Μια απρόσμενη εκτίναξη φέτος της Τούρκικης παραγωγής σκληρού σιταριού, σε συνδυασμό με μείωση της εσωτερικής της αγοράς, έστειλε κυριολεκτικά τον Καναδά αδιάβαστο και τις διεθνείς τιμές στα τάρταρα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Είναι γνωστό οτι τα μακαρόνια αποτελούν ένα διατροφικό καταφύγιο κάθε τέλος του μήνα, όταν τα χρήματα του μισθού τελειώνουν. Φθηνό και χορταστικό φαγητό που με λίγη φαντασία μπορεί να γίνει πραγματικό δείπνο. Η τιμή τους έχει ανέβει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας την αύξηση της τιμής του σκληρού σιταριού, της βασικής πρώτης ύλης, αλλά και των άλλων κοστολογίων. Παρόλα ταύτα, είναι ακόμη προσιτό, σχεδόν σε όλους.
Η παγκόσμια αγορά σκληρού σιταριού είναι σαφώς δομημένη: η Μεσογειακή λεκάνη είναι ο μεγάλος καταναλωτής και ταυτόχρονα μέτριος κι ελλειμματικός παραγωγός, ενώ ο μακρινός Καναδάς είναι ο μεγάλος παγκόσμιος παραγωγός. Στις δόξες του, η παραγωγή στον Καναδά φθάνει τους 6,5 εκ τόννους. Από αυτούς, 500.000 τόνοι με 1 εκατ. παραμένουν σαν ετήσιο στοκ, ένα μικρότερο ποσό καταναλώνεται εσωτερικά ενώ το υπόλοιπο περίπου 5 εκ τόννοι εξάγεται σε όλο τον κόσμο, με τις Μεσογειακές χώρες να αγοράζουν σημαντικές ποσότητες. Για την ακρίβεια, όταν οι χώρες της Βόρειας Αφρικής έχουν διαθέσιμα χρήματα, αγοράζουν αρκετό καναδέζικο σιτάρι. Οταν όμως δεν έχουν...
Τελευταία χρόνια όμως, η ξηρασία στον κεντρικό Καναδά, ειδικότερα στις περιοχές του Saskatchewan και της Regina, έχουν ανατρέψει τα δεδομένα. Η παραγωγή πριν 2 χρόνια έπεσε στα 3,5 εκατ. τόνους, την επόμενη πλησίασε τα 6 εκατ. και φέτος πάλι υποχώρησε κάτω από 5 εκ τόννους.
Τα σκαμπανεβάσματα του μεγάλου παραγωγού, έφεραν αναστάτωση στις διεθνείς αγορές, με αποτέλεσμα οι τιμές στο λιμάνι να εκτοξευθούν μέχρι και στο διπλό το 2021. Ο μεγάλος εισαγωγέας από την άλλη, η γειτονική Ιταλία, δεν έχει διαθέσιμη γη για επέκταση της καλλιέργειας και το μόνο μέτρο που πήρε ήταν… να προκαλέσει μια σύσκεψη! Ο υπουργός Βιομηχανίας Adolfo Urso, τον Μάιο που μας πέρασε, θορυβημένος από την αύξηση της πάστα κατά 17,5% σε ένα χρόνο, έναντι 8,8% του γενικού και παρόλη την πτώση των τιμών του σιταριού, θέλησε να αντιδράσει. Τα κακά μαντάτα για την επερχόμενη πτώση της ποιότητας της παραγωγής, είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται και ο φόβος αναζωπύρωσης αυξήσεων ήταν έντονος.
