Ροή
Η Τουρκία βρίσκεται εδώ και χρόνια σε μια κατάσταση μετάβασης. Αυτή η διαδικασία δεν άρχισε με το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου, αλλά επιταχύνθηκε έπειτα από αυτό. Αναλυτικότερα, ο κ. Ερντογάν έχει ως σκοπό την μεταβολή από το κεμαλικό υπόδειγμα σε ένα νέο-οθωμανικό το οποίο όμως θα διατηρεί αρκετά νεωτερικά στοιχεία.
Το καθεστώς που επέβαλε ο Κεμάλ Ατατούρκ σκόπευε στον γρήγορο εκδυτικισμό της Τουρκίας ως απάντηση στην πρόκληση του εκσυγχρονισμού του κράτους. Η Οθωμανική αυτοκρατορία, ο μεγάλος ασθενής της εποχής, είχε μείνει πίσω πολιτικά, οικονομικά και πνευματικά. Το αποτέλεσμα ήταν να συρρικνώνεται συνεχώς και να αντιμετωπίζει γεωπολιτικό υποβιβασμό. Η νέα Τουρκία έπρεπε να μοιάζει με τα δυτικά κράτη, τα οποία σκόπευε να ανταγωνιστεί.
Βέβαια, όπως γίνεται συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, πολλά από τα πολιτισμικά, θρησκευτικά και πολιτικά στοιχεία του προηγούμενου καθεστώτος παρέμειναν ζωντανά, έστω και υπογείως. Παράλληλα, ο εκδυτικισμός σε πολλά πεδία εφαρμογής παρέμεινε επιδερμικός, και συχνά παρήγαγε υβριδικά αποτελέσματα, τα οποία λίγη σχέση είχαν με τις αρχικές προθέσεις.
Σε λίγες εβδομάδες ο κ. Ερντογάν θα διεξάγει ένα δημοψήφισμα για συνταγματικές αλλαγές. Αυτές περιλαμβάνουν την μετατροπή της Τουρκίας σε ένα υπέρ-ενισχυμένο Προεδρικό σύστημα. Ο Πρόεδρος θα είναι πλέον επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, η θέση του Πρωθυπουργού καταργείται, δημιουργείται μια πανίσχυρη γραμματεία του Προέδρου που ουσιαστικά θα διοικεί κάθετα το κράτος.
Η Τουρκία του μέλλοντος θα είναι μια χώρα περισσότερο απολυταρχική και συγκεντρωτική. Ταυτόχρονα, το κοσμικό κράτος θα υποχωρήσει και η εκτόνωση των πολιτικών αδιεξόδων θα είναι δυσκολότερη μια και δεν θα απαιτείται συνεχής κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα; Η Ελλάδα πρέπει να αναγνωρίσει τη νέα πραγματικότητα και να προσαρμοστεί ευέλικτα. Η προσαρμογή πρέπει να έχει την μορφή της δημιουργίας ενός εναλλακτικού υποδείγματος στην ευρύτερη περιοχή. Στην αυταρχικότητα του κ. Ερντογάν εμείς πρέπει να αντιπαρατάξουμε την δημοκρατία, στην κρατική αυθαιρεσία το κράτος δικαίου και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία η πρόσφατη «δίκη των οκτώ», όπως και η έκβασή της στον Άρειο Πάγο η οποία ανέδειξε το βαθύτερο χάσμα που διανοίγεται πλέον μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας, σε επίπεδο ιεράρχησης βασικών αξιών ενός σύγχρονου κράτους δικαίου.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί ευθέως την Τουρκία με οικονομικούς όρους λόγω της τεράστιας διαφοράς στην βιομηχανική παράγωγη και στα πληθυσμιακά δεδομένα μεταξύ των δυο χωρών. Η χώρα μας, εάν θέλει να επιβιώσει και να μην τεθεί στο γεωπολιτικό περιθώριο πρέπει να υιοθετήσει μια ειδική προσέγγιση σε όλο το εύρος των θεμάτων που σχετίζονται με την Τουρκία.
Οφείλουμε να εκμεταλλευθούμε τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά εργαλεία για να προωθήσουμε τις εθνικές προτεραιότητες. Η εσωστρέφεια της Τουρκίας είναι δεδομένο ότι προκαλεί αστάθεια αλλά δημιουργεί και ευκαιρίες. Από τα δυτικά Βαλκάνια μέχρι την μέση Ανατολή υπάρχουν ευκαιρίες για την περαιτέρω δραστηριοποίηση της ελληνικής διπλωματίας, αντισταθμιστικά ως προς την ανασφάλεια που παράγει το Τουρκικό καθεστώς. Στην αστάθεια της Τουρκίας εμείς πρέπει να αντιπαρατάξουμε τον σεβασμό στους Ευρωπαϊκούς κανόνες ως ένα πλαίσιο που εγγυάται την ασφάλεια και την σταθερότητα. Η Ελλάδα, λόγω της εξασφάλισης που προσφέρει το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο μπορεί να καταστεί πιο ελκυστικός προορισμός για επενδυτικά κεφαλαία, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, του τουρισμού και των μεταφορών.
Στο παρελθόν, όταν η εξωτερική πολιτική μας ήταν εξωστρεφής και με διάθεση δημιουργικής εκμετάλλευσης των διεθνών συσχετισμών, μόνο ωφελούμενοι είχαμε βρεθεί. Αυτό πρέπει να κάνουμε και σήμερα.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
