«Η οικονομική παιδεία δεν αποτελεί μόνο εκπαιδευτικό ή κοινωνικό στόχο. Είναι στρατηγικός πυλώνας αναπτυξιακής πολιτικής», τόνισε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, κατά τον χαιρετισμό του στην Ημερίδα για τους Εκπαιδευτικούς με θέμα «Χρήμα: Αποταμίευση – Επένδυση – Οικονομική Ανάπτυξη».
Ο κ. Στουρνάρας υπογράμμισε ότι η κατανόηση βασικών οικονομικών εννοιών, όπως η αποταμίευση, οι επενδύσεις και η διαχείριση κινδύνου, αποτελεί θεμελιώδες εφόδιο για τους νέους, βοηθώντας τους να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να συμμετέχουν ενεργά στην οικονομική ζωή.
Παράλληλα, αναφέρθηκε στον ρόλο της Τράπεζας της Ελλάδος και του Ευρωσυστήματος στη νομισματική πολιτική και στη διασφάλιση της σταθερότητας τιμών, τονίζοντας τη σημασία της εμπιστοσύνης των πολιτών και της κατανόησης των αποφάσεων της κεντρικής τράπεζας από μικρή ηλικία.
Η πρωτοβουλία της Τράπεζας περιλαμβάνει εκπαιδευτικές ημερίδες, μουσειακές δράσεις και πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό, με στόχο τη διάχυση της οικονομικής γνώσης και την ενίσχυση της υπεύθυνης οικονομικής συμπεριφοράς των νέων.
Κατά την ομιλία του, ο κ. Στουρνάρας επισήμανε ότι η αποταμίευση και οι επενδύσεις δεν στηρίζουν μόνο την προσωπική ευημερία, αλλά ενισχύουν συνολικά την οικονομική ανάπτυξη, δημιουργούν θέσεις εργασίας και συνδέονται άμεσα με τη χάραξη αποτελεσματικής νομισματικής πολιτικής.
Τέλος, ο Διοικητής τόνισε τη σημασία της συνεχούς οικονομικής εκπαίδευσης και της ανάπτυξης χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων σε όλες τις φάσεις της ζωής, ώστε οι νέοι να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίζουν με υπευθυνότητα τις οικονομικές προκλήσεις ενός ρευστού και σύνθετου περιβάλλοντος.
Αναλυτικά η ομιλία του Γ. Στουρνάρα:
«Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι σήμερα ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς που υπηρετούν έναν κρίσιμο τομέα της παιδείας μας: την οικονομική εκπαίδευση των νέων. Ως πανεπιστημιακός καθηγητής, αλλά και ως Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, θέλω να τονίσω τη θεμελιώδη σημασία της οικονομικής παιδείας για τους έφηβους του σήμερα, τους πολίτες του αύριο, για να σταθούν με σιγουριά στον κόσμο που τους περιμένει.
Εσείς, ως καθηγητές και καθηγήτριες οικονομικών μαθημάτων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, βρίσκεστε στην πρώτη γραμμή ενός αγώνα για το μέλλον της κοινωνίας μας – την καλλιέργεια οικονομικών γνώσεων και δεξιοτήτων στους μαθητές και τις μαθήτριές σας.
Η σημερινή εκπαιδευτική ημερίδα με θέμα «Χρήμα: Αποταμίευση – Επένδυση – Οικονομική Ανάπτυξη» έρχεται να σταθεί αρωγός σε αυτό το έργο σας. Με έναν σύγχρονο και βιωματικό τρόπο προσέγγισης βασικών εννοιών της οικονομίας και της νομισματικής πολιτικής, επιδιώκει να ενισχύσει την αποστολή σας, με απώτερο σκοπό τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
Με τη διοργάνωση της σημερινής ημερίδας ζητούμε την πολύτιμη συνδρομή σας, ώστε να υπηρετήσουμε δύο στόχους:
Πρώτον, να βοηθήσουμε τους μαθητές να κατανοήσουν βασικές οικονομικές έννοιες, να διαχειρίζονται υπεύθυνα τα οικονομικά τους, να αξιολογούν κινδύνους και ευκαιρίες και να συμμετέχουν με επίγνωση στην οικονομική ζωή.
Δεύτερον, να αποσαφηνίσουμε τον ρόλο της Τράπεζας της Ελλάδος, αλλά και του Ευρωσυστήματος, στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής, στο πλαίσιο της εντολής που τους έχει ανατεθεί για διασφάλιση σταθερότητας τιμών στις χώρες που αποτελούν τη ζώνη του ευρώ.
