Έρευνα για την οικονομική διάσταση της προσφοράς των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοιΠ) στην ελληνική οικονομία πραγματοποίησε το ΙΟΒΕ.
«Η Κοινωνία των Πολιτών έχει σχετικά περιορισμένη δράση στην Ελλάδα, ενώ και η συμμετοχή του πληθυσμού σε εθελοντικές δράσεις είναι αρκετά χαμηλή. Επιπλέον, η χώρα κατατάσσεται σχετικά χαμηλά με βάση τη συνεισφορά των πολιτών σε φιλανθρωπικές οργανώσεις. Στους πιθανούς λόγους που εξηγούν αυτές τις επιδόσεις, περιλαμβάνονται η χαμηλή εμπιστοσύνη των πολιτών στις οργανώσεις, ο ισχυρός ρόλος των οικογενειακών δεσμών και της Εκκλησίας στην κοινωνική ζωή της χώρας και η προκατάληψη σε μερίδα του πληθυσμού κατά του ιδιωτικού τομέα. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο έχουν και ζητήματα που επιδέχονται παρεμβάσεις πολιτικής, όπως ελλείψεις στο εποπτικό πλαίσιο και η περιορισμένη ισχύς των φορολογικών κινήτρων» σημειώνει το ΙΟΒΕ μεταξύ άλλων.
Αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει η έκθεση, προκύπτουν τα εξής σε σχέση με τη δραστηριότητα των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοιΠ) στη χώρα μας:
Η οικονομική δραστηριότητα των ΟΚοιΠ δεν αποτυπώνεται με ευδιάκριτο τρόπο στους εθνικούς λογαριασμούς, ωστόσο ενδείξεις για το μέγεθος του τομέα προκύπτουν από τα μεγέθη των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά (ΜΚΙΕΝ). Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η αξία παραγωγής των ΜΚΙΕΝ στην Ελλάδα έχει σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια σε 3,3 δισ. ευρώ, από 4,8 δισ. ευρώ το 2009, 3,0 δισ. ευρώ στο βαθύτερο σημείο της οικονομικής κρίσης το 2012 και 3,5 δισ. ευρώ στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης το 2016. Σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, η κατά κεφαλήν αξία παραγωγής των ΜΚΙΕΝ βρίσκεται σε σχετικά χαμηλό επίπεδο (304 ευρώ ανά κάτοικο το 2020, έναντι 827 ευρώ κατά μέσο όρο στην ΕΕ), κοντά σε επίπεδα που καταγράφουν και άλλες χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ισπανία, η Κύπρος και η Τσεχία. Αντίστοιχα συμπεράσματα προκύπτουν και από την εξέταση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας που παράγουν ως ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας (0,64% στην Ελλάδα έναντι 1,16% στην ΕΕ). Ο αριθμός των ΟΚοιΠ που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια, ωστόσο υπολογίζεται ότι ξεπερνά τις 6,5 χιλιάδες, με το μεγαλύτερο μέρος αυτών να είναι μικρές σε μέγεθος οργανώσεις που δρουν σε τοπικό επίπεδο και με περιορισμένους οικονομικούς πόρους.
Από τα διαθέσιμα στοιχεία, παρατηρείται συγκέντρωση της δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, όπου έχει την έδρα του το 68,1% από τις 376 οργανώσεις με διαθέσιμα σχετικά στοιχεία. Καθώς το ποσοστό αυτό είναι περίπου διπλάσιο από το μερίδιο που έχει η Αττική στον μόνιμο πληθυσμό της χώρας (36,4% το 2021), προκύπτουν ενδείξεις για περιθώριο σημαντικής περαιτέρω ανάπτυξης των ΟΚοιΠ στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας.
Η βασικότερη πηγή χρηματοδότησης για τις ΟΚοιΠ στην Ελλάδα φαίνεται πως είναι οι κρατικές επιχορηγήσεις και τα διεθνή προγράμματα (69,5% στο δείγμα της έρευνας). Αξιοσημείωτο, όμως, είναι και το ποσοστό των εσόδων που προέρχεται από επιχειρήσεις και κοινωφελή ιδρύματα (15,1%), καθώς και από μέλη και υποστηρικτές (5,5%), ενώ η εμπορική δραστηριότητα έχει σχετικά περιορισμένη σημασία για τις οργανώσεις στην Ελλάδα (2,8%), εν μέρει και λόγω περιορισμών στο εγχώριο νομοθετικό πλαίσιο.
- Διαβάστε ακόμα: Πώς θα μοιραστούν νέα προνομιακά δάνεια 5 δισ. από την ΕΕ σε μικρομεσαίους - Τροχάδην για αίτημα στην Κομισιόν
Ανάμεσα στις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι οργανώσεις, ως σημαντικότερες αναδεικνύονται αυτές που σχετίζονται με το κράτος. Ειδικότερα, το 95,5% των οργανώσεων του δείγματος που συμμετείχε στην έρευνα ανέφερε τη γραφειοκρατία και άλλες δυσκολίες στη συνεργασία με το κράτος ως αρκετά σημαντικό ή πολύ σημαντικό ζήτημα που δυσκολεύει τη λειτουργία τους.
Η συνεισφορά στην ελληνική οικονομία
Οι δραστηριότητες των ΟΚοιΠ προσφέρουν σημαντική στήριξη στην εθνική οικονομία. Υποστηρίζουν, άμεσα ή έμμεσα, την παραγωγή του 1,6% του ΑΕΠ και την απασχόληση του 1,9% των εργαζομένων στη χώρα.
