Το πλέγμα επενδύσεων, επιδοματικών μέτρων και μεταρρυθμίσεων, που θα αξιοποιήσει τους πόρους ύψους 4,783 δισ. του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου, έθεσε σε διαβούλευση η Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης. Το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο, όπως ονομάζεται αυτό το πλέγμα, πρόκειται να κατατεθεί στις Βρυξέλλες μετά τη διαβούλευση (η οποία ολοκληρώνεται στις 18 Ιουλίου), καθώς η έγκρισή του αποτελεί προϋπόθεση για να «ξεκλειδώσουν» οι ευρωπαϊκοί πόροι.
Όπως είχε αναφέρει κατά την παρουσίαση του Ταμείου την προηγούμενη εβδομάδα ο υπουργός ΠΕΝ, Σταύρος Παπασταύρου, από τα 4,783 δισ. οι ευρωπαϊκοί πόροι ανέρχονται σε 3,7 δισ., ενώ τα υπόλοιπα κεφάλαια αποτελούν εθνική συμμετοχή. Στόχος αυτού του χρηματοδοτικού εργαλείου είναι να προστατευθούν τα ενεργειακά και μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά και πολύ μικρές επιχειρήσεις, από τις επιπτώσεις της επέκτασης του «φόρου άνθρακα» (ΣΕΔΕ2) στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα επιστρατευθούν τρεις πυλώνες μέτρων, δηλαδή δράσεις για τον κτιριακό τομέα, τις μεταφορές, καθώς και την άμεση εισοδηματική στήριξη των ευάλωτων. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, σύμφωνα με το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο ωφελούμενοι όλων αυτών των παρεμβάσεων θα είναι περίπου 1,5 εκατ. οικιακοί καταναλωτές. Κι αυτό γιατί εκτός από το διαθέσιμο εισόδημα, έχει ληφθεί υπόψη μία σειρά κοινωνικών και γεωγραφικών κριτηρίων.
Στο ίδιο μήκος κύματος, στα επιμέρους μέτρα του Κοινωνικού Κλιματικού Σχεδίου, υπάρχει η δυνατότητα διεύρυνσης των εισοδηματικών ορίων, με τον συνυπολογισμό των υπόλοιπων κριτηρίων. Με αυτό τον τρόπο, το εισοδηματικό «πλαφόν» μπορεί να φτάσει μέχρι τα 30.000 ευρώ περίπου.
Διαφορετικού τύπου «Εξοικονομώ»
Σύμφωνα με το Κοινωνικό Κλιματικό Σχέδιο, η χρήση ορυκτών καυσίμων στον κτιριακό τομέα και ειδικά στις κατοικίες, παραμένει υψηλή στη χώρα μας. Σε αυτό το πλαίσιο, για τις δράσεις που αφορούν τον κτιριακό τομέα θα αξιοποιηθούν περίπου 2 δισ. από τους πόρους του Ταμείου, με τους ωφελούμενους να ξεπερνούν τα 300.000 νοικοκυριά.
Κομβικό ρόλο σε αυτές τις παρεμβάσεις θα έχει η ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, καθώς στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί σημαντικά ποσοστά νοικοκυριών που αδυνατούν να αναβαθμίσουν ενεργειακά την κατοικία τους ή που για να προβούν σε τέτοιες παρεμβάσεις αναζητούν χρηματοδότηση. Η συγκεκριμένη επενδυτική δράση αποσκοπεί στην υποστήριξη στοχευμένων παρεμβάσεων στο κέλυφος του κτιρίου (π.χ. μόνωση, αντικατάσταση κουφωμάτων), εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης και παραγωγής ζεστού νερού (π.χ. αντλίες θερμότητας, ηλιακοί θερμοσίφωνες κ.α.), καθώς και συστημάτων ΑΠΕ για ιδιοκατανάλωση (π.χ. φωτοβολταϊκά).
