Την αξία της μεσογειακής διατροφής και της λελογισμένης κατανάλωσης ελαιόλαδου για την προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος την γνωρίζουμε εδώ και χρόνια. Τώρα, πρόσθετα ευρήματα αποδεικνύουν ότι η κατανάλωση ελαιόλαδου στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής μπορεί να μάς προφυλάξει από διάφορες μορφές καρκίνου. Η έρευνα φέρει ελληνική σφραγίδα και για τα αποτελέσματά της, μιλά η επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής,
Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στην Θεραπευτική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
Συνέντευξη στην Αλεξία Σβώλου:
- Πόσο στενά συσχετίζεται η διατροφή με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου;
Περίπου το 30-40% των περιπτώσεων καρκίνου σχετίζονται με τη διατροφή, με την παχυσαρκία να αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους επιβαρυντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη της ασθένειας. Η διατροφή, ως κύριο στοιχείο του τρόπου ζωής, έχει μελετηθεί εκτενώς, με τη μεσογειακή διατροφή να συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ερευνητικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, η υιοθέτηση της Μεσογειακής διατροφής σχετίζεται με χαμηλότερο ή ουδέτερο κίνδυνο εμφάνισης των περισσότερων μορφών καρκίνου, με ιδιαίτερη έμφαση στους κακοήθεις όγκους του πεπτικού συστήματος.
Αν και η πλειονότητα των μελετών είναι μελέτες παρατήρησης και περιορίζουν τη δύναμη των συμπερασμάτων, η επαναληψιμότητα των ευρημάτων σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες προσφέρει ενθαρρυντικά στοιχεία. Επιπλέον, ενώ τα δεδομένα για άτομα που έχουν επιβιώσει από καρκίνο παραμένουν περιορισμένα, ενδείξεις αναφορικά με την επιβίωση, την υποτροπή και τη διαχείριση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπλοκών υποδεικνύουν ότι η Μεσογειακή διατροφή ενδέχεται να διαδραματίζει προστατευτικό ρόλο.
- Αν θα θέλαμε να εστιάσουμε την προστατευτική δράση ενός τροφίμου, ενός αντικαρκινικού superfood, ποιο θα επιλέγαμε;
Η μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών ολικής άλεσης, ψαριών και κυρίως ελαιόλαδου, ενώ περιορίζει την πρόσληψη κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος και κορεσμένων λιπαρών. Το ελαιόλαδο, και ειδικά το εξαιρετικά παρθένο, αποτελεί βασικό στοιχείο αυτής της διατροφής και έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου. Άρα θα ξεχωρίζαμε το ελαιόλαδο.
- Τα ευρήματα των μελετών τι δείχνουν; Προστασία από συγκεκριμένους καρκίνους ή προστασία συνολικά από τα ογκολογικά νοσήματα;
Υπάρχουν μεταναλύσεις που επιβεβαιώνουν τον προστατευτικό ρόλο του ελαιόλαδου έναντι ορισμένων μορφών καρκίνου, γεγονός που καθιστά το συγκεκριμένο τρόφιμο βασικό συστατικό μιας αντικαρκινικής διατροφής. Οι επιστήμονες ανέλυσαν δεδομένα από 45 μελέτες — 37 μελέτες ελέγχου περιπτώσεων και 8 προοπτικές μελέτες- ένας συνολικός πληθυσμός περίπου 1 εκατομμυρίου ατόμων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ελαιόλαδου παρουσίασαν έως και 31% μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης οποιασδήποτε μορφής καρκίνου σε σύγκριση με εκείνα με τη χαμηλότερη κατανάλωση.
Παρατηρήθηκε σημαντική προστασία για τον καρκίνο του μαστού, συνολικά για τους καρκίνους του γαστρεντερικού συστήματος, του ανώτερου αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος, καθώς και του ουροποιητικού συστήματος. Τα συνολικά ευρήματα παρέμειναν σταθερά ακόμα και σε πολυπαραγοντικές αναλύσεις και μετά από έλεγχο για τη συνολική ποιότητα της μελέτης, τόσο για μεσογειακούς όσο και για μη-μεσογειακούς πληθυσμούς, ενώ ήταν πιο έντονα στις μελέτες τύπου «περίπτωσης-μάρτυρα» σε σύγκριση με τις μελέτες παρακολούθησης.
- Γνωρίζουμε τους μηχανισμούς προστασίας με τους οποίους δρα το ελαιόλαδο έναντι του καρκίνου;
Από βιολογικής σκοπιάς, τα ευεργετικά αποτελέσματα του ελαιολάδου αποδίδονται στην υψηλή περιεκτικότητά του σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, (κυρίως ελαϊκό οξύ),
σκουαλένιο και φαινολικές ενώσεις. Αυτές οι ενώσεις έχουν έντονες αντιοξειδωτικές ιδιότητες που μειώνουν το οξειδωτικό στρες και τις βλάβες στο DNA, δύο παράγοντες που συνδέονται με την καρκινογένεση. Οι υποκείμενοι μηχανισμοί περιλαμβάνουν τροποποίηση των κυτταρικών μεμβρανών, μονοπάτια σηματοδότησης, γονιδιακή έκφραση που οδηγεί σε χαμηλότερο πολλαπλασιασμό, υψηλότερη απόπτωση (θάνατο των ελαττωματικών κυττάρων) και χαμηλότερα ποσοστά βλάβης στο DNA.
- Είδαμε ότι το ελαιόλαδο συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου, μπορεί όμως να βοηθήσει και τους καρκινοπαθείς στο να έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής και βελτιωμένη επιβίωση;
Ναι, διάφορες μελέτες, όπως είναι η ιταλική μελέτη Moli-sani, έδειξαν πως άτομα με ιστορικό καρκίνου που ακολουθούσαν τη μεσογειακή διατροφή είχαν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας, ιδιαίτερα από καρδιαγγειακά νοσήματα. Αν και η σύνδεση με τη θνησιμότητα από καρκίνο δεν ήταν στατιστικά ισχυρή, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η μεσογειακή διατροφή μπορεί να συμβάλλει στην υποστήριξη της υγείας των επιζώντων από καρκίνο μέσω της μείωσης του οξειδωτικού στρες και της φλεγμονής. Η μείωση του οξειδωτικού φορτίου βοηθά στην επιβίωση, στην πιο ποιοτική επιβίωση και είναι πολύ πιθανό να κάνει τον οργανισμό πιο δεκτικό στην θεραπεία του καρκίνου.
Η μεσογειακή διατροφή, και ιδιαίτερα το ελαιόλαδο, αναδεικνύεται ως ένα πολύτιμο εργαλείο όχι μόνο για την πρόληψη αλλά και για την υποστήριξη της υγείας των ατόμων που έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο. Η επιστημονική τεκμηρίωση και οι πολυάριθμες επιδημιολογικές μελέτες ενισχύουν τη σημασία της υιοθέτησης ενός τέτοιου διατροφικού προτύπου στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης για τη δημόσια υγεία και αντίστοιχες είναι οι συστάσεις της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, που συνιστά μια διατροφή πλούσια σε φυτικά τρόφιμα, χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά και περιορισμένη σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ζάχαρη, προσεγγίζοντας ουσιαστικά το μεσογειακό μοντέλο.
