Το μήνυμα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρο. Σε μια Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας 33 σελίδων που υπεγράφη από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο Λευκός Οίκος ανέφερε ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να εξαφανιστεί, εκτός αν αλλάξει την κουλτούρα και την πολιτική της.
Για τον Κιρ Στάρμερ της Βρετανίας, τον Εμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας και τον Φρίντριχ Μερτς της Γερμανίας, ο χρόνος της τελευταίας επίθεσης του βασικού τους συμμάχου - στο ίδιο πνεύμα με την περιβόητη ομιλία του αντιπροέδρου Βανς στο Μόναχο τον Φεβρουάριο - ήταν αποκαλυπτικός. Ήρθε ακριβώς τη στιγμή που ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία εισέρχεται σε μια δυνητικά καθοριστική φάση.
Σύμφωνα με το Bloomebrg, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούν βαθιά για τις αμερικανικές προσπάθειες να κλείσουν μια συμφωνία που συντάχθηκε με τη Ρωσία και θα ισοδυναμούσε με μια δυτική συνθηκολόγηση. Αυτό έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση Τραμπ στην ήπειρο και έχει εγείρει ακόμη πιο υπαρξιακά ερωτήματα: η διατλαντική συμμαχία διαρρηγνύεται - μπορεί η Ευρώπη να υπερασπιστεί τον εαυτό της;
Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες συχνά παρομοιάζουν τη διαχείριση της πολιτικής Τραμπ για την Ουκρανία με μια βόλτα σε τρενάκι του λούνα παρκ. Αυτή τη στιγμή, κοιτούν προς ένα ιδιαίτερα απότομο κατήφορο.
Οι σύμμαχοι του Κιέβου ήλπιζαν ότι η Ουκρανία βρισκόταν σε «καλύτερη θέση», είπε ο Στάρμερ στο Bloomberg τον Οκτώβριο. Είχε αφήσει πίσω τους τον καβγά του Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο με τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τη σύνοδο κορυφής στην Άνκορατζ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ έδειχναν να στρέφονται σε πιο σκληρή στάση απέναντι στη Μόσχα, επιβάλλοντας κυρώσεις στις μεγάλες ενεργειακές της εταιρείες.
Αν το Κίεβο μπορούσε να υποστηριχθεί στρατιωτικά και οικονομικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι υποστηρικτές της Ουκρανίας θεωρούσαν ότι ο οικονομικός αγώνας της Ρωσίας θα συνεχιζόταν και την επόμενη χρονιά, στερώντας από τον Πούτιν το διαπραγματευτικό του πλεονέκτημα.
Κι όμως, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι γνώριζαν πάντοτε ξεκάθαρα ότι θα υπήρχαν περαιτέρω απότομες μεταβολές. Τον περασμένο μήνα, μία τέτοια ήρθε. Ένα νέο αμερικανορωσικό ειρηνευτικό σχέδιο εμφανίστηκε, αναγκάζοντάς τους να καταφύγουν ξανά στη στρατηγική τους: να καλωσορίσουν δημοσίως τις αμερικανικές προσπάθειες και να βασιστούν στον Πούτιν για να τις εκτροχιάσει.
Αυτή η προσέγγιση δοκιμάζεται πλέον στα όριά της. Και δεν είναι σαφές αν υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο.
Η αποκάλυψη του Bloomberg News ότι ο Αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ είχε συμβουλεύσει τη Ρωσία σχετικά με το πώς να παρουσιάσει ένα σχέδιο για την Ουκρανία στον Τραμπ οδήγησε πολλούς στην Ευρώπη να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στους διαπραγματευτές του προέδρου. Ο Μακρόν εξέφρασε αυτή την ανησυχία σε τηλεδιάσκεψη Ευρωπαίων ηγετών, όπως ανέφερε το Der Spiegel, προειδοποιώντας ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να ετοιμάζονται να «προδώσουν» την Ουκρανία. Λέγεται ότι ο Μερτς κατηγόρησε τους Αμερικανούς ότι «παίζουν παιχνίδια».
