Ροή
Η προχθεσινή πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία, τιτλοφορούμενη ως “REPowerEU plan”, απέχει ασφαλώς πολύ από αυτό που θα περίμενε ο Εμμανουέλ Μακρόν, όταν την παραμονή του άτυπου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των Βερσαλλιών, στις 10 και 11 Μαρτίου, δήλωνε εμφατικά ότι χρειάζεται ένα νέο ταμείο επενδύσεων και ανθεκτικότητας για να αντιμετωπισθούν οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, εννοώντας ένα νέο ταμείο ανάκαμψης, καθώς και ότι «πρέπει ως Ευρωπαίοι να χρηματοδοτήσουμε, όπως το κάναμε και κατά την πανδημία, τις μεγάλες στρατηγικές…».
Από τότε φαίνεται ότι κύλησε πολύ νερό κάτω από τις γέφυρες των ευρωπαϊκών ποταμών και το νέο ταμείο, που μαζί με την πλειονότητα των ηγετών των χωρών της ΕΕ οραματιζόταν ο Γάλλος πρόεδρος, κατέληξε να περιορισθεί – όπως προτείνει η Επιτροπή - στην αλλαγή χρήσης των «αζήτητων» 225 δισ. δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης και στην «ανακύκλωση» πόρων 33 δισ. ευρώ που έχουν ήδη προβλεφθεί για τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τη Γεωργική Πολιτική, ενώ ως «φρέσκο χρήμα», δηλαδή ως πρόσθετοι πόροι, προβλέπονται μόλις 20 δισ.ευρώ.
Aπό νωρίς βέβαια είχε φανεί ότι η προοπτική για ένα νέο ταμείο ανάκαμψης ξεθώριαζε όλο και περισσότερο. Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο Ολλανδία, Γερμανία κ.λπ. αρνούνται πεισματικά την προσφυγή σε νέο κοινό δανεισμό για την κάλυψη των αναγκών που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι για να μη δοθεί συνέχεια (και προοπτική «μονιμοποίησης») στο μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης. Αυτό φαίνεται και από το ότι οι ίδιοι πρότειναν κάποια στιγμή να χρησιμοποιηθούν τα «αζήτητα» 225 δισ. δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης για κάλυψη των νέων αναγκών, ιδέα που ενέταξε και η Επιτροπή στην πρότασή της. Η λύση αυτή έχει γι’ αυτούς επί πλέον το προσόν ότι δεν θα επιβαρύνει τους «καθαρούς συνεισφέροντες» του προϋπολογισμού της ΕΕ, αφού οι χρηματοδοτήσεις θα επιστρέφονται στον προϋπολογισμό με την αποπληρωμή των δανείων από τους δανειολήπτες. Από την άλλη βέβαια πλευρά, μια τέτοια λύση θα επιβαρύνει το ήδη μεγάλο χρέος των υπερχρεωμένων χωρών.
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, οι σημερινοί δικαιούχοι των «αζήτητων» δανείων θα έχουν προθεσμία 30 ημερών να τα διεκδικήσουν ή να παραιτηθούν από αυτά. Είναι βέβαια ευνόητο ότι αν οι σημερινοί δικαιούχοι αλλάξουν γνώμη και διεκδικήσουν τα δάνεια αυτά, το όλο εγχείρημα του “REPowerEU plan” θα βρεθεί στον αέρα. Κάποιος καχύποπτος θα έβλεπε ίσως και σκοπιμότητα σε μια τέτοια αλλαγή γνώμης, σκοπιμότητα που θα μπορούσε να εντάσσεται σε μια γενικότερη τακτική των «φειδωλών» χωρών για αποθάρρυνση όσων εξακολουθούν να επιδιώκουν αυξήσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ και χρηματοδοτήσεις νέων πολιτικών.
Αν λοιπόν πάρουμε ως δεδομένο το ότι δεν θα υπάρξει νέο ταμείο ανάκαμψης, οι χώρες που επιδιώκουν να δοθεί μια «κοινή ευρωπαϊκή απάντηση» στην νέα κρίση θα μπορούσαν ως συμβιβαστική λύση να ζητήσουν μετατροπή ενός σημαντικού μέρους των «αζήτητων» δανείων σε επιχορηγήσεις, χωρίς να μεταβληθεί το συνολικό ύψος των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Κάτι τέτοιο δεν είναι εξωπραγματικό, αφού η ίδια η αρχική πρόταση της Επιτροπής για το Ταμείο Ανάκαμψης προέβλεπε επιχορηγήσεις 500 δισ. - έναντι των 390 που αποφασίσθηκαν τελικώς – και δάνεια 250 δισ., έναντι των – αχρείαστων, όπως αποδεικνύεται - 360 που επέβαλαν οι «φειδωλοί». Η επαναφορά λοιπόν της σχέσης επιχορηγήσεων/δανείων στο επίπεδο της αρχικής πρότασης θα μπορούσε να είναι μια ενδιάμεση λύση, ένας «δημιουργικός» τρόπος αξιοποίησης των αδιάθετων δανείων, όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο πρωθυπουργός στο Φόρουμ των Δελφών.
Η Επιτροπή δεν τόλμησε να επαναφέρει την ίδια την πρότασή της του 2020. Αναμένουμε – και ας προσπαθήσουν όσοι έχουν λόγο σε αυτό – το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αποδειχθεί τολμηρότερο και σοφότερο. Η ενότητα της Ευρώπης είναι απαραίτητη όσο ποτέ ίσως άλλοτε. Οι μονοδιάστατες λογιστικές προσεγγίσεις κάποιων στενόμυαλων «φειδωλών» ενδέχεται να την πλήξουν ανεπανόρθωτα.
