Πόση «ζημιά» μας περιμένει ακόμα...

«Δεν θέλω να σε ενοχλώ εκεί που βρίσκεσαι, αλλά αφού έλαβα το σχόλιό σου σ’ αυτά που σου είχα στείλει για τις αιτίες ανόδου του πληθωρισμού και το δημοσίευσες, παίρνω το θάρρος να σου στείλω και το δεύτερο μέρος».

Το δεύτερο σημείωμα του κ. Χ, πράγματι με βρήκε να πίνω καφέ στο γεμάτο λουλούδια μπαλκόνι – βεράντα του καφενείου της κας Κατερίνας, Σάββατο απόγευμα στον Αγ. Χαράλαμπο στο Οροπέδιο Λασιθίου, λίγο πριν πυκνώσουν τα σύννεφα και πέσουν λίγες ψιχάλες.

Το άφησα και δεν το «διάβασα», σκοπεύοντας να το κάνω την Κυριακή το πρωί, όπως και έκανα, με ένα καφεδάκι στη σκιά της «φορτωμένης» κερασιάς στην αυλή του σπιτιού στην Πλάτη.

Η αλήθεια είναι ότι με δυσκολία κατάφερα να συγκεντρωθώ για να το διαβάσω, καθώς τα μεγάφωνα από την εκκλησία του χωριού (Κυριακή πρωί βλέπεις), ακούγονταν πολύ δυνατά μέσα στην ησυχία, με τις ψαλμωδίες να κυριαρχούν πάνω από τους κελαϊδίσματα ή τα κουδούνια από τα πρόβατα ψηλότερα στην πλαγιά. Στο τέλος τα κατάφερα με ένα δεύτερο φλιτζάνι καφέ σκέτο.

Παραθέτω λοιπόν το σημείωμα του κ. Χ παραλείποντας τις παρατηρήσεις που του είχα στείλει.

«Διάβασα με προσοχή τις παρατηρήσεις σου στο προηγούμενο σημείωμά μου, όπως επίσης και το εξαιρετικό άρθρο που δημοσιεύσατε στο insider.gr, με το "γιατί θα συνεχισθεί ο πληθωρισμός στα τρόφιμα". Έχω κάποιες μικρές επιφυλάξεις, όχι τόσο ως προς την ουσία της πληροφόρησης που περιέχει και η οποία είναι εξαιρετική, όσο ως προς την ένταση με την οποία κάποιες από αυτές συμβάλουν στην συνολική τάση. Όμως είναι εντελώς δευτερεύουσας σημασίας και πιστεύω ότι πρέπει να πω πως δεν έχω διαβάσει τίποτα σχετικό που να είναι τόσο ενημερωτικό, τόσο πλήρες και κυρίως τόσο απλά γραμμένο.

Πολύ θα ήθελα να είμαι σε θέση να παρουσιάζω και 'γω τις σκέψεις μου τόσο απλά και με τέτοια πληρότητα. Ας το αφήσω αυτό όμως για να μη κουράζω περισσότερο.

Στο προηγούμενο σημείωμά μου είχα επισημάνει μία σειρά παράγοντες που συνθέτουν στην τρέχουσα συγκυρία την δυναμική των πληθωριστικών πιέσεων. Και είδα στο σημείωμα που μου έστειλες ότι και συ δεν έχεις σοβαρές αντιρρήσεις σ’ αυτή την εικόνα.

Εδώ θέλω να προσθέσω άλλο ένα παράγοντα που εγώ θεωρώ τον σημαντικότερο. Εκτιμώ ότι είναι η αιτία που διαπερνά την ανάδυση αυτής της πληθωριστικής πλημμυρίδας. Και ο οποίος "εξηγεί" επίσης το γιατί οι Κεντρικοί Τραπεζίτες επιμένουν – παραδόξως με την "κατανόηση" των κυβερνήσεων - να επαναλάβουν το αποκαλούμενο "λάθος Τρισέ", δηλαδή να αυξήσουν μέσα σε τέτοιες συνθήκες (οικονομικής κάμψης στο Α τρίμηνο του 2022) το κόστος του χρήματος δρομολογώντας με μαθηματική ακρίβεια την επερχόμενη ύφεση. Και μάλιστα γενικευμένη σε έκταση και βάθος μεγαλύτερο από εκείνη που πυροδότησε ο Βόλκερ το 1981.

Η σκέψη είναι απλή: Αυτό που ζούμε δεν είναι η πλημμυρίδα του πληθωρισμού τιμών, αλλά το τσουνάμι της διολίσθησης της αξίας των νομισμάτων.

