Ροή
Η συζήτηση που έγινε τελευταία για το εάν θα κάνουμε Πάσχα στα χωριά μας, αποδεικνύει και την στενή σχέση που ακόμη ο Έλληνας διατηρεί με τους γενέθλιους τόπους του.
Άσχετα που ζει, άσχετα εάν έχει πάει ποτέ του στο μέρος καταγωγής του, φροντίζει με κάθε ευκαιρία να το υπενθυμίζει στους συνομιλητές του: η καταγωγή μου είναι από εκεί! Αν τύχει δεν και κατάγεται από φημισμένα και ηρωικά μέρη (οίδε Μάνη, Κρήτη, Ήπειρο) τότε ψηλώνει και κάνα 2 πόντους!
Το Πάσχα είναι για την Ελλάδα και γιορτή της φύσης. Η ύπαιθρος την εποχή αυτή είναι εξαιρετική, όπου κι αν βρίσκεσαι! Ακόμη και καταμεσής του κάμπου να είσαι και να ποτίζεις τα μισοπεθαμένα από την ανομβρία σιτάρια σου, που όπως αντιλαμβάνεστε βρίσκεται ο γράφων….
Αυτή λοιπόν είναι η φυσική ομορφιά της χώρας μας. Είναι φυσική μας κληρονομιά. Υπερηφανευόμαστε ότι έχουμε μια από τις ομορφότερες χώρες του κόσμου. Αυτό κατά την ταπεινή μας γνώμη γεννά και υποχρεώσεις. Για να είμαστε σύντομοι και παραστατικοί, η υποχρέωση μας συμπυκνώνεται παραστατικά στο εξής: πως θα μετατρέψουμε την Ελλάδα σε μια απέραντη Τοσκάνη ή σε μια ένωση από πολλές μικρότερες. Κι αναφερόμαστε στην Τοσκάνη ως ένα αδιαμφισβήτητο παράδειγμα ανάπτυξης της υπαίθρου σε ολόκληρη της Ευρώπη.
Η Τοσκάνη λοιπόν είναι μια περιοχή με υπέροχο φυσικό τοπίο, μέτριο κλίμα και άφθονη ανθρώπινη παρέμβαση. Παρέμβαση που αναπτύσσεται σε πολλά επίπεδα: στην φροντίδα του παλιού, στην δημιουργία του καινούργιου, στον σεβασμό στις σύγχρονες αξίες, όπως το περιβάλλον, η αξία της καλής διατροφής κα, στην υψηλής αισθητικής παρεμβάσεις στο χώρο, στην καινοτομία της υπαίθρου.
Στην χώρα μας έχουμε πολλές, μα πάρα πολλές περιοχές με τοπίο τουλάχιστον αντίστοιχο της Τοσκάνης. Κάποιες είναι πιστά αντίγραφα: λόφοι, χωματοβούνια, ποικιλία βλάστησης. Άλλες έχουν και εξαιρετικό κλίμα, ή είναι προικισμένες με τοπικούς θησαυρούς, όπως για παράδειγμα τα ιαματικά νερά. Ας πούμε ο Πλατύστομος στη Λαμία, η το Πόζαρ στη Μακεδονία. Άλλες, έχουν παραδοσιακούς οικισμούς περιτριγυρισμένους με ιστορικά αξιοθέατα και αναφορές της παγκόσμιας ιστορίας. Μυκήνες, Δελφοί, Ολυμπία. Κάποιες έχουν να επιδείξουν οι ίδιες ιστορικές μνήμες ή τοπική ανάπτυξη του πρόσφατου παρελθόντος. Θυμηθείτε το Μέτσοβο και τα Αμπελάκια. Άλλες πάλι έχουν παγκόσμιες καινοτομίες όπως το Λιτόχωρο, που ενώ είναι η πύλη του πολύφημου Ολύμπου του υψηλότερου βουνού της αρχαιότητας, έχει παράλληλα και μεγάλη ναυτική παράδοση και ναυτικό μουσείο. Θα μπορούσε κανείς να γράφει επί ώρες αλλά δεν έχει νόημα.
Νόημα έχει, ότι σήμερα η κατάσταση στην Ελληνική ύπαιθρο δεν είναι καλή και τα Πάσχα στο χωριό τα επόμενα χρόνια τίθεται εν αμφιβόλω. Εκτός κι εάν με την έννοια Πάσχα στο χωριό εννοούμε στο μέλλον ότι πάμε κάπου και μας υποδέχονται όχι ντόπιοι κάτοικοι αλλά επαγγελματίες που ζουν αλλού, πιθανότατα στην κοντινή πόλη και πηγαίνουν λίγες ημέρες πριν από εμάς για να ανοίξουν τα μαγαζιά τους και φεύγουν σχεδόν μαζί μας. Έτσι όμως δεν φτιάχνουμε Τοσκάνες!!! Έτσι κάνουμε αρπαχτές κατά το πρότυπο του μαζικού τουρισμού που όλοι εμείς οι ιθαγενείς Έλληνες προσπαθούμε κάθε καλοκαίρι να αποφύγουμε. Δεν είναι άτοπο και ανώφελο να θέλουμε να εφαρμόσουμε το ίδιο αποτυχημένο μοντέλο και στην μη-τουριστική ακόμη ύπαιθρο?