Φέτος η καλλιεργητική χρονιά εμφανίστηκε από την αρχή μάλλον αμφίρροπη: στη μεσογειακή λεκάνη ο χειμώνας ήταν ζεστός και ξηρός, συνθήκες που δεν ευνόησαν την καλλιέργεια. Η σπορά στον Καναδά από την άλλη, την περασμένη άνοιξη έγινε με κανονικές συνθήκες. Η βροχερή άνοιξη στη Μεσόγειο εκτιμήθηκε, κι έτσι συνέβει τελικά, οτι θα δημιουργούσε ποιοτικά κυρίως προβλήματα στην παραγωγή, η οποία χρειάζεται ξηρό και θερμό καιρό το διάστημα Μαιού Ιουνίου. Ετσι λοιπόν οι παραγωγές στην Ιταλία και Ελλάδα, ενώ ήταν ποσοτικά ικανοποιητικές, ποιοτικά δεν ανταποκρίνονταν στα επιθυμητά δεδομένα.Υπήρξε ανάγκη να αναμειχθούν με καλύτερα ποιοτικά σιτάρια για να πετύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Τα βλέμματα όλων στράφηκαν στον Καναδά, ο οποίος είχε αρχίσει να εμφανίζει τα πρώτα συμπτώματα αστοχίας στην παραγωγή, Κανείς όμως τον Ιούλιο μήνα δεν υπολόγιζε οτι η βροχερή άνοιξη θα εκτόξευε την παραγωγή της Τουρκίας στους 4,5 εκ τόννους από 3,5 εκ συνήθως! Ρεκόρ όλων των εποχών. Από τις ποσότητες αυτές, δημιουργήθηκε ένα εξαγωγικό πλεόνασμα της τάξης πάνω από 1 έως 1,5 εκατ. τόνους. Τις προηγούμενες χρονιές, οι εξαγωγές σκληρού σιταριού απαγορεύονταν από τον TGB, τον κρατικό παρεμβατικό φορέα προκειμένου να διασφαλισθεί οτι οι Τούρκοι πολίτες θα έχουν φθηνό ψωμί και άλλα παράγωγα του σκληρού σιταριού. Να σημειωθεί οτι το εξαγωγικό αυτό πλεόνασμα φέτος έχει προέλθει και για δύο ακόμη λόγους: από τις μικρότερες ανάγκες της βιομηχανίας ζυμαρικών λόγω ανάμειξης με μαλακό σιτάρι όπως είπαμε παραπάνω, αλλά και από την μεγάλη μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης λόγω συρρίκνωσης της ζήτησης εξ’αιτίας της ακρίβειας.
Ετσι λοιπόν, από τις αρχές Ιουλίου που επετράπησαν στην ουσία οι εξαγωγές, οι αγορές της Μεσογείου, βοηθούσης και της έντονα υποτιμημένης λίρας, κατακλύστηκαν από φθηνά Τούρκικα σιτάρια. Οι Ιταλοί έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην Τουρκία, αφήνοντας τον Καναδά στα κρύα του λουτρού. Τρεις μήνες μετά, οι Καναδοί δεν μπορούν ακόμη να το χωνέψουν οτι ένας αουτσάιντερ θα τους έκανε τόση ζημιά! Σε έκθεση Καναδέζικης συμβουλευτικής εταιρείας που δημοσιεύθηκε χθες Τρίτη, αναφέρεται οτι η το εξαγωγικό πλεόνασμα της Τουρκίας θα έχει εξαντληθεί μέσα στο δεύτερο μισό του 2023. Φαίνεται οτι εκεί πέραν του Ατλαντικού, κυριολεκτικά μετρούν τις ημέρες για να ξαναρχίσουν το δυναμικό εμπόριο που ταράχτηκε από τον απρόσμενο κι εν πολύς απρόσκλητο παίκτη! Ετσι σαν καθοριστική παράμετρος διατήρησης των τιμών σε κάποια ανεκτά επίπεδα για το αμέσως επόμενο διάστημα, αναδεικνύεται η δυνατότητα των καναδών αγροτών να κρατήσουν στις αποθήκες τους τα σιτάρια μέχρι τη νέα χρονιά.
Η ειρωνεία είναι οτι το Καναδέζικο σιτάρι ήταν φέτος καλής ποιότητας και απολύτως αναγκαίο στις ευρωπαικές βιομηχανίες προκειμένου να το αναμείξουν με τα ντόπια χαμηλότερης ποιότητας, για να φτιάξουν τα επιθυμητά χαρμάνια. Απλώς σε μεγάλο βαθμό, υποκαταστάθηκε από το κοντινότερο Τούρκικο!
Υπολόγιζαν κι αυτοί, όπως και οι Έλληνες παραγωγοί χωρίς τον ξενοδόχο.
