Το Βελιγράδι, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα χωρίς υπόγειο σιδηρόδρομο, φαίνεται ότι πλησιάζει στο τέλος μιας αιώνιας αναμονής. Σχεδόν έναν αιώνα οι προσπάθειες για την κατασκευή μετρό στην πόλη έχουν αποτύχει, με αποκορύφωμα τη δεκαετία του 1990, όταν η τηλεοπτική σειρά «Waiting for Metro» αναδείκνυε με χιούμορ τη μάταιη αναμονή των πολιτών, παραπέμποντας στο διάσημο έργο του Σάμουελ Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό».
Σήμερα, οι αρχές της πόλης δηλώνουν ότι η κατασκευή του πρώτου μετρό είναι πια πραγματικότητα. Τον τελευταίο χρόνο υπεγράφησαν συμβόλαια ύψους 1 δισ. ευρώ με κινεζικές και γαλλικές εταιρείες, ενώ προετοιμάζονται και άλλες συμφωνίες, ώστε η πρώτη γραμμή, προϋπολογισμού 4,4 δισ. ευρώ, να ξεκινήσει λειτουργία το 2030. Στα σχέδια περιλαμβάνεται και δεύτερη γραμμή με παρόμοιο κόστος λίγα χρόνια αργότερα, ενώ ήδη εξετάζεται η δημιουργία τρίτης γραμμής για την αντιμετώπιση της χρόνιας κυκλοφοριακής συμφόρησης και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πόλη των 1,7 εκατομμυρίων κατοίκων.
«Αυτή τη φορά δεν υπάρχει επιστροφή», λέει ο Andreja Mladenovic, επικεφαλής της κρατικής εταιρείας που διαχειρίζεται το έργο. Οι προηγούμενες προσπάθειες δεν είχαν ούτε το ίδιο επίπεδο σχεδιασμού ούτε τη δυνατότητα υλοποίησης, επισημαίνει.
Η πίεση της ανάπτυξης και η ανάγκη για αλλαγή
Η ανάγκη για υπόγειο σιδηρόδρομο έγινε επιτακτική λόγω της ταχείας οικονομικής ανάπτυξης της Σερβίας τα τελευταία χρόνια, που συγκέντρωσε μεγάλο μέρος των νέων θέσεων εργασίας στην πρωτεύουσα. Η εισροή κατοίκων, μαζί με χιλιάδες ξένους εργαζόμενους, συμπεριλαμβανομένων Ρώσων που εγκατέλειψαν τη χώρα τους μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, αύξησε την πίεση στο ήδη πολυσύχναστο κέντρο της πόλης.
Το Βελιγράδι είχε κάνει την πρώτη προσπάθεια για υπόγειο σιδηρόδρομο τη δεκαετία του 1930, αλλά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ανέτρεψε τα σχέδια. Νέες προσπάθειες εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1960 και του 1970, αλλά η οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1980 και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας καθυστέρησαν ξανά κάθε προοπτική. Η δεκαετία του 1990 έφερε επιπλέον αναταραχή και καταστροφή, αφήνοντας χιλιάδες νεκρούς και εκτοπισμένους και βυθίζοντας την πόλη σε χρόνια ανοικοδόμησης.
Η κυκλοφορία στο κέντρο παραμένει καθημερινό πρόβλημα. Ο οδηγός λεωφορείου Milenko Stosic λέει ότι τα δρομολόγια γίνονται όλο και πιο αδύνατο να τηρηθούν, ενώ εργαζόμενοι αναφέρουν ότι η κακή συγκοινωνία οδηγεί σε απώλειες προσωπικού. «Η νέα συγκοινωνία θα αλλάξει ριζικά την καθημερινότητά μας», λέει ο Mladenovic.
Προκλήσεις και καινοτομίες
Το έργο αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, από περιβαλλοντικές ανησυχίες μέχρι πολιτικές αντιπαραθέσεις. Περιβαλλοντικές οργανώσεις εκφράζουν ανησυχία για πιθανή ρύπανση κοντά σε λίμνες που παρέχουν νερό στην πόλη, ενώ οι επικριτές κατηγορούν την κυβέρνηση ότι προτεραιοποιεί την πρωτεύουσα εις βάρος μικρότερων πόλεων. Ανησυχίες προκάλεσε και η τραγωδία στη Νόβι Σαντ, όπου 16 άνθρωποι σκοτώθηκαν από κατάρρευση σκέπαστρου, εντείνοντας την καχυποψία για δημόσια έργα.
Τα σχέδια για το νέο μετρό περιλαμβάνουν τρένα χωρίς οδηγό, πλατφόρμες ασφαλείας και κεντρικό χειριστήριο. Οι κινεζικές εταιρείες αναλαμβάνουν τις εκσκαφές και την κατασκευή των σηράγγων, ενώ οι γαλλικές προμηθεύουν τρένα, συστήματα ηλεκτροδότησης και επικοινωνιών. Η συνεργασία αυτή αντικατοπτρίζει τη στρατηγική της Σερβίας να ισορροπεί μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΗΠΑ, Κίνας και Ρωσίας.
Με την έναρξη των εκσκαφών προγραμματισμένη για την άνοιξη και τη χρήση σύγχρονου εξοπλισμού, το Βελιγράδι φαίνεται να ετοιμάζεται να αλλάξει ριζικά τη μετακίνησή του. «Δεν υπάρχει επιστροφή», καταλήγει ο Μλάντενοβιτς. «Ποτέ ξανά δεν είχαμε φτάσει τόσο κοντά στην πραγματοποίηση αυτού του ονείρου».
Πηγή: Bloomberg
