Η καλλιέργεια ηλιόσπορου, εμφανίστηκε στην ελληνική γεωργία, σαν από μηχανής θεός! Πριν λίγα χρόνια, ήταν περιορισμένη μόνο στην Βόρεια Ελλάδα, αλλά φέτος εκτιμάται ότι θα καλύψει πάνω από 1 εκατ. στρέμματα σε ολόκληρη την χώρα, αντικαθιστώντας εν μέρει τα προβληματικά, από οικονομικής σκοπιάς, βαμβάκι και καλαμπόκι. Η καλλιέργεια, γίνεται στη μεγαλύτερή της έκταση με ένα σύστημα ημι-συμβολαιακής: οι παραγωγοί συνάπτουν συμβάσεις με μεταποιητές και εμπόρους, διασφαλίζοντας μια ελάχιστη εγγυημένη τιμή. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι αγρότες αγοράζουν τα εφόδια με δικούς τους πόρους, σε κάποιες άλλες τους τα παρέχει ο αντισυμβαλλόμενος, μετριάζοντας έτσι τα αυξημένα έξοδα της άνοιξης.
Έτσι λοιπόν, κάθε τέτοια εποχή αρχίζει ένα «κουβεντολόι» ποια θα είναι η εγγυημένη τιμή του ηλιόσπορου. Χρησιμοποιούμε τη λέξη «κουβεντολόι» διότι όπως θα δούμε παρακάτω, δεν πρόκειται περί συζήτησης με όλες τις πληροφορίες διαθέσιμες, αλλά με βάση εκτιμήσεις, φήμες και διαδόσεις. Οι παραγωγοί, μην έχοντας άλλη πληροφορία, ξεκινάνε από την περυσινή τιμή. Κάποιοι προσθέτουν κάτι τις, άλλοι θεωρούν ότι εκεί θα κυμανθεί και φέτος, ενώ οι έμποροι από την πλευρά τους περιμένουν μέχρι τέλος Μαΐου, αρχές Ιουνίου να ανακοινώσουν τις τιμές συμβολαίου.
Φυσικά υπάρχει και η ελεύθερη αγορά, όπου κάποιος παραγωγός μπορεί να καλλιεργήσει με δική του ευθύνη (χωρίς συμβόλαιο) ηλιόσπορο και να τον παραδώσει στο τέλος του καλοκαιριού στον έμπορο, που θα του δώσει την τιμή της αγοράς. Φυσικά σε περίπτωση υπερπροσφοράς, πιθανόν και να πουλήσει κάτω από τις τιμές συμβολαίων.
Ελάχιστα καθορισμένες τιμές
Τα κριτήρια των εμπόρων για να καθορίσουν τις τιμές, είναι βασικά δύο: το πρώτο, είναι η ζήτηση για βιοντίζελ, δηλαδή για τις ποσότητες λαδιού από ελαιούχους σπόρους, άρα και ηλιόσπορο που θα αναμειχθούν στο ντίζελ κίνησης, πράγμα που καθορίζεται με κρατική απόφαση και δεύτερον η τιμή της διεθνούς αγοράς. Μαντεύετε προφανώς, ότι κάθε χρόνο η υπουργική απόφαση βγαίνει στο παραπέντε, δηλαδή το καλοκαίρι, όταν τα φυτά μας δίνουν εκείνη την υπέροχη εικόνα των ηλιοτροπίων, γεγονός που δημιουργεί αναστάτωση και αβεβαιότητα στην αγορά.
Η διεθνής τιμή από την πλευρά της είναι διαθέσιμη ανά πάσα ώρα και στιγμή, αφού υπάρχει σχετικό χρηματιστήριο. Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται ότι ο παραγωγός έχει συμβουλευτεί τις σχετικές ανακοινώσεις τον Μάρτιο, όταν αποφασίζει να καλλιεργήσει ηλιόσπορο. Η μεγάλη πλειοψηφία των αγροτών μας δεν μιλάνε αγγλικά, άρα αποκλείονται από το απλό googλάρισμα για "sunseed oil prices"! Επιπλέον δεν ξέρουν την ποσότητα που θα χρειαστούν για την παραγωγή βιοντίζελ, γνωρίζουν μόνο την περυσινή.
Με αδυναμία να καλλιεργήσουν σχεδόν τίποτε άλλο στα χωράφια τους και με κάμποση ελπίδα, αποφάσισαν να καλλιεργήσουν ηλιόσπορο περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά, κυρίως οι νεοεισερχόμενοι στην καλλιέργεια, που είναι και πολλοί.
