Μέχρι τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ αποτελούσε ένα από τα κορυφαία ζητήματα στις Βρυξέλλες. Η Δύση - τουλάχιστον όπως έως τότε τη γνωρίζαμε - δικαίως επεδίωξε να έρθει εγγύτερα με μία περιοχή στην οποία συμφέροντα εξ ανατολής είχαν επίσης πρόσβαση. Αυτό που σήμερα διαπιστώνεται είναι μία «κόπωση», και μάλιστα διπλή.
Η ΕΕ έχει αφενός - εύλογα - προτεραιοποιήσει την περίπτωση της Ουκρανίας αφήνοντας όμως πάλι χώρο να δράσουν οι αντίπαλοί της. Αλλά και οι προς ένταξη χώρες - ειδικά ορισμένες εξ αυτών - προσδοκούν δίχως απτό αντίκρισμα σε ταχύτερες διαδικασίες.
Οι διαπιστώσεις αυτές, μάλιστα, επισημαίνονται μεταξύ άλλων και σε πρόσφατη έρευνα που φιλοξενήθηκε στο euractiv. Την υπογράφουν ο καθηγητής Αναπληρωτής Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Γιάννης Αρμακόλας και διευθυντής του σχετικού προγράμματος «think nea - New Narratives of EU Integration» του ΕΛΙΑΜΕΠ και η Ana Krstinovska senior ερευνήτρια του προγράμματος.
Παράλληλα, από μόνη της η δημοφιλία της διεύρυνσης - αν εξαιρέσει κανείς την Ουκρανία κι αυτή όχι στο σύνολο των κρατών μελών της ΕΕ - δε φαίνεται να ισχυροποιείται και σίγουρα δεν υποβοηθείται από τις ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις.
Η ανάγκη για εμβάθυνση - κι αυτή δύσκολο εγχείρημα - επικρατεί αυτής για διεύρυνση της Ένωσης. Αν συνυπολογίσει κανείς το οικονομικό κόστος που θα έχει για ορισμένες χώρες με χαμηλό συγκριτικά κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε κοινοτικά κονδύλια, η εξίσωση γίνεται δυσκολότερη.
Προβάδισμα για Μαυροβούνιο, ακολουθούν Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία
Με βάση την πρόοδο στους αντίστοιχους φακέλους, το Μαυροβούνιο εμφανίζεται εγγύτερα από οποιονδήποτε άλλο προκειμένου να ενταχθεί στην Ένωση. Η χώρα φιλοδοξεί - μάλλον βάσιμα - να κλείσει τη διαπραγμάτευση έως το τέλος του 2026, με στόχο να γίνει μέλος της Ένωσης το 2030.
Ίδιος αλλά υπερφιλόδοξος είναι και ο στόχος της Αλβανίας. Η κυβέρνηση της χώρας επιθυμεί να ανοίξει το σύνολο των φακέλων το αργότερο έως τις αρχές του επόμενου χρόνου και να τους έχει κλείσει στο τέλος του 2027. Στόχος της είναι να… προλάβει το ίδιο τρένο με το Μαυροβούνιο και να απολαύσει ενδεχομένως την «επιείκεια» των εταίρων του στην περίπτωση μίας ταυτόχρονης ένταξης.
Σε επίπεδο μεταρρυθμίσεων η Βόρεια Μακεδονία δεν υστερεί σε σχέση με τους παραπάνω δύο. Ωστόσο με εκκρεμή τη συνταγματική της αναθεώρηση και τις διαφορές με τη Βουλγαρία, στην παρούσα φάση δεν διαφαίνονται περιθώρια προόδου της υποψηφιότητας.
Στα αξιοσημείωτα - λόγω επικαιρότητας - και σε ό,τι αφορά το φιλοευρωπαϊκό προφίλ των υποψηφίων προς ένταξη χωρών: Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι δωρεές αρμάτων μάχης, ελικοπτέρων και μεγάλων ποσοτήτων πυρομαχικών από τη Βόρεια Μακεδονία προς το Κίεβο την καθιστούν έναν από τους πιο γενναιόδωρους δωρητές του ΝΑΤΟ σε αναλογία με τον πληθυσμό της. Η Αλβανία και το Μαυροβούνιο έχουν επίσης επιδείξει αλληλεγγύη, παρέχοντας σημαντική στρατιωτική, οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια. Από την άλλη πλευρά, Βοσνία και Σερβία -όπως επισημαίνεται και στην έρευνα στην οποία αναφερθήκαμε-διαθέτουν μακράν την ισχυρότερη αμυντική βιομηχανία στην περιοχή.
Η προβληματική περίπτωση της Σερβίας
Αντίθετα με τις παραπάνω χώρες, η Σερβία δείχνει πλέον σημάδια αποσταθεροποίησης ως προς την πορεία της ένταξής της. Για την ακρίβεια, δείχνει ανησυχητικά σημάδια αποσταθεροποίησης γενικώς. Η εξ ανατολής επιρροή από τη Ρωσία αλλά και την Κίνα αποτελούν επίσης τροχοπέδη. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα στο φετινό καλοκαίρι, κινεζικές και σερβικές ειδικές δυνάμεις πραγματοποίησαν κοινή στρατιωτική άσκηση στην Κίνα, την ώρα που η χώρα χρησιμοποιεί κινεζικά drones και χειρίζεται κινεζικά συστήματα πυραύλων.
Τέλος, οι περιπτώσεις της Βοσνίας αλλά και του Κοσόβου για την ώρα παραμένουν περισσότερο στους τύπους παρά στην ουσία της ενταξιακής διαδικασίας.
Αν κάποιος απλώς ρίξει μια ματιά στο χάρτη, θα αντιληφθεί την κρισιμότητα της ένταξης της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Όπως κρίσιμη ήταν π.χ. η ένταξη των χωρών της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης στην Ένωση το 2004, στη μεγαλύτερη διεύρυνση από σύστασής της. 21 χρόνια μετά, μία ιστορία με σαφείς αναλογίες εξελίσσεται στα βόρεια σύνορά μας. Μόνο που αυτή τη φορά, δύσκολα οι υπόλοιποι 27 - ή τουλάχιστον ορισμένοι εξ αυτών - είναι διατεθειμένοι να εμφανίσουν, υπό τις παρούσες συνθήκες, την ίδια ευελιξία.
