Ροή
Η αγορά των στερεών καυσίμων, ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι ανήκει στην ευρύτερη ενεργειακή αγορά, εν τούτοις είναι μια κατ’ εξοχή αγορά αγροτικών προϊόντων. Το ξύλο, ένα δασικό προϊόν και μεταποιείται σε πέλλετ εκεί που η φροντίδα και αξιοποίηση του δάσους είναι ανεπτυγμένη, όπως η Γερμανία, Ρουμανία, Αυστρία, ενώ σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιπτώσεις όπως η ελληνική, τα δένδρα απλώς τεμαχίζονται και καίγονται στα τζάκια ή τους λέβητες. Την αγορά αυτή άλλωστε επιθυμεί να εδραιώσει και αναπτύξει και στη χώρα μας η κυβέρνηση, με τα νέα μέτρα για την αξιοποίηση των δασών και του δασικού πλούτου που ανακοινώθηκαν πρόσφατα.
Με την μεγάλη αύξηση του πετρελαίου θέρμανσης στον καιρό των μνημονίων, το ενδιαφέρον των ελληνικών νοικοκυριών για τα στερεά καύσιμα αναζωπυρώθηκε πολύ. Τότε στην ουσία γνωρίσαμε εκτός από τα ξύλα για καύσιμο και τα πέλλετ, που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον είτε σε αερόθερμες σόμπες είτε σε συστήματα κεντρικής θέρμανσης για όσους αποφάσισαν να επενδύσουν κάτι τις παραπάνω.
Οι τιμές των πέλλετ ήταν για πολλά χρόνια σε επίπεδο όπου ο καταναλωτής εξοικονομούσε αρκετά χρήματα. Σε σχέση με το πετρέλαιο η εξοικονόμηση έφτανε μέχρι και 40% ενώ σε σχέση με το αέριο ήταν αρκετά μικρότερη, σε σημείο που η μετάβαση στα στερεά καύσιμα να είναι οριακά συμφέρουσα, όταν υπήρχε δυνατότητα σύνδεσης με το κεντρικό δίκτυο.
Με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία το 2022 και την εκτόξευση της τιμής των πάσης φύσεως καυσίμων, η τιμή των πέλλετ εκτινάχθηκε και αυτή στα ύψη. Η τιμή του σακιού των 15 κιλών σχεδόν τριπλασιάστηκε. Η εξοικονόμηση σε σχέση με το πετρέλαιο ήταν αμελητέα, ειδικά μετά τα πακέτα στήριξης του πετρελαίου θέρμανσης ίσως και αρνητική. Σταδιακά τα πράγματα εξομαλύνθηκαν και η τιμή του πέλλετ πανευρωπαϊκά όσο κι εδώ σε εμάς, υποχώρησε σε επίπεδα +60% σε σχέση με τα προ πολέμου επίπεδα. Οι δύο θερμοί χειμώνες σε ολόκληρη την Ευρώπη, σε συνδυασμό με την επιτυχή σε γενικές γραμμές αντιμετώπιση του ενεργειακού θέματος, δημιούργησε νέες συνθήκες στην εν λόγω αγορά.
Στη Γερμανία, οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν πέλλετ για θέρμανση αυξήθηκαν πολύ τα τελευταία χρόνια κι έφτασαν, με βάση στοιχεία του εξειδικευμένου περιοδικού Heizpellets24.de, στις 800.000 από τις οποίες 330.000 είναι αερόθερμες σόμπες και τζάκια και οι υπόλοιπες 470.000 κεντρική θέρμανση. Η αυξημένη ζήτηση για πέλλετ αντισταθμίστηκε με επιτυχία από την αυξημένη προσφορά τόσο των υφιστάμενων όσο και νέων παραγωγών πέλλετ.
Έτσι φέτος η τιμή έχει μια έντονα πτωτική τάση και δείχνει να επανέρχεται σε επίπεδα κοντά στα προπολεμικά, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα που ακολουθεί.