Μάλιστα, τα «Εξοικονομώ» θα είναι διαφορετικού τύπου από όσα έχουν «τρέξει» έως τώρα, καθώς θα παρέχονται κίνητρα σε φορείς της ενεργειακής και κατασκευαστικής αγοράς για δράσεις στα ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά με σκοπό η εμπλοκή τους να λειτουργήσει συμπληρωματικά στην υφιστάμενη δομή της σχεδιαζόμενης δράσης. Όπως σημείωσε πρόσφατα ο κ. Παπασταύρου, αυτό που μελετάται είναι η προσφορά των υπηρεσιών να γίνεται από τους προμηθευτές ενέργειας.
Αναβάθμιση κλειστών κατοικιών
Παράλληλα, προβλέπεται η παροχή χρηματοδότησης σε ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά για την αντικατάσταση παλαιών ενεργοβόρων συστημάτων θέρμανσης, και παραγωγής ζεστού νερού που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα με σύγχρονες ενεργειακά αποδοτικές λύσεις (όπως αντλίες θερμότητας και ηλιακούς θερμοσίφωνες).
Για τον σκοπό αυτό, θα «τρέξει» διακριτή δράση από τα «Εξοικονομώ», έτσι ώστε νοικοκυριά που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα ή την επιθυμία να προβούν σε πιο εκτεταμένες παρεμβάσεις, να μπορούν να προμηθευτούν σύγχρονα και ενεργειακά αποδοτικά συστήματα για την κατοικία τους.
Στην ίδια κατηγορία παρεμβάσεων περιλαμβάνεται πρόγραμμα χρηματοδότησης σε ιδιοκτήτες κλειστών κατοικιών για τη λειτουργική και ενεργειακή τους αναβάθμιση, με την υποχρέωση να τα μισθώσουν μακροχρόνια έναντι μειωμένου ενοικίου, σε ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά και φοιτητές. Στόχος της δράσης είναι η επαναφορά στη στεγαστική αγορά ακινήτων που παρέμεναν κλειστά για χρόνια, ώστε να αυξηθεί η διαθεσιμότητα οικονομικά προσιτών και ενεργειακά αποδοτικών ακινήτων προς ενοικίαση.
Αναβιώνει η Κοινωνική Κατοικία
Έτερη κατηγορία δράσεων αφορά την επαναφορά του θεσμού της Κοινωνικής Κατοικίας, με την αξιοποίηση κεφαλαίων ύψους 250 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, θα αναπτυχθούν 1.000 κατοικίες για ευάλωτα νοικοκυριά, όπως και 4.000-4.500 ενεργειακά αναβαθμισμένες κλίνες σε φοιτητικές εστίες για φοιτητές που πληρούν εισοδηματικά και κοινωνικά κριτήρια. Πιο συγκεκριμένα σχεδιάζονται:
- Κατασκευή νέων ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων σε αδόμητες εκτάσεις του Δημοσίου, καθώς και η μετατροπή υφιστάμενων δημοσίων κτιρίων σε ενεργειακά αποδοτικές κοινωνικές κατοικίες. Οι κατοικίες αυτές θα θα εκμισθώνονται μακροχρόνια με ενοίκια σημαντικά χαμηλότερα από εκείνα της αγοράς, σε ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά, τα οποία θα επιλέγονται με τη χρήση εισοδηματικών και κοινωνικών κριτηρίων.
Η παραπάνω δράση προβλέπεται να υποστηριχθεί από μια ευρύτερη μεταρρύθμιση του εθνικού θεσμικού πλαισίου για την κοινωνική κατοικία, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας, της αποδοτικότητας και της βιωσιμότητας των παρεμβάσεων.
- Διάθεση ενεργειακά βιώσιμων φοιτητικών εστιών σε ευάλωτους νέους. Προβλέπεται η ενεργειακή και λειτουργική αναβάθμιση των κτιρίων 12 δημόσιων φοιτητικών εστιών ανά την επικράτεια, με στόχο τον εκσυγχρονισμό και την αύξηση της δυναμικότητας των εστιών, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων τους.