Δηλαδή σε βασικό επίπεδο, δεν άλλαξε η "αξία" του φυσικού αερίου ή των σιτηρών, ή της τομάτας – πέρα από τις υπάρχουσες και μερικές φορές εκρηκτικές κερδοσκοπικές πιέσεις, όπως παραδέχεται και η BIS – αλλά η πραγματική "αξία" του νομίσματος με το οποίο διαμορφώνονται οι "τιμές" αυτών των προϊόντων και υπηρεσιών.

Θα μου πει κάποιος, "μα τι λες, τρελάθηκες, δεν έχεις δει που βρίσκεται η συναλλαγματικής ισοτιμία του δολαρίου με το ευρώ ή με το γιέν; Τέτοια ανατίμηση δεν είχαμε δει εδώ και πολύ καιρό…".

Μία τέτοια αντίρρηση είναι εύλογη με βάση τα "νούμερα" του FX, αλλά υπάρχει και η απάντηση. Και αυτή είναι ότι το δολάριο πράγματι έχει ανατιμηθεί έναντι των άλλων νομισμάτων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν "πέφτει" και αυτό.

Απλώς "πέφτει" με μικρότερη ταχύτητα εξ ου και η σχετική ανατίμησή του έναντι των άλλων νομισμάτων…

Όσο για τη σχετικά πιο αργή πτώση του, την απάντηση την γνωρίζεις καλά: αφενός παραμένει το ισχυρότερο διεθνές αποθεματικό νόμισμα και αφετέρου σε περιβάλλον διεθνούς αναταραχής η "έξοδος" κεφαλαίων από τις προβληματικές περιοχές, καταλήγει σε εισροή κεφαλαίων στη μητρόπολη της διεθνούς χρηματαγοράς, την Wall Street… Νομίζω ότι τα στατιστικά στοιχεία που έχει δώσει η BIS το επιβεβαιώνουν αυτό.

Μια δεύτερη λογική αντίρρηση θα ήταν το "γιατί να υπάρχει τέτοια γενικευμένη απαξίωση και διολίσθηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών".

Και εδώ η απάντηση είναι μάλλον γνωστή.

Η πρώτη "ζημιά" στην αξιοπιστία και στην εμπιστοσύνη, ως προς την αξία των νομισμάτων, στους καιρούς μας, έγινε το 1971 όταν κατέρρευσε το Μπρέτον Γούντς και "έσπασε" η σταθερή σχέση και ανταλλαξιμότητα του δολαρίου με τον χρυσό.

Μέχρι τότε συσσώρευες δολάρια στη δική σου Κεντρική Τράπεζα και ήταν σαν να είχες χρυσό σε φυσική μορφή. Η έκδοση των εθνικών νομισμάτων βασιζόταν στη διαθεσιμότητα των δολαρίων που είχες και μέσω αυτών στον χρυσό.

Μετά το "σπάσιμο" της σχέσης χρυσού – δολαρίου η πτώση ήταν γενικευμένη και είχαμε την πρώτη πληθωριστική πλημμυρίδα της δεκαετίας του '70.

Η "έξοδος" από αυτή έγινε, όπως γνωρίζεις, με πολύ... πόνο και μόνο αφού μία σειρά οικονομικών και θεσμικών αλλαγών σε διεθνές και εθνικό επίπεδο κατάφεραν να αποκαταστήσουν ένα μέρος της αξιοπιστίας των νομισμάτων.

Το πρώτο βήμα ήταν η μεγάλη αύξηση των επιτοκίων, μία βίαιη επέμβαση στην πλευρά της ζήτησης που προκάλεσε μακροχρόνια ύφεση και – κυρίως αυτό – μία συνδυασμένη σχεδόν "οριζόντια" θεσμική αλλαγή, η "ανεξαρτητοποίηση" των Κεντρικών Τραπεζών, συνδυασμένη βέβαια με την συναλλαγματική ισορροπία που επιτεύχθηκε με την Συμφωνία στο Plaza το 1985.

Η "ανεξαρτησία" των Κεντρικών Τραπεζών όμως ήταν θεμέλιος λίθος, γιατί με αυτή αποκαταστάθηκε ένα μέρος της χαμένης αξιοπιστίας των νομισμάτων, που εξακολουθούσαν μεν να στηρίζονται στο δολάριο, αλλά ταυτόχρονα και στο γεγονός ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούσαν να εκτυπώσουν όσο νόμισμα είχαν - ή για τις πολιτικές τους ανάγκες έκριναν ότι είχαν - ανάγκη, αλλά μόνο όσο επέτρεπε η Κεντρική τους Τράπεζα με βάση τις παραγόμενες αξίες και την "αποταμίευσή" τους σε δολάρια.

Με άλλα λόγια η χαμένη αξιοπιστία λόγω της ρήξης της σταθερής σχέσης με τον χρυσό, αποκαταστάθηκε – εν μέρη – με την "αξιοπιστία" της Κεντρικής Τράπεζας και των συναλλαγματικών ή σε χρυσό αποθεμάτων τους.

