Όταν ο Marcel Bich, δημιούργησε το δικό του στυλό με μπίλια, ήξερε πως δεν επρόκειτο για παρθενογένεση αλλά για μετεξέλιξη μιας ιδέας. Στυλό με μπίλια κυκλοφορούσαν ήδη, κανένα όμως δεν ήταν αναλώσιμο και οικονομικό. Η κατοχύρωση ακριβώς αυτής της ιδέας και των λεπτομερειών της συνέβαλε στο να πουλήσει 21 εκατομμύρια τεμάχια σε όλο τον κόσμο μέσα στα δύο πρώτα χρόνια και να γίνει ένας από τους πλούσιους του κόσμου τούτου.
Το παράδειγμα του Bich δεν είναι το μόνο. Ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι αυτή των επανακολλούμενων χαρτιών για σημειώσεις «post-it». Τα μικρά, κατά κύριο λόγο κίτρινα, χαρτάκια σημειώσεων, γεννήθηκαν από την εταιρεία 3Μ και κατοχυρώθηκαν σαν πατέντα το 1972. Από τότε μέχρι και σήμερα χρησιμοποιούνται σε τέτοια κλίμακα ώστε να ωθήσουν ακόμα και προγραμματιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών να δημιουργήσουν αντίστοιχα ψηφιακά χαρτάκια στην οθόνη του υπολογιστή μας.
Ακόμα ένα, η ξακουστή Barbie. Μέχρι να δημιουργηθεί οι περισσότερες κούκλες της εποχής αναπαριστούσαν μωρά. Με την κατοχύρωση της το 1959 δεν σημείωσε την αναμενόμενη επιτυχία αλλά από την στιγμή που οι κούκλες προβλήθηκαν στην τηλεόραση, προκάλεσαν φρενίτιδα στα κοριτσάκια τα οποία έσπευσαν στα καταστήματα με τις μαμάδες τους για να τις προμηθευτούν. Εκείνη την χρονιά πουλήθηκαν 350.000 κούκλες, ενώ την επόμενη χρονιά η Mattel εισήχθη στο χρηματιστήριο της Wall Street.
Τα έργα ανθρώπινης δημιουργικότητας και καινοτόμου σκέψης δεν σταμάτησαν ποτέ και μάλιστα δεν είναι λίγες οι φορές που εφευρέτες και επιστήμονες συνέβαλλαν με αυτά στην παγκόσμια πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Αλλά και οι ίδιοι οι διορατικοί καινοτόμοι, εκμεταλλευόμενοι την ευρεσιτεχνία τους, βελτίωσαν ή ακόμα και εκτίναξαν στα ύψη το οικονομικό τους επίπεδο.
Εάν κάποιος λοιπόν έχει την ιδέα και την δική του πατέντα, τι πρέπει να κάνει για την κατοχύρωση της;
Ποιος είναι ο αρμόδιος οργανισμός
Ο καθένας που θεωρεί πως η καινοτομία του χρήζει κατοχύρωσης μπορεί να απευθυνθεί στον αρμόδιο οργανισμό που χορηγεί διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Με το συγκεκριμένο δίπλωμα παρέχεται στον εφευρέτη το αποκλειστικό δικαίωμα να εκμεταλλευτεί παραγωγικά την εφεύρεσή του και απαγορεύει σε κάθε τρίτο να τη χρησιμοποιεί χωρίς την συναίνεση του.
Στη χώρα μας ο αρμόδιος φορέας για την απονομή τίτλων που διασφαλίζουν νομικά τον εφευρέτη είναι ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας. Ο ΟΒΙ λειτουργεί από το 1988 και εποπτεύεται από το υπουργείο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας. Όντας ένας από τους πιο σύγχρονους οργανισμούς της Ελλάδας, παρέχει σημαντικές υπηρεσίες στο χώρο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Με το Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας (ΔΕ) κατοχυρώνει τις εφευρέσεις ενώ παρέχει και τεχνολογική πληροφόρηση από Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο για τεχνικά βιβλιογραφικά και άλλα στοιχεία.