Οι ανθρωπογενείς λοιπόν παρεμβάσεις στην ύπαιθρό μας, αφήνουν κατά κανόνα ένα πικρό αποτύπωμα: είτε είναι επεμβάσεις του κράτους που έφτιαξε μια γέφυρα κι άφησε τον περιβάλλοντα χώρο στα κακά του χάλια, είτε του Δήμου που δεν έκανε καμία παρέμβαση για να διατηρήσει ένα τοπικό πλεονέκτημα (πχ μηχανουργία ή άλλης φύσεως βιοτεχνίες σε κωμοπόλεις φημισμένες για τους μαστόρους τους), είτε του κάθε ιδιώτη που έφυγε κι εγκατέλειψε την περιουσία του ασχημίζοντας τον τόπο. Αυτό λοιπόν είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξει: η ποιότητα των παρεμβάσεών μας! Οι ανά τον κόσμο Τοσκάνες, δεν βασίζονται τόσο στην ομορφιά του τοπίου τους αλλά στην επιτυχημένη ανθρώπινη παρέμβαση πάνω σε αυτό.
Η ανάταξη λοιπόν της σημερινής κατάστασης απαιτεί πανστρατιά από όλους όσους προαναφέρθηκαν: Τοπικές αρχές, Κράτος, ιδιώτες.
Δουλειά των Δήμων του 21 αιώνα δεν είναι μόνο να μαζεύουν τα σκουπίδια, να φροντίζουν για την ύδρευση και να θεωρούν ανάπτυξη μόνο τα τεχνικά έργα. Μικρά ή μεγάλα. Αυτά και άλλα πολλά είναι αυτονόητα. Βασική Δουλειά των σύγχρονων Δήμων -και των λοιπών τοπικών αρχών-είναι να εφευρίσκουν τρόπους ώστε όλοι οι πολίτες να συμμετάσχουν στην κοινωνική ζωή της περιοχής τους και κατά συνέπεια να περνάνε όλοι καλά. Κι όταν λέμε κοινωνική ζωή εννοούμε όποια προτεραιότητα έχει ο καθένας: άλλος τον εθελοντισμό, άλλος τον αθλητισμό, άλλος την τέχνη, άλλος την δημιουργία, άλλος την κηπουρική άλλος οτιδήποτε. Μια παρέα φίλων ανεβαίνει στα γύρω βουνά από το χωριό μας κάθε Κυριακή και ξανανοίγει μονοπάτια που έχουν κλείσει από την εγκατάλειψη. Δεν εξετάζω πόσο σημαντική είναι αυτή η προσπάθεια ή εάν θα είναι χρήσιμη στο μέλλον. Είναι όμως μια κοινωνική δράση που κρατάει 3 χρόνια και άνθρωποι που πριν έλεγαν απλώς μιας καλημέρα σαν συγχωριανοί τώρα έχουν ένα κοινό σκοπό. Με ελάχιστα χρήματα, ο Δήμος θα μπορούσε για παράδειγμα να εκδώσει ένα μικρό χάρτη, επιβραβεύοντας έτσι την προσπάθεια των δημοτών του. Κάποιο άλλοι έχουν υποδειγματικούς λαχανόκηπους. Αυτοί είναι συνήθως άτομα που δεν ασχολούνται με την γεωργία κατά κύριο επάγγελμα, τους αρέσει όμως το ωραίο και το δημιουργικό. Ένας μικρός διαγωνισμός για τον καλύτερο κήπο του Δήμου, ή ένα ταξίδι να επισκεφθούν μια έκθεση ή έναν βοτανικό κήπο είναι ιδέες που συνεισφέρουν στην επικοινωνία των δημοτών. Έτσι ξεκινάνε οι γνωριμίες, τα προξενιά, οι συνεταιρισμοί, οι φιλίες. Έτσι συντηρείται η παράδοση, οι τοπικές ιδιαιτερότητες. Έτσι θα υποδεχτούν τους φίλους και συγγενείς το επόμενο Πάσχα: με τον ανανεωμένο κήπο, με μια βόλτα στο κοντινό μονοπάτι που ούτε το είχαμε φανταστεί ότι υπήρχε.