Στην ίδια δεινή θέση βρέθηκε και μεγάλο μέρος των αγροτών μας. Οι χαμηλές τιμές στον αλωνισμό, περί τα 25 λεπτά το κιλό άρχισαν να ανεβαίνουν όταν άρχισαν οι φόβοι για μια κακή καναδέζικη χρονιά. Κάποιοι συνεταιρισμοί και αρκετοί μεγάλοι ιδιώτες πούλησαν τον Ιούλιο μέχρι και 36 λεπτά το κιλό, οι περισσότεροι όμως τα κράτησαν στις αποθήκες τους ελπίζοντας σε ένα ράλυ τιμών μετά τις Αυγουστιάτικες διακοπές, που παραδοσιακά η αγορά είναι κλειστή. Με το πρώτο όμως άνοιγμα οι χρηματιστηριακές τιμές κατέρρευσαν κατά 15% περίπου την πρώτη εβδομάδα και άλλο ένα 10% την επόμενη. Το εμπόριο υπολειτουργούσε, για να φτάσουμε σήμερα να πληρώνονται παραγωγοί περί τα 25 λεπτά, όσο δηλαδή και τον Ιούνιο. Πέρα από τη δυσκολία απορρόφησης επαρκών ποσοτήτων.
Η Τουρκία μέχρι στιγμής έχει εξάγει 800.000 τόννους, υποκαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό τον Καναδά στις Ευρωπαικές αγορές. Εκτιμάται οτι η αγορά θα αρχίσει να κινείται στην μετά-Τουρκία εποχή μετά τις γιορτές, αφού οι ενδιαφερόμενοι έχουν καλυφθεί μέχρι τότε.
Ετσι λοιπόν αποφεύχθηκε μια σημαντική, ίσως και κατακόρυφη, αύξηση της τιμής του σκληρού σιταριού που θα είχε προφανείς επιπτώσεις στις τιμές των μακαρονιών και άλλων αρτοσκευασμάτων με βάση το σκληρό σιτάρι.
Να σημειωθεί οτι στις 20 Σεπτεμβρίου το θέμα έφτασε στην Ευρωβουλή με την Lucia Volo από την Fortza Italia, να ρωτά την Commission εάν οι κινήσεις της Τουρκίας είναι σύμφωνες με τις συμφωνίες που έχει συνάψει με την ΕΕ. Το πρόβλημα δεν φαίνεται να είναι νομικής φύσεως τήρησης των συμφωνηθέντων αλλά αλλαγής εμπορικών πρακτικών. Η Τουρκία, κατά την προηγούμενη μεγάλη αύξηση της τιμής των ζυμαρικών λόγω έλλειψης σιταριού πριν 2 χρόνια, επέτρεψε την παραγωγή τους και από μείγμα με μαλακό σιτάρι, για χώρες με χαμηλά εισοδήματα που αναζητούν φθηνά προιόντα, αλλά υπό όρους και για την εσωτερική αγορά. Η κίνηση αυτή μπορεί να αποδειχθεί έως και μοιραία για το μέλλον της καλλιέργειας σκληρού σιταριού σε Ευρωπαικό έδαφος, σε περίπτωση που τα «επισήμως νοθευμένα μακαρόνια» αποσπάσουν σημαντικό μερίδιο στο παγκόσμιο ράφι και η Τουρκία με την τεράστια αλεστική της ικανότητα αποφασίσει να επενδύσει προς αυτή την κατεύθυνση, πράγμα που ακούγεται πιθανό: οι εμπορικές ροές τότε θα αναστραφούν από «προς την Ιταλία» που είναι τώρα «προς την Τουρκία» στο μέλλον. Αυτό όμως χρήζει αυτόνομης ανάλυσης. Η απάντηση της Commisssion θα έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν σκοπεύει να αμυνθεί για λογαριασμό των αγροτών του Νότου, ή θα αφήσει το θέμα στις... δυνάμεις της αγοράς.
Θείο λοιπόν δώρο για τους καταναλωτές αλλά και την κυβέρνηση που θα είχε ένα ακόμη τιμολογιακό πονοκέφαλο. Κλάμα όμως στον κάμπο, που οι παραγωγοί δεν ξέρουν εαν πρέπει να σπείρουν σιτάρι την ερχόμενη καλλιεργητική χρονιά. Κυριολεκτικά θάνατός σου η ζωή μου