Τι μπορεί να καθιερωθεί ως ευρεσιτεχνία
Σύμφωνα με τον νόμο 1733/1987 σχετικά με τις εφευρέσεις και την τεχνολογική καινοτομία «οι ευρεσιτεχνίες αφορούν επινοήματα νέα, που εμπεριέχουν εφευρετική δραστηριότητα και είναι επιδεκτικά βιομηχανικής εφαρμογής. Η ευρεσιτεχνία μπορεί να αναφέρεται σε προϊόν, μέθοδο ή βιομηχανική εφαρμογή».
Με τον όρο νέα κρίνεται κάθε εφεύρεση η οποία δεν είναι γνωστή οπουδήποτε στον κόσμο από γραπτή ή προφορική περιγραφή ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο πριν από την ημερομηνία κατάθεσής της αίτησης για χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Μια εφεύρεση επίσης θεωρείται ότι εμπεριέχει εφευρετική δραστηριότητα αν δεν προκύπτει με προφανή τρόπο από την υπάρχουσα στάθμη της τεχνικής. Τέλος επιδεκτική βιομηχανικής εφαρμογής νοείται η εφεύρεση το αντικείμενο της οποίας μπορεί να παραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε τομέα της παραγωγικής δραστηριότητας.
Για περισσότερες λεπτομέρειες στην επίσημη ιστοσελίδα του οργανισμού αποσαφηνίζονται τα είδη που δεν εμπίπτουν στην κατηγορία. Ενδεικτικά, εφευρέσεις δεν θεωρούνται οι επιστημονικές θεωρίες, οι μαθηματικοί μέθοδοι, οι αισθητικές δημιουργίες καθώς και τα σχέδια, οι κανόνες και οι μέθοδοι για την άσκηση των πνευματικών δραστηριοτήτων. Εύλογα δεν χορηγούνται επίσης διπλώματα ευρεσιτεχνίας και για εφευρέσεις των οποίων η εφαρμογή αντίκεινται στη δημόσια τάξη ή στα χρηστά ήθη.
Ποιος έχει δικαίωμα απόκτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας
Δικαίωμα απόκτησης διπλώματος έχει ο εφευρέτης της. Στην περίπτωση όμως που η εφεύρεση είναι προϊόν συμβατικής σχέσης εργαζόμενου με εργοδότη για την ανάπτυξη εφευρετικής δράσης, τότε ανήκει εξ ολοκλήρου στον εργοδότη. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση βέβαια, εάν η εφεύρεση αποδειχθεί ιδιαιτέρως επικερδής, ο εφευρέτης μπορεί να αιτηθεί πρόσθετη εύλογη αμοιβή. Η τρίτη περίπτωση, είναι αυτή της εξαρτημένης εφεύρεσης, αυτής δηλαδή που πραγματοποιείται από εργαζόμενο με χρήση υλικών ή μέσων ή πληροφοριών της επιχείρησης που εργάζεται. Υπό αυτές τις συνθήκες δικαίωμα κατάθεσης διπλώματος έχουν εφευρέτης και επιχείρηση ταυτόχρονα με ποσοστό όμως 60% για τον πρώτο και 40% για τον δεύτερο.
Διαδικασία χορήγησης Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας
Η διαδικασία χορήγησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας πραγματοποιείται με τέσσερα βήματα
- Την κατάθεση της αίτησης στον ΟΒΙ
Η κατάθεση της αίτησης στον ΟΒΙ θα πρέπει να εμπεριέχει το πλήρες όνομα ή την επωνυμία, την εθνικότητα, την κατοικία ή την έδρα και την διεύθυνση του καταθέτη. Επίσης πρέπει να περιλαμβάνεται η περιγραφή της εφεύρεσης, η περίληψή της καθώς και ο προσδιορισμός μιας ή περισσότερων αξιώσεων. Ως αξιώσεις νοούνται η έκταση και το περιεχόμενο της αιτούμενης προστασίας του καταθέτη. Τέλος συμπληρώνεται το αίτημα χορήγησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Το τέλος κατάθεσης αίτησης για χορήγηση Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας κοστίζει 50ευρώ ενώ για περαιτέρω των δέκα αξιώσεων καταβάλλεται τέλος 30 ευρώ για κάθε μια.