Από καφέδες και μεζέδες νομίζω ότι χορτάσαμε πια…
Το κράτος τώρα. Με μία μόνο κίνηση, κυριολεκτικά ματ, θα μπορούσε να συνεισφέρει κι αυτό στην προσπάθεια για την ανάταξη της υπαίθρου: να αποσύρει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για ένα διάστημα και να το επαναφέρει ανανεωμένο! Είτε είστε οπαδός της άποψης “το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι” είτε κάνατε αξιολόγηση των πεπραγμένων του Υπουργείου εδώ και χρόνια (οπότε η κρίση σας έχει...αποχρωματιστεί πολιτικά) νομίζω ότι θα συμφωνήσετε με την ρηξικέλευθη αυτή άποψη: ίσως να είναι ο μοναδικός τρόπος να ξαναγεννηθεί κάτι καλό και σύγχρονο. Το έργο του εδώ και πολλά χρόνια είναι μηδαμινό!!!
Άλλωστε, από αυτά που διαβάζουμε στις εφημερίδες, η κάλυψη των θέσεων Υπουργών Γεωργίας γίνεται εδώ και πολλά χρόνια από καραμπόλες. Φαίνεται ότι οι περισσότεροι πολιτικοί επιθυμούν άλλους υπουργικούς θώκους και ελάχιστοι θέλουν να αναλάβουν το εν λόγω Υπουργείο. Κρίμα! Κι έχει ένα σωρό ωραία κι ενδιαφέροντα αντικείμενα: την ασφάλεια τροφίμων, την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων που η ελληνική φύση μας παρέχει πλουσιοπάροχα, την γνωριμία των τουριστών μας με την γαστρονομία αλλά και τον λαϊκό μας πολιτισμό, την προστασία του περιβάλλοντος με ενεργητικό τρόπο, φροντίζοντας το έδαφος από την κακομεταχείριση και την ερημοποίηση, τα δάση από την βάναυση ξύλευση, τις θάλασσες από την υπεραλίευση, το κλίμα μας αφού κατά γενική ομολογία ο αγροτικός τομέας είναι μεγάλο θύμα και θήτης στο θέμα αυτό.
Σε πείσμα λοιπόν όλων αυτών, το έργο του εν λόγω Υπουργείου τα τελευταία χρόνια εξαντλείται, κι αυτό με μέτρια επιτυχία, στην εκταμίευση των αγροτικών επιδοτήσεων με βάση ένα απαρχαιωμένο σύστημα αναφοράς του ποιος καλλιεργούσε τι πριν 20 (!!!) χρόνια (κυριολεκτικά). Γιατί λοιπόν να μην το αποσύρουμε, να του κάνουμε ένα λίφτινγκ και το ξαναφέρουμε? Τώρα μη μου πείτε πως γίνεται απόσυρση Υπουργείων γιατί δεν είναι ...της ειδικότητάς μου. Πάντως με το υπάρχον σύστημα εποπτείας της πρωτογενούς παραγωγής και της υπαίθρου δεν μπορούμε να περιμένουμε σχεδόν τίποτα.
Φέτος μάλιστα κατόρθωσαν και απορύθμισαν ακόμη και το σύστημα πληρωμών συνδεδεμένων επιδοτήσεων που δουλεύει χρόνια. Άντε να ζητήσεις και κάτι ποιο σύνθετο, τώρα μάλιστα που πολλοί πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα κατευθυνθούν στην ύπαιθρο. Για να είμαστε ειλικρινείς ο πρωτογενής τομέας δεν έχει κεντρικό ρόλο στο εν λόγω Ταμείο. Λογικό, αφού σαν σύνολο χτυπήθηκε πολύ λιγότερο από άλλους κλάδους της οικονομίας τα χρόνια της πανδημίας.
Πέραν όμως των ξεχωριστών δράσεων που προβλέπονται για αυτόν στο πρόγραμμα, ένα σωρό άλλα έργα θα υλοποιηθούν στην ύπαιθρο. Έργα ενέργειας, συγκοινωνιών, τουριστικά, υποδομών νερού θα αναπτυχθούν χωροταξικά μακριά από τις πόλεις. Το ζητούμενο είναι πως θα υπάρξει μια οριζόντια δράση κινητοποίησης των τοπικών κοινωνιών να εμπλακούν στα έργα αυτά, όχι μόνο στην κατασκευή τους αλλά και στην μετέπειτα λειτουργία τους. Γιατί να διοικείται ένας αυτοκινητόδρομος από την Αθήνα? Γιατί η συντήρηση βιολογικών καθαρισμών να γίνεται από περιοδεύοντα συνεργεία με έδρα τις μεγάλες πόλεις και όχι από κωμοπόλεις με μεγάλη εμπειρία σε μηχανουργικές κατασκευές? Υπάρχουν πολλές τέτοιες ανά την χώρα. Το ίδιο και η συντήρηση των δεκάδων ενεργειακών έργων. Γιατί να μην δημιουργηθούν εξειδικευμένες εταιρείες στη διαχείριση του νερού, ενός πόρου που ενδιαφέρει ολόκληρη την υφήλιο? Η επιχειρηματικότητα στην επαρχία είναι πολύ ποιο εύκολη και αποδοτική αλλά λείπει πια η αντίστοιχη κουλτούρα. Πολλοί ικανοί έφυγα για τις πόλεις, ενώ οι γεροντότεροι βολεύτηκαν με τα απαρχαιωμένα καθεστώτα ενισχύσεων και επιδομάτων.
