιδημία.
Και αυτό γιατί η χολέρα είναι ένα προλήψιμο νόσημα που μπορεί να αποφευχθεί και που περισσότερο και από την κλιματική αλλαγή, την τροφοδοτεί η εμπόλεμη σύρραξη. Όπου μαίνονται πόλεμοι και η φτώχεια εξαπλώνεται ενώ η ανθρωπιστική βοήθεια δεν μπορεί πάντα να φτάσει παντού και εγκαίρως, τα κρούσματα της λοιμώδους ασθένειας πολλαπλασιάζονται.
5 χώρες στο μάτι του κυκλώνα
Ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Dr Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους εξηγεί ότι οι Ανεξάρτητες Υγειονομικές Αρχές ανησυχούν κυρίως για τις επιδημικές εξάρσεις χολέρας στα εξής κράτη: Το Σουδάν, το Τσαντ, το Κονγκό, το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη. Σε όλες αυτές περιοχές του πλανήτη υπάρχουν σε εξέλιξη πόλεμοι, με συνέπεια να εμποδίζεται η πρόσβαση στην θεραπεία και να χειροτερεύουν πολύ οι συνθήκες υγιεινής. Σαν αποτέλεσμα εξακολουθούν να χάνουν τη ζωή τους άνθρωποι από χολέρα.
Η επιδημική έξαρση στο Σουδάν ξέσπασε πέρσι και ένα χρόνο μετά μόνο στο Σουδάν έχουν καταγραφεί 48.768 κρούσματα και 1094 θάνατοι με την θνησιμότητα της χολέρας να φτάνει το 2,2 % δηλαδή να παραμένει υπερδιπλάσια από το ορόσημο του 1% - το οποίο αντιστοιχεί στη θνησιμότητα της χολέρας εφόσον δίδεται εγκαίρως η θεραπεία.
Απελπιστική η κατάσταση στο Νταρφούρ
Οι επιδημικές εξάρσεις της χολέρας εξαπλώθηκαν και στα γειτονικά κράτη και παρότι υπάρχει μία μικρή μείωση των περιστατικών σε κάποιες περιοχές όπως το Χαρτούμ, στην περιοχή του Νταρφούρ και στο γειτονικό Τσαντ η αύξηση των κρουσμάτων συνεχίζεται ακάθεκτη.
Λόγω των εμπόλεμων συρράξεων στο βόρειο Νταρφούρ, οι πρόσφυγες που έχουν καταφύγει στην περιοχή έχουν 4πλασιασει τον πληθυσμό, από 200.000 ανθρώπους σε 800.000 ανθρώπους, με αποτέλεσμα να στερεύει το απόθεμα πόσιμου νερού και να μην τηρούνται οι συνθήκες υγιεινής στα στρατόπεδα των προσφύγων. Στην περιοχή αυτή κάθε άνθρωπος έχει περίπου στη διάθεση του 3 λίτρα νερό καθημερινά για να πιει, να μαγειρέψει, να πλυθεί και να καθαρίσει. Η ποσότητα των 3 λίτρων είναι απειροελάχιστη σε σύγκριση με τις ανάγκες ενός ατόμου την ημέρα, αν αναλογιστούμε ότι όταν κάνει ζέστη ένα άτομο χρειάζεται περίπου 2,2 λίτρα νερό μόνο και μόνο για να πιει. Με τόσο λίγο διαθέσιμο πόσιμο νερό δεν περισσεύει ούτε σταγόνα για καθαριότητα και ατομική υγιεινή!
Στο γειτονικό του Νταρφούρ Τσαντ, το πρώτο κρούσμα χολέρας αναφέρθηκε στο Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας πριν από ένα μήνα και έως σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 500 κρούσματα και 30 θάνατοι, στον εγχώριο πληθυσμό και σε στρατόπεδα προσφύγων.
Στο μεταξύ έχει ήδη ξεκινήσει η περίοδος των βροχών και των μουσώνων που μονάχα στο Πακιστάν έχουν κοστίσει τη ζωή σε 600 ανθρώπους και απειλούν να καταστρέψουν σχεδόν όλη την αγροτική παραγωγή της χώρας. Οπότε μέσα στην περίοδο των βροχοπτώσεων αναμένεται να χειροτερέψουν τα πράγματα καθώς ελαχιστοποιούνται τα αποθέματα πόσιμου ύδατος. Οι καταρρακτώδεις βροχές πλημμυρίζουν περιοχές ολόκληρες, μειώνουν το πόσιμο ύδωρ και καταστρέφουν τις προμήθειες τροφίμων.