Οι δράσεις στις μεταφορές
Το Εθνικό Σχέδιο προβλέπει μια σειρά από νέες και καινοτόμες δράσεις στον τομέα των μεταφορών, με έμφαση στην επέκταση και ενίσχυση των δημόσιων μέσων μαζικής μεταφοράς ώστε να αντιμετωπιστούν θέματα προσβασιμότητας και μειωμένης χρήσης τους από τα μεταφορικά ευάλωτα νοικοκυριά. Οι προβλεπόμενες δράσεις αντιστοιχούν σε περίπου 25-30% του συνολικού προϋπολογισμού, ενώ μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:
- Ενίσχυση στόλου αστικών λεωφορείων με μέριμνα για πιο ευάλωτους. Προβλέπονται επενδύσεις άνω των 100 εκατομμυρίων για την αγορά περισσότερων από 200 νέων ηλεκτρικών μικρών και μεγαλύτερων λεωφορείων. Η δράση δίνει προτεραιότητα σε περιοχές με ταυτόχρονα υψηλή πυκνότητα πληθυσμού και υψηλά επίπεδα μεταφορικής ευαλωτότητας, αντιμετωπίζοντας έτσι κρίσιμες προκλήσεις που σχετίζονται με την ποιότητα του αέρα και τις κοινωνικό-χωρικές ανισότητες.
Στο ίδιο πλαίσιο, προβλέπεται επίσης η πιλοτική ανάπτυξη υπηρεσιών μετακίνησης κατά παραγγελία, με την προμήθεια οχημάτων χαμηλών ή μηδενικών ρύπων τα οποία δε θα λειτουργούν με σταθερά δρομολόγια, αλλά δυναμικά βάσει της πραγματικής ζήτησης, ώστε να εξυπηρετούν άτομα με αναπηρία και ηλικιωμένους πολίτες.
- Αναβάθμιση δημόσιων μεταφορικών μέσων σταθερής τροχιάς. Σχεδιάζονται επενδύσεις άνω των 350 εκατομμυρίων, με κύριο άξονα την αναβάθμιση της λειτουργίας του μετρό Αθήνας, η οποία αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του μετρό της Αθήνας μέσω τόσο της απόκτησης νέων συρμών (Γραμμές 2 και 3), όσο και της αναβάθμισης και ανάταξης υφιστάμενων (Γραμμή 1).
Η συγκεκριμένη δράση θα ενισχύσει σημαντικά την αξιοπιστία,τις συνθήκες θερμικής και ψυκτικής άνεσης και τη συχνότητα των δρομολογίων. Επίσης, σχεδιάζεται η βελτίωση προσβασιμότητας σε σιδηροδρομικούς σταθμούς.
- Υποδομές για προώθηση βιώσιμης κινητικότητας (πολυτροπικές μετακινήσεις). Οι προτεινόμενα δράσεις στη συγκεκριμένη κατηγορία ξεπερνούν τα 100 εκατ. ευρώ, με σκοπό τη διαμόρφωση ασφαλών, συνεχών, και προσβάσιμων διαδρόμων για πεζούς και ποδήλατα συνολικά άνω των 140 χιλιομέτρων ανά την επικράτεια. Επίσης, θα ενσωματωθούν υπηρεσίες μικροκινητικότητας, όπως ηλεκτρικά σκούτερ και ηλεκτρικά ποδήλατα, που θα λειτουργούν σε συνδυασμό με τα συστήματα δημόσιων συγκοινωνιών.
- Πράσινη μετακίνηση για νοικοκυριά. Στόχος να υποστηριχθεί η δυνατότητα χρήσης οχημάτων χαμηλών και μηδενικών ρύπων για 10.000 νοικοκυριά που ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, μέσω «κοινωνικού leasing». Σε αυτό το πλαίσιο, θα παρασχεθεί η δυνατότητα σε ευάλωτα νοικοκυριά που επί του παρόντος δεν διαθέτουν τα μέσα ή τα κίνητρα για τη μετάβαση σε ηλεκτρικά οχήματα, να χρησιμοποιήσουν μέσω χρηματοδοτικής μίσθωσης τέτοια οχήματα για τις καθημερινές τους μετακινήσεις.