-Προθεσμία 4 μηνών για τυχόν διορθώσεις ή συμπλήρωση ελλείψεων
Με την κατάθεση της αίτησης δίνεται προθεσμία 4 μηνών για τυχόν διορθώσεις ή συμπλήρωση ελλείψεων από την πλευρά του καταθέτη.
-Έλεγχος για το «νέο» και την εφευρετική δραστηριότητα και η σύνταξη έκθεσης έρευνας
Ο ΟΒΙ στη συνέχεια πραγματοποιεί έλεγχο για το «νέο» και συντάσσεται από εξειδικευμένους επιστήμονες του οργανισμού ή έκθεση έρευνας ανάλογα με τον τομέα που ανήκει η εφεύρεση. Η σύνταξη της έκθεσης έρευνας κοστίζει 300 ευρώ ενώ για την περίπτωση που ο εφευρέτης επιθυμεί έκθεση έρευνας με αιτιολογημένη γνώμη, δηλαδή έκθεση έρευνας που να συνοδεύεται από σχόλια ή συνοπτικές επεξηγηματικές παρατηρήσεις για τα χαρακτηριστικά της εφεύρεσης (το νέο χαρακτήρα της, το εφευρετικό της βήμα και την βιομηχανική εφαρμογή της) το τέλος κοστίζει 800 ευρώ.
-Προθεσμία 3 μηνών για παρατηρήσεις του καταθέτη στην έκθεση έρευνας
Στη συνέχεια η έκθεση έρευνας δίνεται στον καταθέτη με σκοπό να διατυπώσει τυχόν παρατηρήσεις. Κατόπιν συντάσσεται η τελική έκθεση έρευνας ενώ ο εφευρέτης δεν βαρύνεται με επιπρόσθετο τέλος.
-Έκδοση Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας
Με την ολοκλήρωση των ανωτέρω διαδικασιών ο οργανισμός εκδίδει το δίπλωμα σε διάστημα 12 ως 18 μηνών. Το τέλος χορήγησης του Διπλώματος ανέρχεται στα 150 ευρώ ενώ τα δικαιώματα που παρέχονται με το Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας διατηρούνται σε ισχύ με την καταβολή αντίστοιχων τελών στον Οργανισμό ετησίως. Τα δύο πρώτα χρόνια είναι δωρεάν ενώ από το τρίτο έτος η διατήρησή του κοστίζει 20 ευρώ και αυξάνει καταλήγοντας στα 1.100 ευρώ για το 20 έτος διατήρησής τους. Πρέπει να σημειωθεί εδώ πως τα τέλη πρέπει να προκαταβάλλονται μέχρι και την γενέθλια ημερομηνία της ευρεσιτεχνίας. Σε αντίθετη περίπτωση ο εφευρέτης διατηρεί το δικαίωμα αποπληρωμής των τελών προσαυξημένα κατά 50% για 6 επιπλέον μήνες. Εάν και μέσα στους έξι αυτούς μήνες δεν καταβάλει το ποσό, η ισχύ του διπλώματος παύει και ο ίδιος εκπίπτει των δικαιωμάτων του. Με την χορήγησή του το δίπλωμα καταχωρείται στο Μητρώο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας και περίληψή του δημοσιεύεται στο ειδικό δελτίο Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας. Καθ’ όλη όμως την διάρκεια του 18μηνου μέχρι και την έκδοση του διπλώματος η αίτηση είναι απόρρητη.
Κατοχύρωση σε χώρες του εξωτερικού
Ο κάθε δημιουργός μπορεί να υποβάλλει αίτηση κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας σε όσες και όποιες χώρες επιθυμεί. Η επιλογή των χωρών ή και των γεωγραφικών περιοχών είναι μια καθαρά επιχειρηματική απόφαση. Για την διαδικασία μεσολαβεί ο ΟΒΙ, ως γραφείο υποδοχής αιτήσεων, εφόσον συνεργάζεται τόσο με τον παγκόσμιο οργανισμό πνευματικής ιδιοκτησίας WIPO όσο και με το ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας EPO. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η υποβολή αιτήσεων σε περισσότερες από μια χώρες ταυτόχρονα, μειώνοντας το χρόνο εξέτασης και το κόστος υποβολής πολλαπλών αιτήσεων.