Η άγνοια των παραγωγών στρεβλώνει την αγορά
Οι γνώσεις όμως των παραγωγών, μας είναι γνωστές. Η έλλειψη εναλλακτικών καλλιεργειών είναι κι αυτή γνωστή. Η επιθυμία των εμπόρων/μεταποιητών να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους είναι κι αυτή δεδομένη, καθώς και η προσπάθειά τους να εκμεταλλευτούν το κενό πληροφόρησης στην αγορά προς όφελός τους. Αφού λοιπόν οι κανόνες του παιγνιδιού είναι γνωστοί γιατί δεν βγαίνει κάποιος/οι από τους άφθονους αρμοδίους να ανακοινώσει τουλάχιστον δύο πράγματα: ότι σήμερα η τιμή του ηλιελαίου στις διεθνείς αγορές είναι τόσο και ότι οι εκτιμώμενες ποσότητες για βιοντίζελ θα είναι αυτές. Η ποσότητα που κατευθύνεται στο βιοντίζελ είναι συνάρτηση της τρέχουσας κατανάλωσης καυσίμων. Άρα ανά πάσα στιγμή, είναι διαθέσιμη μια εκτίμηση του πως πάει η κατανάλωση ελαίου από ελαιούχους σπόρους και μια πιθανή εκτίμηση της πορείας της.
Τώρα, αγνοώντας όλες τις παραμέτρους για μια σωστή απόφαση, οι παραγωγοί δίνουν ραντεβού στα τυφλά για το καλοκαίρι, όταν παραδώσουν το προϊόν τους και μάθουν την τιμή του. Να σημειωθεί ότι οι τιμές που αμοίφθηκαν πέρυσι όσοι καλλιέργησαν συμβολαιακά και με εξασφαλισμένη μια ελάχιστη τιμή, ήταν πάνω από 20% χαμηλότερη από αυτή που έδωσε η ελεύθερη αγορά στους εκτός συμβολαίων. Ένα ρίσκο δηλαδή, του να μη συνάψεις συμβόλαιο, αρκετά αποδοτικό.
Μεγάλη αύξηση της τιμής ηλιελαίου φέτος
Κι αυτό διότι όπως θα δείτε στο διάγραμμα που απεικονίζει την χρηματιστηριακή τιμή του προϊόντος, εκτινάχθηκε αμέσως μετά τον 15 Αύγουστο, δηλαδή πριν τον αλωνισμό του προϊόντος. Η πρόταση των μεταποιητών για συμβόλαια περί τα 45 λεπτά, είχε βασιστεί στα δεδομένα του Ιουνίου 2024, που η χρηματιστηριακή τιμή του προϊόντος ήταν χαμηλή.
Έκτοτε η διεθνής τιμή παραμένει υψηλή αλλά οι φήμες και διαδόσεις εκμεταλλευόμενοι τα αδιέξοδα των παραγωγών φτιάχνουν κλίμα για συμβάσεις σε περυσινά επίπεδα.
Τιμή ακατέργαστου ηλιελαίου σε Usdollars/τόνο την τελευταία 5/ετία
Κανείς δεν μπορεί να μαντέψει που θα κινηθεί η τιμή του ηλιελαίου και κατά συνέπεια του ηλιόσπορου. Αυτό όμως που επισημαίνουμε είναι ότι η αγορά, κινείται με βάση φήμες, διαδόσεις και πληροφορίες από «δικούς μου ανθρώπους» και όχι από τα πραγματικά και αδιαμφισβήτητα μεγέθη. Και όπως βλέπετε στο διάγραμμα, δόξα τω θεώ, η πορεία της διεθνούς τιμής επιφυλάσσει εκπλήξεις.
Συνεχίζοντας έτσι την παραπλανητική τακτική από μεριάς αυτών που έχουν και το πεπόνι και το μαχαίρι, ένα είναι βέβαιο: ότι θα κάψουμε κι αυτό το χαρτί που έχουν στα χέρια τους οι Έλληνες αγρότες στην εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία που διάγουν. Η καλλιέργεια ηλιοσπόρου, σε καμία περίπτωση δεν είναι το «10 το καλό», είναι όμως μια διέξοδος στα αδιέξοδα της συνεχούς καλλιέργειας σιταριού στα ίδια χωράφια.
Ώρα ευθύνης λοιπόν για όποιον εμπλέκεται στο όλο θέμα: πολιτεία, κράτος, έμποροι, μεταποιητές, αγροτικοί σύνδεσμοι και ενώσεις.