Νέα κέντρα θεραπείας για τη χολέρα
Ο ΠΟΥ δεν μένει φυσικά άπραγος μπροστά σ’ αυτήν την αναδυομένη απειλή. Έχοντας συγκροτήσει δυνάμεις εργασίας και δημιουργώντας συνεργασίες με τοπικούς φορείς, έχει καταφέρει να στήσει 17 κέντρα θεραπείας για την χολέρα με δυναμικότητα 670 κλινών στο Νταρφούρ. Επίσης ο ΠΟΥ ενισχύει την επιτήρηση, την κλινική φροντίδα και την πρόληψη της μετάδοσης της λοίμωξης, ενώ παράλληλα χρηματοδοτεί την διάθεση ειδικών τεστ για τον έλεγχο του κατά πόσο είναι ασφαλές για κατανάλωση το νερό. Αντίστοιχη βοήθεια προσφέρει ο ΠΟΥ και στην περιοχή του Τσαντ. Ωστόσο όπως έχουμε δει να συμβαίνει με την μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας και τροφίμων στη λωρίδα της Γάζας έτσι κι εκεί, οι εμπόλεμες συρράξεις εμποδίζουν τις ομάδες εργασίας και τους φορείς που δραστηριοποιούνται σε αυτές περιοχές του πλανήτη, με συνέπεια όλες οι οργανώσεις (μη κυβερνητικές ανεξάρτητες και εθελοντικές) να μην μπορούν να κάνουν το έργο τους. Πρόσθετα εμπόδια τοποθετεί η γραφειοκρατία και σαν συνέπεια μεγάλες περιοχές του Νταρφούρ και της πολιτείας του βόρειου Κορντοφάν παραμένουν μη προσβάσιμες για τις ομάδες και τους φορείς που δραστηριοποιούνται εκεί.
Η χολέρα είναι μία νόσος που προσλαμβάνεται με ένα απλό και οικονομικό εμβόλιο το οποίο δεν απαιτεί ούτε βελόνα ούτε τσίμπημα, καθώς είναι διαθέσιμο σε πόσιμη μορφή (σε σταγόνες). Από τον περασμένο Δεκέμβριο η παραγωγή του πόσιμου εμβολίου της χολέρας άγγιξε επίπεδα-ρεκόρ προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι νέες επιδημικές εξάρσεις.
Μηνιαίως παράγονται 6 εκατομμύρια δόσεις, μία παραγωγή που θεωρείται η μεγαλύτερη μετά το 2013 και αυτό κατέστη εφικτό χάρη στις νέες συνθέσεις του εμβολίου. Κι όμως παρότι η παραγωγή του εμβολίου άγγιξε αριθμούς- ρεκόρ το ίδιο συνέβη και με την ζήτηση, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καλυφθεί.
Από τον περασμένο Γενάρη η διεθνής συντονιστική ομάδα για την διάθεση των εμβολίων του ΠΟΥ (International Coordinating Group on Vaccine Provision-ICG) έχει δεχτεί 38 αιτήματα από 12 χώρες, με τα αιτήματα να έχουν τριπλασιαστεί σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Ήδη έχουν διανεμηθεί μέσα στο 2025 περισσότερες από 40 εκατομμύρια δόσεις του πόσιμου εμβολίου της χολέρας σε σύγκριση με τα 35 εκατομμύρια των δόσεων-της ίδιας περιόδου του 2024.
Περισσότερο από το 85% των εγκεκριμένων δόσεων για φέτος προορίζονται για χώρες που αντιμετωπίζουν ανθρωπιστικές κρίσεις με το 30% των συνολικών διαθέσιμων δόσεων να κατευθύνονται προς το Σουδάν.
Και στο Κονγκό ωστόσο η ανησυχία μεγαλώνει μέρα με την ημέρα. Περισσότερα από 44.521 περιστατικά χολέρας και 1238 θάνατοι έχουν καταγραφεί φέτος κυρίως στην ανατολική πλευρά του κράτους όπου μαίνονται συρράξεις. Στο Νότιο Σουδάν τα περιστατικά της νόσου ανέρχονται σε 70.310 και οι θάνατοι σε 1158. Στην Υεμένη η χολέρα μέχρι καταγράψει φέτος 60.794 περιστατικά και έχει προκαλέσει 164 θανάτους.
Όλα τα προαναφερθέντα στατιστικά στοιχεία έχουν δύο κοινούς παρονομαστές: Πρώτον είναι υπερβολικά υψηλά και δεύτερον τροφοδοτούνται από τις εμπόλεμες συρράξεις.
Οι πόλεμοι αναγκάζουν τους ανθρώπους να ξεριζωθούν και να καταφύγουν σε υπερβολικά συνωστισμένα στρατόπεδα προσφύγων εκεί που δεν υπάρχει μεγάλη διαθεσιμότητα πόσιμου νερού και που οι συνθήκες υγιεινής είναι τουλάχιστον κακές- αν όχι άθλιες. Την κατάσταση επιδεινώνουν οι περικοπές στην χρηματοδότηση ανθρωπιστικών δράσεων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάνει έκκληση στην διεθνή κοινότητα και τις κυβερνήσεις να βρουν πρόσθετους πόρους για να συνεχιστεί η χρηματοδότηση των προγραμμάτων βοήθειας και να στηρίξουν με κάθε τρόπο την γρήγορη ανάπτυξη εμβολίων, διασφαλίζοντας παράλληλα την ανεμπόδιστη πρόσβαση στους λαούς που τα έχουν ανάγκη. Επιπλέον είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να επενδύσουν σε μακροπρόθεσμη πρόληψη και προαγωγή της υγείας και να διασφαλίσουν πως κάθε λαός θα έχει πρόσβαση σε ασφαλές καθαρό νερό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως διαχρονικά στην πορεία της ανθρωπότητας οι δύο παράγοντες που συνέβαλαν καθοριστικά στο να αυξηθεί το προσδόκιμο επιβίωσης περιλαμβάνουν το καθαρό πόσιμο νερό και τα εμβόλια.