Στο επόμενο διάγραμμα εμφανίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια η πτώση της τιμής του πέλλετ το τελευταίο τρίμηνο, όπου ο ζεστός χειμώνας, η ομαλοποίηση της ενεργειακής αγοράς και η πλεονάζουσα παραγωγή οδήγησαν την τιμή σε κατακρήμνιση.
Στα καθ’ υμάς, δεν υπάρχουν δημοσιευμένες τιμές της αγοράς πέλλετ. Έτσι, αρκούμαστε σε μνήμες ανθρώπων της λιανικής αγοράς: Από τα 300 ευρώ ο τόνος το 2021, εκτοξεύθηκε στα 760 ευρώ για να επανέλθει στα 450 ευρώ ο τόνος φέτος. Μάλιστα, η τιμή έμεινε σταθερή για ολόκληρη την περίοδο του φετινού χειμώνα. Καμία δηλαδή σχέση με τα όσα συνέβησαν στη Γερμανία, όπου η αγορά προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα και τελικά «μαζεύτηκε» κατά 20% από τις αρχές του χρόνου. Εδώ, τις τελευταίες ημέρες, που ο ζεστός καιρός έχει προφανώς μηδενίσει τις αγορές, κάποιοι προμηθευτές προσπαθούν να δώσουν κίνητρα μείωσης τιμών αλλά μόνο για μεγάλες ποσότητες.
Να επισημανθεί ότι οι τιμές Γερμανίας είναι χονδρικής, ενώ οι τιμές Ελλάδας λιανικής, άρα δεν είναι κατευθείαν συγκρίσιμες. Είναι όμως χρήσιμη η σχετική τους σύγκριση και η καταγραφή των διαφορετικών δομών των δύο αγορών.
Να λοιπόν μια ακόμη αγορά στη χώρα μας που δουλεύει μόνο στην άνοδο και όχι στην κάθοδο! Μπορεί να φανταστεί κανείς διάφορες αιτιολογίες και δικαιολογίες, αλλά μάλλον δεν έχουν αξία. Τα δεδομένα μιλούν μόνα τους: Στη Γερμανία η αγορά προσαρμόστηκε σε ένα νέο περιβάλλον προσφοράς και ζήτησης ενώ στη Ελλάδα όχι. Αποτέλεσμα ο Γερμανός καταναλωτής ζεσταίνεται με σχεδόν 50% χαμηλότερο κοστολόγιο σε σχέση με τον Έλληνα. Αντίστοιχα και η απόδοση της επένδυσής του στο νέο σύστημα θέρμανσης είναι κατά πολύ ανώτερη σε σχέση με αυτή του Έλληνα.
Από την άλλη, ο καταναλωτής δεν μπορεί κάθε φορά πριν πάει να αγοράσει πέλλετ ή ψωμί ή λαχανικά να συμβουλεύεται τις αντίστοιχες αναρτημένες τιμές στη Γερμανία, ή την Κεντρική Λαχαναγορά Αθηνών! Έχει και όρια το όλο θέμα, κι επειδή το όριο αυτό έχει προ πολλού καταρριφθεί, έχει χαθεί η εμπιστοσύνη στις αγορές. Και αυτό είναι κάτι που θα το πληρώσουμε όλοι στο μέλλον, ο τρόπος πληρωμής δεν είναι ακόμη σαφής...
Έτσι, χάνοντας την εμπιστοσύνη του ο Έλληνας, θα είναι διστακτικός την επόμενη φορά που θα του ζητηθεί να ξαναρίξει χρήματα σε ένα καινούργιο σύστημα θέρμανσης, όπως για παράδειγμα τις αντλίες θερμότητας που οι πάντες συμφωνούν ότι είναι το πιο αποδοτικό ενεργειακά σύστημα. «Γιατί για να εγκλωβιστώ πάλι και να είμαι όμηρος καθενός παρόχου;», θα είναι η πιθανή του απάντηση.