Παράλληλα, οι ΗΠΑ στο στρατηγικό τους έγγραφο ανέφεραν ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι «τρέφουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τον πόλεμο» και εξέφρασαν τη λύπη τους ότι η ήπειρος υποφέρει από «έλλειψη αυτοπεποίθησης», που είναι πιο εμφανής στη σχέση της με τη Ρωσία.
Για το Ηνωμένο Βασίλειο, η πρόκληση είναι ιδιαίτερα οξεία: Ο Στάρμερ έχει προσπαθήσει να τοποθετήσει τη Βρετανία ως τον κορυφαίο σύμμαχο της Ουκρανίας και το ευρωπαϊκό έθνος που βρίσκεται πιο κοντά στις ΗΠΑ. Η μοναδική φύση της αλληλένδετης στρατιωτικής και συνεργασίας σε επίπεδο πληροφοριών, σημαίνει ότι για το Λονδίνο μια ρήξη στη λεγόμενη «ειδική σχέση» είναι αδιανόητη.
Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος που το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρεί ότι χειρίζεται τις κινήσεις του Τραμπ πιο ψύχραιμα από ορισμένους Ευρωπαίους ομολόγους του. Βρετανοί αξιωματούχοι σημειώνουν ότι οι ισχυρισμοί για μια επικείμενη συμφωνία αποδείχθηκαν αβάσιμοι, ότι ο Πούτιν φάνηκε να απορρίπτει τις αμερικανικές προτάσεις σε συνάντηση με απεσταλμένους του Τραμπ αυτή την εβδομάδα και ότι το σχέδιο φαίνεται να έχει τροποποιηθεί, έστω και ελαφρώς, προς όφελος της Ουκρανίας.
Αλλά οι Ευρωπαίοι βλέπουν πιθανώς διαφορετικές δυναμικές αυτή τη φορά. Ευρωπαίοι διπλωμάτες αναφέρουν ότι η επικοινωνία με τις αμερικανικές και ουκρανικές πλευρές δεν ήταν εύκολη τελευταία. Είναι επίσης ολοένα και πιο προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο ο Τραμπ να αποχωρήσει αν δεν μπορέσει να εξασφαλίσει μια συμφωνία.
«Ο κίνδυνος παραμένει ότι οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν από ολόκληρο το ζήτημα και θα το αφήσουν στους Ευρωπαίους να το χειριστούν», δήλωσε ο Τζον Φόρμαν, πρώην Βρετανός αμυντικός ακόλουθος στη Μόσχα και το Κίεβο. «Οι δηλώσεις ότι στεκόμαστε «πλάι-πλάι για όσο χρειαστεί» δεν αποτελούν στρατηγική. Αν οι ΗΠΑ βγουν από το παιχνίδι, η Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει αν μπορεί να συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία στρατιωτικά και οικονομικά».
Παράλληλα, ο Ζελένσκι δέχεται πιέσεις τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από ένα εγχώριο σκάνδαλο διαφθοράς που έχει φέρει αλλαγές στην ανώτερη ομάδα του, ενδεχομένως αποδυναμώνοντας την ικανότητα του Κιέβου να αντισταθεί σε μια κακή συμφωνία, ανέφερε ένας αξιωματούχος.
Παραμένει επίσης ασαφές αν η Ευρώπη θα καταφέρει να παράξει ένα βιώσιμο σχέδιο για τη συνέχιση της χρηματοδότησης στήριξης προς την Ουκρανία. Μια πρόταση για τη χρήση παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας για τη χρηματοδότηση του Κιέβου βρίσκεται ακόμη σε εκκρεμότητα, μπλοκαρισμένη από το Βέλγιο και με την αντίθεση των ΗΠΑ. Ο Μερτς έχει αντιταχθεί σε οποιαδήποτε αμερικανική προσπάθεια να πάρει τα χρήματα για λογαριασμό της, προειδοποιώντας ότι «δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να αφήσουμε τα χρήματα που κινητοποιούμε στις ΗΠΑ».