Ας ξεκινήσω από τον πρώτο στόχο: να βοηθήσουμε τους μαθητές να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η οικονομία και να λαμβάνουν σωστά ενημερωμένες οικονομικές αποφάσεις.
Σύμφωνα με σχετική έκθεση του ΟΟΣΑ το 2024, 40% των μαθητών λυκείου στην Ελλάδα διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό στο όνομά τους, ενώ περισσότεροι από ένας στους πέντε χρησιμοποιούν τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα ή προπληρωμένες κάρτες. Περίπου 15% των μαθητών δηλώνουν ότι έχουν αποταμιεύσεις και επενδύσεις, 10% αναφέρουν ότι έχουν αγοράσει κρυπτοστοιχεία και σε ποσοστό γύρω στο 75% των μαθητών έχουν κάνει κάποια αγορά ηλεκτρονικά.
Ωστόσο, στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, η οικονομική παιδεία παραμένει αποσπασματική και εκτός του κεντρικού κορμού μαθημάτων. Παρότι έχουν γίνει βήματα, π.χ. με τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» στα σχολεία, έννοιες όπως ο τόκος, η απόδοση επένδυσης και η διαχείριση του κινδύνου εξακολουθούν να απουσιάζουν από την καθημερινή διδακτική πραγματικότητα.
Ως εκ τούτου, απαιτούνται δράσεις για την προώθηση της οικονομικής γνώσης στα σχολεία. Η εισαγωγή ενός μαθήματος οικονομικού εγγραμματισμού στα προγράμματα σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί να συμβάλει στην εξοικείωση των μαθητών με βασικές οικονομικές έννοιες, ώστε να είναι σε θέση να λαμβάνουν σωστές οικονομικές αποφάσεις στη ζωή τους ως ενήλικες. Η οικονομική εκπαίδευση θα πρέπει να παρέχει στους νέους τα γνωστικά εφόδια και τις δεξιότητες που θα χρειαστούν μετέπειτα τόσο στον επαγγελματικό στίβο όσο και, πάνω απ’ όλα, στην προσωπική ζωή και στην καθημερινότητά τους.
Ασφαλώς, καλό είναι η εκπαίδευση να μη σταματά στο σχολείο, αλλά να είναι μια συνεχής διαδικασία, με γενικότερα μαθήματα κατάρτισης και προγράμματα διά βίου μάθησης. Αντίστοιχα, και ο οικονομικός εγγραμματισμός είναι μια συνεχής διαδικασία, που θα πρέπει να εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Και αυτό διότι στις διάφορες φάσεις της ζωής μας οι ανάγκες και οι προτεραιότητές μας αλλάζουν, όπως επίσης αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η οικονομία, το πώς συναλλασσόμαστε. Νέα προϊόντα και υπηρεσίες εμφανίζονται χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας, που συνεπάγονται νέες ευκαιρίες αλλά και νέους κινδύνους.
Ωστόσο, κάποιες βασικές αρχές παραμένουν διαχρονικά έγκυρες, όπως για παράδειγμα η αξία της αποταμίευσης, ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που μπορούμε να διδάξουμε σε ένα παιδί, πραγματικό εφόδιο ζωής. Και αυτό είναι τελικά το ζητούμενο: όχι να μεταδώσουμε ξερές γνώσεις, αλλά πάνω απ’ όλα αξίες και νοοτροπίες που διαμορφώνουν υπεύθυνη καταναλωτική και γενικότερα οικονομική συμπεριφορά, ως κρίσιμο καταλύτη για την ευημερία των ατόμων και της κοινωνίας στο σύνολό της. Η οικονομική παιδεία λοιπόν δεν αποτελεί μόνο ένα εκπαιδευτικό ή κοινωνικό στόχο. Είναι στρατηγικός πυλώνας αναπτυξιακής πολιτικής.
Το δεύτερο βασικό κίνητρο της σημερινής πρωτοβουλίας της Τράπεζας της Ελλάδος είναι να βοηθήσουμε τους μαθητές να κατανοήσουν τον ρόλο που διαδραματίζει η Τράπεζα στην οικονομία, κυρίως μέσα από την άσκηση της νομισματικής πολιτικής.