Η αξιοπιστία ήτοι η "αξία" των νομισμάτων μεταφέρθηκε από την σχέση τους με τον χρυσό, στην αξιοπιστία της "ανεξαρτησίας" της Κεντρικής Τράπεζας που τα εκδίδει... Αυτή η "αξιοπιστία" των Κεντρικών Τραπεζών ενάντια στον κίνδυνο του νομισματικού πληθωρισμού έπαθε την πρώτη μεγάλη "ζημιά" μετά το 1971, στην κρίση του 2008 – 2009.

Τότε οι Κεντρικές Τράπεζες με πρώτη την Fed και την ΕΚΤ να ακολουθεί μετά το 2012, έκαναν τα στραβά μάτια στον νομισματικό πληθωρισμό εισάγοντας τα προγράμματα "ποσοτικής χαλάρωσης", τα περιβόητα QE, των οποίων οι πληθωριστικές πιέσεις ελέγχθηκαν με πολιτικές "δημοσιονομικής πειθαρχίας" μέχρι που ξέσπασε η πανδημία το 2020. Αν και για να ήμαστε ακριβείς οι ενδείξεις πληθωρισμού είχαν αρχίσει να εμφανίζονται λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία στα τέλη του 2019.

Με την πανδημία οι Κεντρικές Τράπεζες υποχρεώθηκαν για να κρατήσουν τις οικονομίες όρθιες να "πλημμυρίσουν" τις οικονομίες με ρευστότητα, δηλαδή με κεφάλαια που "παράγονταν", όχι μέσα από την οικονομική δραστηριότητα, αλλά από τα "τυπογραφία" τους... Σε πραγματικούς όρους δεν άξιζαν τίποτα περισσότερο από το ποιοτικό χαρτί πάνω στο οποίο τυπώνονταν.

Η Fed έχει ακόμα στην "κοιλιά" ένα τέτοιο… παιδί που ξεπερνά σε ονομαστική αξία τα 9 τρισ. δολ., η ΕΚΤ έχει άλλο ένα τέτοιο... παιδί που ξεπερνά τα 3 τρισ. ευρώ, για να μη μιλήσουμε για την Ιαπωνία, ή τις άλλες μεγάλες οικονομίες. Και πάνω σ’ αυτά έχει δημιουργηθεί ένα πολλαπλάσιο χρέος διεθνώς στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας... Εδώ και αν μιλάμε για νομισματικό πληθωρισμό σε πρωτοφανή ιστορική κλίμακα.

Η "ζημιά" που έχει γίνει μετά το 2008 και ειδικά την διετία 2020-21 στην αξιοπιστία του "εκδότη" των νομισμάτων, δηλαδή των Κεντρικών Τραπεζών, με την "παραγωγή" αυτού του τεράστιου όγκου νομισμάτων που δεν έχουν παρά ελάχιστη πλέον σχέση με πραγματικές αξίες, είτε χρυσού, είτε προϊόντων και πραγματικών αξιών, έχει ενεργοποιήσει μία ιστορικών διαστάσεων απαξίωσή τους. Η οποία εκδηλώνεται σαν διολίσθηση της "ισοτιμίας" τους με τις πραγματικές αξίες και εκφράζεται στην αυξημένη τιμή των προϊόντων.

Δεν ξεχνάμε βέβαια ότι εδώ πάντα δημιουργούνται και οι ευκαιρίες για κερδοσκοπία, που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι και μεγαλύτερη από την "νόμιμη" αύξηση της τιμής, όμως δεν είναι αυτή το καθοριστικό όσο υψηλή και αν είναι.

Πως θα αντιμετωπίσουν τώρα οι Κεντρικές Τράπεζες αυτή τη "ζημιά"; Το πρώτο βήμα τους είναι βέβαια να αυξήσουν τα επιτόκια για να μαζέψουν αυτό το "χρήμα" που έχουν ρίξει στις οικονομίες και να αποκαταστήσουν την "ανεξαρτησία" τους από τις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς.

Αυτό όμως είναι πολύ πιο δύσκολο από ότι ήταν το 1981 για τον Βόλκερ, γιατί πέραν του ότι οι νομισματικοί όγκοι που πρέπει να αποσυρθούν, δηλαδή να "καταστραφούν", είναι ιστορικά πρωτοφανείς σε μέγεθος, έχουν στο μεταξύ μοχλευθεί δεκάδες και εκατοντάδες φορές σαν ιδιωτικό και κρατικό χρέος...

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό για πρώτη φορά αντιμετωπίζεται τόσο από τις κεντρικές τράπεζες όσο και στις κυβερνήσεις. Και μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να είναι... αξιόπιστη».