Τώρα για εσάς, εμένα τον καθένα μας. Διαβάσατε τα παραπάνω, βρείτε τώρα τον ρόλο σας. Αναθερμάνετε τις σχέσεις σας με τους τόπους καταγωγής σας, τους συγγενείς σας, παλιούς φίλους ή απλώς γνωστούς. Σας έχουν μεγάλη ανάγκη. Δεν έχει ανάγκη μόνο η τοπική ταβέρνα που θα πάτε να φάτε αλλά και ο τρίτος σας εξάδελφος που αισθάνεται ξεχασμένος από θεούς, ανθρώπους κράτος και πολιτεία εκεί στο χωριό που μένει. Περπατήστε στα μονοπάτια σαν αυτά που άνοιξαν οι φίλοι μου. Ξέρετε τι θα πουν? “προχθές πάνω εκεί στα μονοπάτια γινόταν χαμός από κόσμο”, κι ας ήταν όλοι κι όλοι 5 άνθρωποι, η δικιά σας παρέα. Έτσι θα ενθαρρυνθούν και θα συνεχίσουν την προσπάθειά τους.
Προτιμήστε καλούδια και άλλα χειροτεχνήματα από μια περιοχή που σας δένει κάτι: από εκεί που περνάγατε τα παιδικά σας καλοκαίρια, από εκεί που πήγατε φαντάροι και ήθελαν να σας παντρέψουν με την κόρη του ταβερνιάρη και να σας κρατήσουν γιατί υπήρξατε και ομορφόπαιδο, από το μέρος που είχατε ένα τρακάρισμα κι έσπευσαν όλοι να σας βοηθήσουν.
Στα πλαίσια των εταιρικών δώρων για παράδειγμα, θα μπορούσε μια επιχείρηση να στείλει σε πελάτες και φίλους ένα καλάθι με προϊόντα από τον τόπο καταγωγής του επιχειρηματία κι ας μην έχει πάει ποτέ του ο ίδιος εκεί! Βλέπω μπροστά μου την εικόνα του μικρού παραγωγού που θα πάρει μια παραγγελία για 30 τέτοια καλάθια: θα βγει στο καφενείο, θα κεράσει τα παιδιά και θα πει έτσι πέρασα να σας δω, φεύγω γιατί έπεσε δουλειά. Θα πάει το βράδυ σπίτι και θα πει,” βάλε γυναίκα φαγητό γιατί τούτοι εδώ θα με ξεκάνουν, άκου τριάντα καλάθια μαζεμένα!” Μπορεί το νούμερο να είναι μικρό για όποιον έχει συνηθίσει να χειρίζεται μεγάλα χρηματικά ποσά, αλλά τα μαζεμένα 500 ευρώ είναι για τον φίλο μας λογαριασμός. Ο ενθουσιασμός αυτός θα μεταφερθεί στο περιβάλλον γύρω του. Εάν μάλιστα στο παρακάτω χωριό ένας άλλος επιχειρηματίας της πόλης με 6 υπαλλήλους όλους κι όλους και καταγωγή από εκεί, αποφασίσει να τους κάνει το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι στο χωριό του κάτω από τον πλάτανο...τον Σεπτέμβριο που είναι ακόμη ζέστη, θα πέσει κι άλλο ένα 500αρικο. Έτσι θα βγει ο χειμώνας: τα ξύλα από τις ελιές, τα κηπευτικά από το περιβόλι, το κρέας από τα μανάρια της γιαγιάς και τα δυο πεντακοσάρικα για τα γενικά έξοδα. Η ζωή στην ύπαιθρο είναι απλή!
Όλοι μας εδώ μέσα ξέρουμε ότι σε μεγάλο βαθμό η οικονομία είναι ψυχολογία. Ακριβώς αυτό προσπαθώ να σας περιγράψω τόση ώρα. Αναλάβετε λοιπόν ενεργή συμμετοχή!
Καλό Πάσχα σε όλους και του χρόνου στα χωριά μας!