Από την άλλη, τι να σου κάνουν και οι κινήσεις των υπουργών και του κράτους όταν οι αγορές δουλεύουν τόσο μακριά από κάθε έννοια ανταγωνισμού; Συνηθίζουμε να τα ρίχνουμε όλα στο κράτος, στα υπουργεία και τους πολιτικούς τους προϊσταμένους. Και όταν είναι η σειρά μας να δείξουμε ότι μπορούμε να επιβιώσουμε σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς, ανακρούουμε πρίμα.
Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι συνέβη και στην παράλληλη αγορά των καυσόξυλων, διότι έχει έντονα τοπικά χαρακτηριστικά και οι αγορές των μεγάλων αστικών κέντρων δεν είναι ελκυστικές. Εδώ το ξύλο χρησιμοποιείται σαν συμπληρωματική πηγή θέρμανσης, ενώ σε χωριά και μικρές κωμοπόλεις υπάρχουν καταναλωτές με πολλούς τόνους ξύλα τον χρόνο. Εδώ τα κλαδέματα κυρίως της ελιάς, συμπληρώνουν τα δασικά είδα. Ήδη όμως από το καλοκαίρι υπήρχαν διάφορα σχόλια στα χωριά, ότι οι προμηθευτές προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την περίσταση με ποικίλους τρόπους. Κάποιοι που έστειλαν το φορτηγό στην πλάστιγγα, ένα συμπληρωματικό μέτρο επαλήθευσης του όγκου που έχεις παραγγείλει βρέθηκαν προ δυσάρεστης έκπληξης. Κάποιοι άλλοι διέρρηξαν σχέσεις χρόνων με τους προμηθευτές τους.
Όλα αυτά, παρόλο που δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν και να εκφράσουν τάσεις και δομές της αγοράς, δείχνουν ότι όπως οι περισσότερες αγορές αγροτικών προϊόντων, έτσι και του πέλλετ. έχουν μια τάση να δουλεύουν στο ρυθμό «Μία σου και μία μου». Δηλαδή φέτος έχω εγώ το πάνω χέρι, τιμολογώ όπως θέλω, του χρόνου έχεις εσύ κάνεις το αντίστοιχο. Έτσι όμως δεν πάμε μακριά: έφτασε το σιτάρι στα ύψη πριν 2 σχεδόν χρόνια και φυσικά συμπαρέσυρε και το ψωμί και τα μακαρόνια. Τότε ήταν ωφελημένοι οι αγρότες. Τώρα έπεσε το σιτάρι στα τάρταρα βγαίνουν ωφελημένοι κάποιοι άλλοι, οι αγρότες διαμαρτυρόμενοι, ενώ παράλληλα οι τιμές των τελικών προϊόντων παραμένουν υψηλές, όπως καλά γνωρίζετε. Πως όμως να στήσεις δουλειά βασιζόμενος σε σκαμπανευάσματα τιμών, εν πολλοίς κερδοσκοπικά;
Έτσι και στο πέλλετ: οι ευρωπαϊκές τιμές ξεκίνησαν ψηλά και σε διάστημα 4 μηνών προσαρμόστηκαν στα δεδομένα της ζήτησης έπεσαν χαμηλά. Κάποιοι έχασαν ή κέρδισαν λιγότερο από όσα υπολόγιζαν. Αυτό όμως είναι αγορά. Οι Ελληνικές τιμές όμως καλά κρατούν, στα επίπεδα εκεί που ξεκίνησαν. Του χρόνου σε περίπτωση που υπάρχουν πολλά πέλλετ σε ευρωπαϊκό επίπεδο τι θα γίνει; Οι έμποροι θα διαλαλούν τις πολύ χαμηλές του πέλλετ που έχουν και θα παραπονιούνται ότι δεν βγάζουν τίποτα και τους μένει ο κόπος φόρτωνε ξεφόρτωνε;
Πόσο μακρυά μπορεί να πάει μια αγορά με τον τρόπο αυτό;