Σε απόλυτους όρους, η συνεισφορά των ΟΚοιΠ για το 2021 υπολογίζεται σε 3,0 δισ. ευρώ σε όρους ΑΕΠ και σε 88,4 χιλ. θέσεις εργασίας σε όρους απασχόλησης. Επιπροσθέτως, οι δραστηριότητες των οργανώσεων οδηγούν σε ενίσχυση των εσόδων του Δημοσίου, λόγω της τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα, με ετήσια ποσά σταθερά υψηλότερα του 1 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 1,9% έως 2,1% των ετήσιων εσόδων του Δημοσίου στην τριετία 2019-2021.
Οι ισχυρότερες επιδράσεις των δραστηριοτήτων των οργανώσεων σε απόλυτους όρους εντοπίζονται στα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα της χώρας. Ενδεικτικά, το 1,6% του ΑΕΠ και το 2,2% της απασχόλησης στην Αθήνα το 2019 οφείλεται, άμεσα ή έμμεσα, στις δραστηριότητες των οργανώσεων της ΚτΠ. Ωστόσο, ισχυρές επιδράσεις σε σχετικούς όρους, ως ποσοστό της τοπικής παραγωγής ΑΕΠ και της τοπικής απασχόλησης, εμφανίζονται και σε πολλές από τις μικρότερες περιφερειακές ενότητες της χώρας, όπως στη Βοιωτία (1,8% του ΑΕΠ), την Κορινθία (1,8% του ΑΕΠ και 1,9% της απασχόλησης), το Κιλκίς (1,7% του ΑΕΠ) και την Εύβοια (1,7% του ΑΕΠ και 1,8% της απασχόλησης), αναδεικνύοντας ότι οι δραστηριότητες των οργανώσεων προσφέρουν σημαντική στήριξη και σε τοπικές οικονομίες της περιφέρειας.
- Διαβάστε ακόμα: Μνήμες του 2008 στις ΗΠΑ: Βουτιά σχεδόν 5% για την συνολική αξία της αγοράς κατοικίας - Πτώση 2,3 δισ. δολάρια
Στα μεγέθη του οικονομικού αποτυπώματος που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα δεν περιλαμβάνεται η οικονομική αξία του εθελοντισμού, η οποία δεν υπολογίζεται στους εθνικούς λογαριασμούς, καθώς δεν αποτυπώνεται στις δαπάνες των οργανώσεων. Για τη μέτρησή της έχουν αναπτυχθεί ειδικές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν εναλλακτικές μεθόδους αποτίμησης. Η εκτίμηση της αξίας του εθελοντισμού στην Ελλάδα στην παρούσα μελέτη βασίζεται στην προσέγγιση του κόστους αντικατάστασης, ως επικρατέστερης μεθόδου στη βιβλιογραφία, αλλά και ως της πλέον κατάλληλης με βάση τα διαθέσιμα σχετικά στοιχεία. Με βάση τη συγκεκριμένη μέθοδο, η αξία του εθελοντισμού υπολογίζεται, πολλαπλασιάζοντας τις συνολικές ώρες συμμετοχής των εθελοντών στις δράσεις των ΟΚοιΠ με το μέσο ωρομίσθιο που πληρώνουν οι οργανώσεις στους εργαζόμενους τους. Υπολογίζεται, με αυτόν τον τρόπο, ότι η οικονομική αξία του εθελοντισμού στην Ελλάδα ανήλθε στα 357 εκατ. ευρώ το 2021, από 329 εκατ. ευρώ το 2020 και 411 εκατ. ευρώ το 2019. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου το 0,2% του ΑΕΠ της χώρας.
Στην υποθετική περίπτωση που τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι ΟΚοιΠ στην Ελλάδα θα έπρεπε να τις παρέχει το κράτος, το κόστος τους για το 2021 εκτιμάται στο εύρος 2,1 ευρώ με 3,2 δισ. ευρώ. Το εύρος προκύπτει από διαφορετικές υποθέσεις για το ύψος των αναλώσεων που θα ξόδευε το κράτος για να προσφέρει αυτές τις υπηρεσίες.
Σε περίπτωση που το κράτος ξόδευε το ίδιο για τις αναλώσεις με τις ΟΚοιΠ, το συνολικό κόστος θα ήταν υψηλότερο κατά περίπου το 30,3% σε σχέση με την ακαθάριστη αξία παραγωγής της ΚτΠ, με τη διαφορά να προκύπτει από την υψηλότερη μέση μισθολογική δαπάνη στον δημόσιο τομέα και την ανάγκη αναπλήρωσης της εθελοντικής προσφοράς (σε ώρες εργασίας) με την απασχόληση δημοσίων υπαλλήλων. Από την άλλη, εάν για αυτές τις υπηρεσίες το κράτος ξόδευε αναλογικά ίδιες αναλώσεις με αυτές που καταγράφονται ανά εργαζόμενο στη δημόσια διοίκηση, το συνολικό κόστος θα ήταν χαμηλότερο κατά 10,7%. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, όμως, προκύπτει ότι η δραστηριότητα των οργανώσεων οδηγεί σε σημαντική εξοικονόμηση δημοσιονομικών πόρων, στον βαθμό που μεγάλο μέρος της χρηματοδότησής τους προέρχεται από δωρεές υποστηρικτών, ιδρυμάτων και επιχειρήσεων και όχι από δημόσιες πηγές