Να σημειώσουμε πως στην έδρα του ΟΒΙ στο Μαρούσι, λειτουργεί «Υπηρεσία Μιας Στάσης» με εξειδικευμένο προσωπικό για υποστήριξη των ενδιαφερομένων. Λεπτομέρειες για τη διαδικασία υπάρχουν και στην ιστοσελίδα του www.obi.gr ενώ το κοινό μπορεί να απευθύνει τις ερωτήσεις του στη δωρεάν τηλεφωνική γραμμή 800.11.08.108 που διατηρεί ο οργανισμός. Ο τυπικά απαιτούμενος χρόνος δεν υπερβαίνει τον ενάμιση χρόνο και το συνολικό κόστος ξεκινά από τα 500 ευρώ.
Οφέλη κατοχύρωσης της ευρεσιτεχνίας:
Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας παρέχει στον κάτοχό του το αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης του επινοήματός του για 20 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι το επινόημα δεν μπορεί να κατασκευαστεί, χρησιμοποιηθεί, διανεμηθεί ή πωληθεί χωρίς τη δική του έγκριση, στη χώρα ή στις χώρες για τις οποίες διαθέτει ένα ισχύον δίπλωμα. Η προστασία δε της πατέντας διέπεται από τους νόμους του κράτους στο οποίο έχει εκδοθεί το δίπλωμα.
Από την κατοχύρωση και μετά μπορεί ο εφευρέτης να εκμεταλλευτεί την ευρεσιτεχνία του, είτε παράγοντας ο ίδιος το κατοχυρωμένο προϊόν, είτε μεταβιβάζοντας το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σε ενδιαφερόμενη επιχείρηση ή παραχωρώντας άδειες εκμετάλλευσης σε τρίτους με το εύλογο σε κάθε περίπτωση τίμημα. Το «άυλο κεφάλαιο» της καινοτομίας μπορεί αρχικά να φαίνεται ότι δεν αποφέρει τα αντίστοιχα οφέλη ή ακόμα ότι κοστίζει ακριβά. Στην πραγματικότητα όμως λόγω της δυνατότητας αφενός για αποκλειστική εκμετάλλευση και παραγωγή και, αφετέρου, της δυνατότητας αδειών εκμετάλλευσης σε τρίτους έναντι τιμήματος, τα οφέλη είναι πολλαπλά. Αξίζει να επισημάνουμε πως ό,τι χρησιμοποιούμε και μας περιβάλλει στην καθημερινή μας ζωή, μπορεί να είναι -και συνήθως είναι- προϊόν ευρεσιτεχνίας. Οι ευρεσιτεχνίες είναι μέρος της ζωής μας, στον τομέα της υγείας, της διατροφής, της διαβίωσης, της επικοινωνίας, της συγκοινωνίας, της διασκέδασης κ.λ.π., στοχεύουν δε στη διαρκή βελτίωση της ποιότητάς της. Σχεδόν όλα τα γνωστά και μη προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά, είναι ευρεσιτεχνίες, κατοχυρωμένες είτε σε εθνικό, είτε σε ευρωπαϊκό, είτε σε διεθνές επίπεδο.
Ξυραφάκια, αναπτήρες, στυλό, πάνες μωρού και πολλές άλλες εφευρέσεις της καθημερινότητάς μας, αφότου δημιουργήθηκαν, κατοχυρώθηκαν και στη συνέχεια δωρίστηκαν στην ανθρωπότητα. Αυτός ακριβώς είναι άλλωστε και ο λόγος που η κατοχύρωση μιας ευρεσιτεχνίας και ταυτόχρονα η οικονομική εκμετάλλευση της από την πλευρά του εφευρέτη, ισχύει για ορισμένο χρονικό διάστημα.