Η Τράπεζα της Ελλάδος, στο πλαίσιο του Ευρωσυστήματος, λαμβάνει αποφάσεις νομισματικής πολιτικής που επηρεάζουν κάθε πολίτη στην Ελλάδα και σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Οι αποφάσεις αυτές επενεργούν στην πραγματική οικονομία μέσα από ποικίλους διαύλους, εκ των οποίων ένας από τους σημαντικότερους είναι οι προσδοκίες των καταναλωτών και των επιχειρήσεων για την εξέλιξη των τιμών. Για να διατηρεί σταθεροποιημένες αυτές τις προσδοκίες, είναι καίριας σημασίας η κεντρική τράπεζα να εμπνέει εμπιστοσύνη ότι θα διασφαλίσει τη σταθερότητα των τιμών. Για να το πετύχουμε αυτό, ο λόγος μας πρέπει να είναι κατανοητός και οι αποφάσεις μας αξιόπιστες. Όταν οι πολίτες μάς καταλαβαίνουν, μας εμπιστεύονται. Και μέσα από αυτή την εμπιστοσύνη, ενισχύεται η αποτελεσματικότητα της πολιτικής μας.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχείς ρυθμούς, το έργο της Τράπεζας συχνά βασίζεται σε εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις και απαιτεί εξοικείωση με σύνθετη ορολογία. Η πρόκληση για εμάς είναι να κάνουμε την επικοινωνία μας πιο εύληπτη για τους πολίτες που υπηρετούμε. Οι προσπάθειές μας θα είναι πραγματικά αποτελεσματικές μόνο εφόσον οι πολίτες κατανοούν τη γλώσσα μας – το πλαίσιο, τους όρους και τις επιδιώξεις μας – ήδη από την ηλικία που αρχίζουν να διαχειρίζονται χρήματα. Και αυτός ακριβώς είναι ένας από τους βασικούς στόχους της σημερινής ημερίδας.
Η πρώτη εισήγηση της σημερινής ημερίδας έχει θέμα το χρήμα και τις τιμές. Μετά από μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας του χρήματος και των κύριων λειτουργιών που επιτελεί – ως μέσο συναλλαγών, μέσο αποθήκευσης αξίας και λογιστική μονάδα – εξηγείται πώς η κεντρική τράπεζα ασκεί τη νομισματική πολιτική με στόχο τη σταθερότητα των τιμών. Αναλύεται ο μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής, με τον οποίο οι αποφάσεις της κεντρικής τράπεζας – κυρίως μέσω των μεταβολών των βασικών επιτοκίων – επηρεάζουν τη ζήτηση, τις αποταμιεύσεις, τις επενδύσεις, τις πιστώσεις και τελικά το επίπεδο των τιμών στην οικονομία. Τέλος, παρουσιάζονται το ευρώ – ως κοινό νόμισμα των χωρών της ζώνης του ευρώ και ως εργαλείο σταθερότητας και ενοποίησης – καθώς και οι εξελίξεις στον τομέα των ψηφιακών νομισμάτων, με αναφορά τόσο στις πρωτοβουλίες για ένα ψηφιακό ευρώ, όσο και σε αποκεντρωμένα ψηφιακά κρυπτοστοιχεία όπως το Bitcoin που, παρότι δεν είναι επίσημα νομίσματα, κυριαρχούν στη συζήτηση για το μέλλον του χρήματος.
Η δεύτερη εισήγηση αφορά την αποταμίευση και τις επενδύσεις. Η αποταμίευση ενός μέρους του εισοδήματός μας είναι βέβαια σημαντική σε ατομικό επίπεδο, αφού μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε δαπάνες που δεν θα μπορούσαν να καλυφθούν από τα τρέχοντα έσοδα, είτε γιατί είναι απρόβλεπτες, είτε γιατί είναι πολύ υψηλές. Παράλληλα όμως, επιδρά και στη συνολική οικονομία με πολλούς τρόπους. Όταν τα άτομα, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αποταμιεύουν χρήματα καταθέτοντάς τα στις τράπεζες, αυτά τα κεφάλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις. Οι τράπεζες δανείζουν τα αποταμιευμένα χρήματα σε επιχειρήσεις προκειμένου αυτές να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες, σε εξοπλισμό και στον εκσυγχρονισμό τους, ενισχύοντας την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Οι επενδύσεις μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, οι οποίες με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και θα συνεισφέρουν στην οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, η αποταμίευση συμβάλλει στην οικονομική σταθερότητα τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Για τον λόγο αυτό, το ύψος των συνολικών αποταμιεύσεων λαμβάνεται υπόψη κατά τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής μιας οικονομίας.