- Βελτίωση του τρόπου μετακίνησης ευάλωτων ομάδων. Καινοτόμες δράσεις, συνολικού ύψους άνω των 170 εκατ., για την ενίσχυση της κινητικότητας των μεταφορικά ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, με έμφαση στα άτομα με αναπηρία. Τέτοιες δράσεις είναι η κάλυψη αναγκών μεταφοράς μαθητών με αναπηρία που φοιτούν στα Ειδικά Σχολεία και η επιδότηση ηλεκτρικών αμαξιδίων.
Άμεσες επιδοτήσεις
Στόχος είναι να παρασχεθεί στήριξη σε ευάλωτα νοικοκυριά, ώστε να αντισταθμιστούν πιθανές επιπτώσεις από την εφαρμογή του «φόρου άνθρακα» σε κτίρια και μεταφορές, καθώς και οι επιδοτήσεις να αποτελέσουν «γέφυρα» μέχρι να έχουν απτά αποτελέσματα οι διαρθρωτικές δράσεις του Κοινωνικού Κλιματικού Σχεδίου.
- Επίδομα θέρμανσης. Άμεση οικονομική ενίσχυση των ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, αέριο, υγραέριο) για τη θέρμανση της κατοικίας τους.
- Επιδότηση ενοικίου σε ευάλωτα νοικοκυριά συμπεριλαμβανομένων δημόσιων λειτουργών που εργάζονται εκτός έδρας. Σχεδιάζεται η παροχή μερικής επιδότησης ενοικίου σε περίπου 5.500 υπαλλήλους του δημόσιου τομέα όπως υγειονομικό προσωπικό, εκπαιδευτικούς, αστυνομικούς κ.λπ.) που έχουν τοποθετηθεί σε απομακρυσμένες τοποθεσίες υπηρεσίας, ιδίως σε νησιωτικές και μειονεκτούσες περιοχές και οι οποίοι λόγω συγκεκριμένου και περιορισμένου διαθέσιμου εισοδήματος, έχουν αυξημένες δαπάνες διαβίωσης και στέγασης, ενώ ταυτόχρονα το αυξημένο ενεργειακό ή και μεταφορικό κόστος λόγω της επαγγελματικής θέσης στις συγκεκριμένες περιοχές τους πλήττει δυσανάλογα.
Παράλληλα, προβλέπεται η αντιμετώπιση του αυξημένου κόστους στέγασης για τα ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά που δεν έχουν δυνατότητα ιδιοκατοίκησης και στο πλαίσιο εφαρμογής του ΣΕΔΕ2 θα είναι περαιτέρω έκθετα σε επίπεδο λειτουργικών δαπανών. Μέσω της μείωσης του κόστους στέγασης σε περίπου 8.000 νοικοκυριά, το μέτρο επιτρέπει σε αυτή την κατηγορία των ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών να διατηρήσουν ικανοποιητικές συνθήκες κάλυψης των στεγαστικών τους αναγκών λαμβάνοντας υπόψη και τις επιπτώσεις από την επέκταση του «φόρου άνθρακα».
Πολύ μικρές επιχειρήσεις
Στο Σχέδιο εκτιμάται ότι περίπου 20.000 πολύ μικρές επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται ως ενεργειακά ευάλωτες όσον αφορά τα κτίρια που στεγάζονται και περίπου 60.000 ως ευάλωτες στον τομέα των μεταφορών. Για αυτό τον σκοπό, ενσωματώνει ένα συνεκτικό πλαίσιο ύψους 300 εκατομμυρίων, που στοχεύει στη χρηματοδότηση 10.000 πολύ μικρών επιχειρήσεων για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιριακών τους εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού τους.
Επίσης, προβλέπονται πάνω από 300 εκατομμύρια, ώστε περίπου 14.000 πολύ μικρές επιχειρήσεις να αναβαθμίσουν τον στόλο τους από επαγγελματικά οχήματα.
