Μία νέα όψη της γεωπολιτικής έντασης ξεδιπλώθηκε μετά την αμερικανική επίθεση σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Η κίνηση των ΗΠΑ έχει εγείρει υποψίες ότι η ηγεσία του Ιράν θα καταφύγει σε άλλες μεθόδους για να καταστείλει τους αντιπάλους της μπλοκάροντας ή κλείνοντας ολοκληρωτικά τα στενά του Ορμούζ και προκαλώντας σημαντικά ζητήματα στο εμπόριο και τη ναυτιλία. Από το στενό πέρασμα στον Περσικό Κόλπο, διέρχεται περίπου το 20% της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Επομένως, εάν το Ιράν είναι σε θέση να αποκλείσει την πρόσβαση σε μεγάλα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Κίνα την Ευρώπη και άλλες περιοχές με μεγάλη κατανάλωση ενέργειας, μπορεί να στείλει τις τιμές του πετρελαίου υψηλότερα και να αποσταθεροποιήσει την παγκόσμια οικονομία.
Πριν από τα χτυπήματα των ΗΠΑ στο Ιράν, η πετρελαϊκή ναυτιλία από την περιοχή και το Ορμούζ είχε μείνει σχετικά αλώβητη από τη σύγκρουση με το Ισραήλ. Οι μεταφορές από το ίδιο το Ιράν αυξήθηκαν κατακόρυφα και η δραστηριότητα των πετρελαιοφόρων μέσω του Στενού παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σταθερή. Ωστόσο, το υπουργείο Ναυτιλίας της Ελλάδας συμβούλεψε την Κυριακή τους πλοιοκτήτες της χώρας να επανεξετάσουν τη χρήση του στενού, όπως μεταδίδει το Bloomberg.
Το πέρασμα είναι απαραίτητο για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου καθώς δεξαμενόπλοια μετέφεραν μέσα αυτό το 2024 περίπου 16,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού και συμπυκνωμάτων την ημέρα από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg. Το στενό είναι επίσης ζωτικής σημασίας για το υγροποιημένο φυσικό αέριο, ή LNG, με περισσότερο από το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προμήθειας κυρίως από το Κατάρ να περνά από εκεί για την αντίστοιχη περίοδο.
Πού βρίσκονται τα Στενά του Ορμούζ;
Πρόκειται για το πέρασμα που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό και το Ιράν στα βόρεια με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν στα νότια. Έχει μήκος σχεδόν 161 χιλιόμετρα και 21 μίλια πλάτος στο στενότερο σημείο του. Το μικρό του βάθος καθιστά τα πλοία δυνητικά ευάλωτα σε νάρκες, και η εγγύτητα με την ξηρά και συγκεκριμένα το Ιράν τα αφήνει εκτεθειμένα σε επιθέσεις με πυραύλους από την ξηρά ή σε αναχαίτιση από περιπολικά σκάφη και ελικόπτερα.
Μπορεί το Ιράν πραγματικά να μπλοκάρει τα Στενά του Ορμούζ;
Το Ιράν δεν έχει νομική εξουσία να διατάξει την παύση της διέλευσης μέσω του περάσματος οπότε θα πρέπει να το κάνει με τη βία ή με κάποια απειλή. Εάν το ναυτικό του Ιράν προσπαθούσε να εμποδίσει την είσοδο στο στενό, πιθανότατα θα αντιμετώπιζε την έντονη αντίδραση του 5ου Στόλου των ΗΠΑ και άλλων δυτικών ναυτικών δυνάμεων που περιπολούν στην περιοχή.
Από την άλλη, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές χωρίς ούτε ένα ιρανικό πλοίο να αποπλεύσει από το λιμάνι. Μία επιλογή είναι να παρενοχλήσει τα πλοία με μικρά, γρήγορα περιπολικά σκάφη ή να εξαπολύσει drones και να πυροδοτήσει πυραύλους προς τα πλοία από παράκτιες ή εσωτερικές περιοχές. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει πολύ επικίνδυνη τη διέλευση των εμπορικών πλοίων.
Πότε έχει διαταράξει το Ιράν το εμπόριο;
Το Ιράν έχει χρησιμοποιήσει τον εκφοβισμό πλοίων στον Κόλπο εδώ και δεκαετίες προκειμένου να εκφράσει την δυσαρέσκειά του για τις κυρώσεις εναντίον του. ή ως μέσω πίεσης σε διαμάχες.
Μεταξύ άλλων, το Μάιο του 2022, κατέσχεσε δύο ελληνικά δεξαμενόπλοια και τα κράτησε για έξι μήνες, πιθανώς ως αντίδραση στην κατάσχεση ιρανικού πετρελαίου από ελληνικές και αμερικανικές αρχές σε άλλο πλοίο. Το φορτίο τελικά αποδεσμεύθηκε και τα ελληνικά δεξαμενόπλοια απελευθερώθηκαν.
Έχει κλείσει ποτέ το Ιράν τα Στενά του Ορμούζ;
Μέχρι στιγμής όχι. Κατά τη διάρκεια του οκταετούς πολέμου με το Ιράκ, ιρακινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο νησί Χαργκ, εν μέρει για να προκαλέσουν ιρανικά αντίποινα που θα παρέσυραν τις ΗΠΑ στη σύγκρουση. Στη συνέχεια, σε αυτό που ονομάστηκε πόλεμος των δεξαμενόπλοιων, οι δύο πλευρές επιτέθηκαν σε 451 πλοία. Αυτό αύξησε σημαντικά το κόστος ασφάλισης των δεξαμενόπλοιων και συνέβαλε στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου. Όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στο Ιράν το 2011, είχε απείλησε να κλείσει το στενό, αλλά τελικά υποχώρησε.
Ποιος εξαρτάται περισσότερο από τα Στενά του Ορμούζ;
Η Σαουδική Αραβία εξάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της μέσω των Στενών του Ορμούζ, αν και μπορεί να εκτρέψει τα φορτία προς την Ευρώπη χρησιμοποιώντας έναν αγωγό που καταλήγει σε τερματικό σταθμό στην Ερυθρά Θάλασσα.
Τα ΗΑΕ μπορούν να στείλουν 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα μέσω αγωγού από τα πετρελαϊκά τους κοιτάσματα στο λιμάνι της Φουτζάιρα στον Κόλπο του Ομάν, νότια του Ορμούζ.
Καθώς ο πετρελαιαγωγός του προς τη Μεσόγειο είναι κλειστός, όλες οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράκ αποστέλλονται επί του παρόντος δια θαλάσσης από το λιμάνι της Βασόρας, περνώντας από το στενό, γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα εξαρτημένο από την ελεύθερη διέλευση. Το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μεταφέρουν το πετρέλαιο τους μέσω της θαλάσσιας οδού.
Το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που διέρχεται από τα Στενά του Ορμούζ κατευθύνεται προς την Ασία.
Το Ιράν εξαρτάται και αυτό από τη διέλευση μέσω των Στενών του Ορμούζ για τις εξαγωγές πετρελαίου του. Διαθέτει μεν τερματικό σταθμό εξαγωγής στο ανατολικό άκρο του στενού, ο οποίος άνοιξε επίσημα τον Ιούλιο του 2021 αλλά από αυτή την οδό εξάγει ένα μικρό μέρος του πετρελαίου του.