Όμως αυτός ο ενάρετος κύκλος δεν ενεργοποιείται, ούτε διατηρείται από μόνος του. Απαιτεί οικονομικά εγγράμματους πολίτες – ανθρώπους που κατανοούν βασικές οικονομικές έννοιες και που μπορούν να διαχειρίζονται υπεύθυνα τα οικονομικά τους, λαμβάνοντας τεκμηριωμένες αποφάσεις για το μέλλον τους.
Το επόμενο βήμα των δράσεών μας για τον οικονομικό εγγραμματισμό – επ’ αυτού προσβλέπουμε στη συνεργασία σας – περιλαμβάνει την υλοποίηση εκπαιδευτικής δράσης στα σχολεία ή/και τη δυνατότητα διά ζώσης επίσκεψης στο Μουσείο μας, το οποίο έχει πολλά ενδιαφέροντα εκθέματα και σας προτρέπω να το επισκεφθείτε. Στη συνέχεια, θα διοργανωθεί πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός σχεδίου, που θα έχει το ίδιο θέμα με αυτό της ημερίδας.
Πρόθεσή μας είναι η εκπαιδευτική ημερίδα των καθηγητών, η μουσειοεκπαιδευτική δράση των μαθητών στο Μουσείο και ο πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός σχεδίου να πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση.
Η περιοδική έκθεση του Μουσείου της Τράπεζας της Ελλάδος με θέμα «Προσωπικά Οικονομικά» στοχεύει να αναδείξει τη σημασία του οικονομικού προγραμματισμού για την ατομική ευημερία. Χαρακτηριστικά, ένα κεντρικό της έκθεμα, το «λεφτόδεντρο», μας υπενθυμίζει ότι «το χρήμα δεν φυτρώνει στα δέντρα» και συνεπώς θα πρέπει να το διαχειριζόμαστε συνετά: τα έξοδά μας θα πρέπει να βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα έσοδά μας και πρέπει να προνοούμε για το μέλλον μας, γιατί κάθε ευρώ μετράει. Όπως ακριβώς και οι επιχειρήσεις, έτσι και οι άνθρωποι, προκειμένου να λειτουργήσουν σωστά και να προοδεύσουν χρειάζονται οικονομικό προγραμματισμό. Εργαλεία όπως ο προϋπολογισμός διευκολύνουν τη συνετή διαχείριση εσόδων και εξόδων και βοηθούν να διασφαλιστεί μια καλύτερη ζωή.
Κυρίες και κύριοι, σήμερα βρισκόμαστε σε ένα περίπλοκο και εξαιρετικά ρευστό περιβάλλον. Η παγκόσμια οικονομία διανύει μια κρίσιμη φάση, όπου οι γεωπολιτικές συγκρούσεις, οι αλλαγές στις εμπορικές πολιτικές, η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος και οι πιέσεις από την κλιματική κρίση διαμορφώνουν ένα νέο, αβέβαιο σκηνικό που επηρεάζει άμεσα την ευρωπαϊκή και την ελληνική οικονομία.
Η Τράπεζα της Ελλάδος, στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής της ευθύνης και του ρόλου που διαδραματίζει στην ελληνική κοινωνία, θεωρεί ότι ο οικονομικός εγγραμματισμός είναι από τα πιο χρήσιμα εφόδια που μπορούμε να προσφέρουμε στους νέους, ώστε να είναι σε θέση να προφυλαχθούν από οικονομικούς κινδύνους και να διαχειριστούν όσο γίνεται πιο επιτυχώς ενδεχόμενες δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν λόγω μακροοικονομικών κλυδωνισμών.
Εκτός από τη σταθερότητα των τιμών, η Τράπεζα της Ελλάδος είναι αρμόδια και για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με μελλοντικές κρίσεις. Από αυτή την άποψη, η κατανόηση χρηματοοικονομικών εννοιών και των κινδύνων που συνδέονται με τη διαχείριση χρημάτων, όπως η συσσώρευση χρέους και η διαφοροποίηση κινδύνου, αποκτά κρίσιμη σημασία.
Είναι λοιπόν προνόμιο και καθήκον μας να εξοπλίσουμε τα παιδιά μας με τις γνώσεις και τον τρόπο σκέψης που θα τους επιτρέψουν να παίρνουν συνειδητές, ρεαλιστικές και υπεύθυνες οικονομικές αποφάσεις με στόχο την επίτευξη μακροπρόθεσμης ευημερίας για αυτά τα ίδια, ως οικονομικά ενεργά άτομα, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο».