Ο πρωταρχικός στόχος της Ευρώπης είναι να αποφευχθεί μια κατάσταση όπου ο εξασθενημένος Ζελένσκι θα αναγκαστεί από τις ΗΠΑ να αποσύρει τα στρατεύματα από την περιοχή του Ντονμπάς και να συμφωνήσει σε μια λύση χωρίς καμία σοβαρή αμερικανική εγγύηση ασφαλείας. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι αυτό δεν θα αποτελούσε δίκαιη ειρήνη και θα ενθάρρυνε μόνο έναν μελλοντικό, ευρύτερο πόλεμο με τη Ρωσία. Αντιπροσωπείες από την «γηραιά ήπειρο» θα ταξιδέψουν στις ΗΠΑ τις επόμενες ημέρες για να συζητήσουν την κατάσταση των συνομιλιών.
Η Ευρώπη - και ιδιαίτερα το Ηνωμένο Βασίλειο - εξακολουθεί να ελπίζει ότι ο Τραμπ θα επιστρέψει στην οπτική που είχε τον Οκτώβριο, θα δει τον Πούτιν ως τον παράγοντα που εμποδίζει την ειρήνη και θα αυξήσει την πίεση στην οικονομία της Ρωσίας. Αλλά οι ηγέτες είναι επίσης επιφυλακτικοί ότι μπορεί να «νίψει τας χείρας του» από τον πόλεμο αν δεν μπορέσει να εξασφαλίσει μια συμφωνία.
Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει αυτό, είπε ένας αξιωματούχος της Δυτικής Ευρώπης. Ένα χειρότερο σενάριο θα ήταν ο Τραμπ να χαλαρώσει την πίεση προς τη Ρωσία, να μπλοκάρει τη χρήση αμερικανικών όπλων από την Ουκρανία και να σταματήσει την ανταλλαγή πληροφοριών με το Κίεβο, αφήνοντας την Ευρώπη πραγματικά μόνη της. Ένα λιγότερο κακό αποτέλεσμα θα ήταν ο Τραμπ να δηλώσει ότι πλέον ο πόλεμος είναι υπόθεση της Ευρώπης, αλλά να συνεχίσει τις πωλήσεις όπλων στο ΝΑΤΟ για χρήση από την Ουκρανία και να διατηρήσει τη συνεργασία στον τομέα των πληροφοριών, υποστήριξαν.
Ο Στάρμερ, ο Μακρόν και ο Μερτς θεωρούν ως καθοριστική τους αποστολή την αποτροπή ενός ρήγματος μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, κάτι που βλέπουν ως βασικό στρατηγικό στόχο της Ρωσίας. Αυτό αποκαλύπτει επίσης τη συνεχιζόμενη εξάρτηση της ηπείρου από την Αμερική.
«Η Ευρώπη έχει συνηθίσει στην αμερικανική ομπρέλα ασφάλειας, έχει υποεπενδύσει για χρόνια, αγνόησε τα σημάδια απεμπλοκής και δεν προετοιμάστηκε επαρκώς», δήλωσε ο Φόρμαν. «Οι συνέπειες αυτού του στρατηγικού λάθους είναι πλέον ξεκάθαρες».
Και οι τρεις Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν εγχώριους αντιπάλους στα δεξιά τους, οι οποίοι έχουν απολαύσει τη στήριξη εθνικιστών αξιωματούχων της κυβέρνησης Τραμπ, όπως ο Βανς. Η στρατηγική ασφάλειας υπαινίχθηκε την ανάγκη πολιτικών αλλαγών στην Ευρώπη ώστε να «επαναπροσδιοριστούν οι συνθήκες στρατηγικής σταθερότητας σε ολόκληρη την ευρασιατική ενδοχώρα και να μειωθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και ευρωπαϊκών κρατών».
Ωστόσο, το έγγραφο υποδήλωνε συνεχιζόμενη αμερικανική εμπλοκή στην ήπειρο. «Όχι μόνο δεν μπορούμε να αντέξουμε να ξεγράψουμε την Ευρώπη, αλλά κάτι τέτοιο θα ήταν αυτοκαταστροφικό», ανέφερε.
